- Scholieren.com

Hoofdstuk 3 Verder kijken dan de costa’s
Paragraaf 1 Kennismaking met het middellandse zeegebied.
Het middellandse zeegebied is de grootste binnenzee ter wereld. De kustlijn van de Middellandse zee
is erg onregelmatig met veel schiereilanden, baaien en kapen. Zo’n 5 miljoen jaar geleden was de
Middellandse zee afgesloten van en Atlantische oceaan.
Het water van de middellandse zee is vergeleken met de Atlantische oceaan veel zouter. 
Temperatuur van het water is hoger  grotere verdamping  stijgende zoutconcentratie
Het kenmerkende patroon van de zeestromen wordt veroorzaakt door verticale en horizontale
stromingen van het water is de middellandse zee. De verdamping van het zeewater is ook groter dan
wat de middellandse zee ontvangt via rivieren een neerslag. Toch is er geen daling van de zeespiegel
door de aanvoel van zee en oceaan water.
Horizontale stromingen: stromingen van werst naar oost door de Middellandse Zee.
Verticale stromingen: de verplaatsing van water van het oppervlak van een zee naar de diepte.
Dichtheidsverschillen worden bepaald door zoutgehalte en de temperatuur.
(- water met een lagere temperatuur + hoog zoutgehalte = hoge dichtheid )
Natuurlijke plantengroei
Mediterrane vegetatie: plantengroei die kenmerkend is voor het Middellandse zeegebied.
De oorspronkelijke plantengroei is de belangrijkste factor die van het gebied een eenheid maakt.
De natuurlijke vegetatie bestaat uit drie groepen plantensoorten:
1. Loofbomen die het blad niet verliezen gedurende de droge periode. ( kurkeik, steeneik )
Olijfbomen geplant op plaatsen waar oorspronkelijk bos was. Temperatuur > 5 graden
2. Bladverliezende struiken die in het voorjaar rijkelijk bloeien en daarna in de ruststand de
zomerdroogte overleven.
3. De maquis bestaat uit een dicht opeenstaand, moeilijk doordringbaar struikgewas met harde
en altijd groene bladeren.
Mediterrane landbouw
Traditioneel bestond de mediterrane landbouw overwegend uit akkerbouw. Tegenwoordig is er ook
veel tuinbouw.
 Droge akkerbouw vooral in laaglanden
 2 of drie jarige cyclus
Nadeel: 1/3 v/d grond wordt niet gebruikt
Braakliggende grond: Grotere erosie
Onregelmatige vraag naar arbeid
 Boomstruikcultuur op steile, minder vruchtbare hellingen.
Voordeel:
- Neemt weinig ruimte in beslag
- Groeit op plekken met weinig water
 Irrigatielandbouw om minder afhankelijk te zijn van de neerslag. Zeer arbeids- en
kapitaalintensief.
De veeteelt neemt af en is extensief. Transhumance = term voor de verplaatsing van vee van de
hoger ( zomer ) gelegen weiden naar de lager ( winter ) geleden dalen.
Door seizoen mobiliteit en de aanpassing aan het reliëf wordt het land door de nomadische veeteelt
optimaal benut. De oorzaken van de afname van het nomadische bestaan zijn:
 Veel weidegebieden mogen niet meer gratis worden begraasd door langstrekkende kudden.
 Het passeren van staatsgrenzen wordt lastiger.
 Weidegebieden worden gebruikt voor droge of irrigatie landbouw.
 Verboden om de erosie tegen te gaan.
Paragraaf 2 Het middellandse zeeklimaat
Middellandse zeegebied:
- Subtropische landsschapszone ( - gebied op aarde dat de grens vormt tussen de gematigde zone en
de tropische zone. )
- CS- Klimaat  gematigd klimaat met droge zomers = mediterraan klimaat.
 Warme, droge zomers en zachte, neerslagrijke winters.
Hogere temperatuur dan in Nederland doordat de warmte over een kleiner oppervlak wordt
verdeeld.
Droge zomers door hogedrukgebied, het Azoren hoog.
Zomers boven Spanje/Italië, Winter naar het zuiden.
-De overgang van winter naar zomer verloopt snel en onstuimig.
De twee belangrijkste winden ( ontstaan in de winter en het voorjaar omdat de luchtdrukverschillen
tussen land en water dan het grootst zijn ) die worden beïnvloed door lokale effecten zijn:
1. De sirocco  Een hete woestijnwind.
Ontstaan als lagedrukgebieden in het MZ-gebied naar het oosten trekken en vanuit het
zuiden hete en droge lucht aantrekken.
- Brengt veel zand en stof in de atmosfeer dat met regen naar beneden komt
2. De mistral  Een koude wind die vanuit het noorden of noordwesten in het dal van de
Rhône in Zuid Frankrijk daalt.
Ontstaat door koude lucht uit de poolstreken die ver zuidwaarts Europa binnendringt.
