- Scholieren.com

Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 2
2: Platentektoniek rond de Middellandse Zee
Aardbevingen, vulkanen, gebergten komen voor in Middellandse Zeegebied doordat de Afrikaanse
plaat botst met de Euraziatische plaat  versimpeling want: microplaten/breuken  Microplaten
zitten klem tussen Europa en een in noordelijke richting bewegend Afrika.
Sinds Krijt beweegt Afrika naar Europa  Pangaea valt uiteen en Afrika maakt zich los van Amerika.
Tussen Europa en Afrika bevindt zich oceaan waarvan bodem vastzit aan Afrika  door subductie
grootste gedeelte verdwenen, overblijfselen vormen nu bodem van Middellandse Zee.
Microplaten botsen tegen elkaar en vormen gebergten  jonge gebergten die gevormd zijn tijdens
alpiene gebergtevormende fase  o.a. ontstaan Alpen door botsing Apulische plaat Euraziatische
plaat.
Alpiene gebergtevormende fase = Gebergtevormende fase die sinds 70 mln. jaar aan de gang is en
leidt tot de vorming van jonge gebergten.
Oosten Middellandse Zeegebied: Arabische plaat heeft zich losgemaakt van Afrika en is snel in
noordelijke richting geschoven  Anatolische plaat is met Turkije in westelijke richting geschoven.
Italië ligt op grens van 2 platen: Tyrreense en Apulische plaat. Tyrreense plaat beweegt in oostelijke
richting, Apulische plaat (voornamelijk oceaanbodem) duikt in westelijke richting onder Italië 
subductie  in westen Italië ontstaat vulkanisme.
Apennijnen zijn ontstaan door botsing Tyrreense plaat met Apulische plaat  lagen kalksteen,
schalie, zandsteen die in ondiepe zee op plaats van Italië (tertiair) worden geplooid+opgeheven.
Egeïsche Zee wordt begrensd door boog van eilanden  in zuiden + evenwijdig aan boog ligt trog 
Afrikaanse plaat (bodem Middellandse Zee) duikt onder de Egeïsche plaat. Bijzonder: oceaanbodem
is zo zwaar dat het buigpunt waar de oceaanbodem wegduikt, zich verplaatst in richting van Afrika 
gevolg: uitrekking Egeïsche plaat (continentale korst)  stroomt onder water. Eilanden in dit gebied
zijn toppen van verdronken gebergte.
Aantal aspecten kenmerkend voor subductiezones:
 Rand Egeïsche plaat wordt samengeperst + omhoog gedrukt  gebergten op Kreta
 Evenwijdig aan rand Egeïsche plaat ligt boog van vulkanen  o.a. Santorini
3: Een onrustig gebied
Kans aardbeving grootst in Italië, Griekenland, Turkije  oorzaak: Afrika maakt draaiende beweging,
tegen de klok in, naar Europa  microplaten bewegen langs en onder elkaar waardoor er
ingewikkeld breuksystemen met continue spanningsopbouw ontstaat: hoe langer, hoe zwaarder de
aardbeving.
Italië + Griekenland  subductie. Opvallend: ondiepe haard  zware aardbevingen. In Turkije
ontstaan aardbevingen door transforme plaatbeweging van Anatolische – en Euraziatische plaat.
Gevaar aardbevingen kan verkleind worden door stevige bebouwing.
Continentale aardkorst Middellandse Zeegebied is opgebouwd uit vulkanisch gesteente  sinds
Tertiair al vulkanisme dat bijgedragen heeft aan opbouw continent. Vulkanen in Mid. Zeegebied
ontstaan door subductie: in diepte smelt wegduikende oceanisch korst en vermengt zich met water +
licht sediment  mengsel (stroperig magma) hoopt zich op in magmakamer  alleen uitbarstingen
als druk hoog genoeg is  explosieve stratovulkanen die caldera’s kunnen vormen.
Verschillen in werking + explosiviteit zijn groot  wetenschappelijke oorzaak: wisselende chemische
samenstelling van het magma.
4: Landschap en klimaat rond de Middellandse Zee
Landschap Mid. Zeegebied kenmerkt zich door begroeiing:
 Wintergroen  vorstvrije en regenrijke winter, droge en hete zomer
 Naald- of leerachtige bladeren  verdamping in droge periode tot minimum beperken
 Stekels  afweren schapen + geiten
 Brandbestendig  makkelijk herstellen na brand
 Lange wortels  ondergrond niet/nauwelijks bedekt met verweringslaag + spleten en
scheuren zorgen ervoor dat regenwater diep wegzakt.