Soms zijn er waterproblemen in het middellandse zeegebied. Oorzaken hiervan zijn:
 Regionale verdeling van de neerslag
Neerslagintensiteit = hoeveelheid neerslag die per uur of per dag valt.
 Neerslagvariabilitiet = de veranderlijkheid van de neerslag.
Klimaatveranderingen
Het Intergovernmental Panel on Climate Change verwacht:
 dat de stijging van de gemiddelde jaartemperatuur 3 tot 3,5 graden tot 2099 zou zijn.
Hogere temperatuur = hogere verdamping.
 Ook toename van tropische dagen.
 Afname van de neerslag
De geringe neerslag en de hoge verdamping kan de waterbalans ( - overzicht van de winst en het
verlies van de hoeveelheid water in een gebied ) verstoren.
Paragraaf 3 Menselijke invloeden
Landdegradatie, verwoestijning en verzilting  ZIE SYSTEEM AARDE HOOFDSTUK 3
Vormen in het landschap
Geomorfologie = de wetenschap die zich bezighoudt met het beschrijven en het verklaren van
landschapsvormen.
De vormen van het landschap in het middellandse zeegebied worden vooral bepaald door de
wisselwerking tussen de neerslag kenmerken.
In gebieden met veel reliëf  Afspoeling ( - Het naar beneden spoelen van de bovenste grondlaag
van de bodem door stromend water ) Hierdoor kan een aardverschuiving ontstaan doordat er veel
gesteente en verweerd materiaal van de helling naar beneden stroomt.
Geulerosie is een vorm van erosie waarbij het afspelende water steeds diepere geulen in de helling
schuurt.
Positieve erosie: Dalen worden opgevuld en gebruikt als landbouwgebied.
Negatieve erosie: Versnelde bodemerosie  Verdwijnen van de voor plantengroei belangrijke
verweringslaag, als gevolg van menselijke activiteiten, sneller dan wanneer dit onder invloed van
alleen de natuur zou zijn.
Hoofdstuk 4 Op de grens van continenten
Paragraaf 1 Actieve aarde
Het middellandse zeegebied ligt op de grens van drie continenten: Afrika, Europa en Azië.
Aan het eind Paleozoïcum  een continent Pangea
Doordat dit in tweeën brak ontstond het middellandse zeegebied.
Tijdens het Krijt veranderde de beweging van de platen. In plaats van divergentie kwam er
convergentie. Tijdens deze convergentie was er sprake van subductie.
Zwaardere Afrikaanse plaat dook onder de lichtere Euraziatische plaat.  Plooiingsgebergte/fase
Gevolgen botsing Arabische plaat met Turkije en Iran:
- Groot plooiingsgebergte
- Rode zee werd breder
Turkije ligt op de grens van 4 platen. De verschuivingen langs de Noord-Anotolische breuklijn
veroorzaken aardbevingen. Verwoesting is groot door ondiep hypocentrum.
De tektoniek van Italië/Turkije is ingewikkeld:
 4 grote platen + actieve microplaten ( -afgebroken delen van afrikaanse/euraziatische plaat)
Afrikaanse plaat beweegt noordwaarts en de Europese plaat zuidwaarts = snelst in Egeïsche gebied.
Vulkanisme
Caldeira: Een grote inzinking in een vulkaankrater, ontstaan door het instorten van het dak van een
leeggelopen magmakamer. In een Caldeira kunnen ook weer nieuwe vulkanen ontstaan.
Vulkanische afzettingen in het Middellandse zeegebied
 Het eruptiegesteente bestaat uit basalt. Dit is een stollingsgesteente dat inkrimpt en
hierdoor ontstaan er scheuren in het gesteente
 Ook is er tuf of tufsteen. Ontstaat door het samendrukken en aaneenkitten van vulkanische
as.
Paragraaf 2 Een kwetsbaar ecosysteem
Grote delen van het Middellandse zeegebied zijn van oorsprong dichtbevolkt door de mogelijkheid
om er landbouw te drijven. Na bevrijding van malaria na de WO II, veel mensen naar kuststreken.
Bewoners trekken weg uit berggebied, dit versterkt de erosie. Sinds 1950 sterke groei van steden en
toename van de industrialisering en infrastructuur. Tegenwoordig veel toerisme.
Vervuild water en met algen besmeurde stranden zijn funest voor het toerisme. Waterproblematiek
( - alle vraagstukken die te maken hebben met de hoeveelheid en de kwaliteit van het water in een
gebied ) is groot.
Er wordt veel olie, gifstoffen en andere dingen in de zee gedumpt.
De intensieve landbouw veroorzaakt vervuiling doordat meststoffen en insectenverdelgingsmiddelen
in het water komen.
Sinds 1976 hebben de landen rond de Middellandse Zee onder leiding van de Verenigde Naties een
actieprogramma opgezet.  Medeitarranean Action Plan ( MAP )
Doel: Tegengaan van de vervuiling en bevorderen duurzaam gebruik.