Geofactoren klimaat+ondergrond eisen van begroeiing enorme veerkracht.
Mediterrane vegetatie = De natuurlijke begroeiing die voorkomt in de subtropische landschapszone.
Mediterrane zomers zijn droog  neerslag wordt gekenmerkt door hoge intensiteit en variabiliteit.
Ondergrond is voornamelijk ondiep en stenig, materiaal op hellingen ligt volledig los  vegetatie kan
niet wortelen + materiaal spoelt weg bij neerslag  ontstaan van diepe geulen die onbruikbaar zijn
voor landbouw: badlands. Op Kreta bestaat ondergrond uit kalksteen  karstverschijnselen.
Rivieren weerspiegelen effecten geofactoren klimaat+ondergrond  droog in de zomer, gevuld in de
winter.
5: De invloed van de bewoners op het Middellandse Zeegebied
Productie van olijven, druiven, graan, vlees en groenten in Mid. Zeegebied  rekening houden met
natuurlijke omstandigheden in subtropen  aantal problemen overwinnen: droge zomer, reliëf, lage
begroeiingsdichtheid. Landschap Mid. Zeegebied wordt gekenmerkt door afwisseling heuvels, bergen
en rivier- en kustvlakten.
Kustvlakten zijn vochtig+warm  malaria+overstromingen
Helling is veilige plaats  binnendringer beter zien aankomen+verdedigen
gebieden op 200-500
m. hoog zijn
aantrekkelijkst
Landbouw bedrijven op helling niet mogelijk  oplossing: aanleg terrassen  voordelen: makkelijker
bewerken, bodemerosie tegengaan, water krijgt kans te infiltreren in grond i.p.v. wegspoelen.
Oplossing droge zomer:
 Vegetatie met lange wortels
 Wintertarwe
 Extensieve veeteelt  kuddes hebben grote gebieden tot beschikking.
Transhumance = Mediterraan landbouwsysteem waarbij veehouders ’s winters in de laagvlakten
verblijven en in de zomer de bergen intrekken.
Na WOII moderniseert Noord-Europa snel, Mid. Zeegebied langzamer  veroorzaking
migratiestroom  lijdt tot leegloop en vergrijzing delen Mid. Zeegebied.
Toetreding tot EU heeft gevolgen voor landschap:
 Investeren in infrastructuur
 Subsidie voor landbouw  stimuleren productieverhoging + bescherming tegen concurrentie
buiten EU  grote plantages+tuinbouwgebieden vervangen kleinschalige boerenbedrijf.
Opkomst massatoerisme langs kusten Mid. Zee  groei economie + toename werkgelegenheid in
andere sectoren dan landbouw.
6: Landdegradatie rond de Middellandse Zee
Moderne ontwikkelingen hebben landdegradatie versterkt  verwoestijning. Door combinatie
natuurlijke+menselijke factoren is draagkracht Mid. Zeegebied beperkt  moderne ontwikkelingen
zijn grootschalig en brengen Mid. Zeegebied sneller uit balans  probleem: grote periode tussen
schadelijke ingreep en zichtbaarheid probleem. Processen die bijdragen aan landdegradatie zijn
onbedoeld gevolg combinatie van culturele, economische, sociale, politieke, technische factoren.
Alleen sprake van bodemerosie als bovenste humuslaag verdwijnt  humuslaag in Mid. Zeegebied is
van nature dun dus sprake van ‘gewone’ erosie: afstromend water+niet infiltreren water+wind.
Wanneer water wel infiltreert, kan dit leiden tot aardverschuivingen+modderstromen  bovenlaag
raakt volledig verzadigd terwijl onderkant afgesloten is door ondoordringbare kleilaag  verzadigde
laag glijdt helling af  kans op deze processen neemt toe naarmate begroeiing meer verdwijnt.
Beleid van EU speelt vaak grote rol bij versterking processen:
 Boeren stimuleren productie te vergroten
 Subsidie op aantal schapen  grote toename kuddes leidt tot overbegrazing
 Stimuleren aanleggen van wegen: bulldozers  vlakke gebieden maken op hellingen
waardoor helling erboven steil en instabiel wordt, t.b.v. landbouw worden gebieden
geëgaliseerd waardoor vruchtbare humuslaag wordt weggeschoven, gewicht bulldozer leidt
tot samenpersing+verdichting grond waardoor infiltratie regenwater minder wordt.
In Mid. Zeegebied valt voldoende neerslag maar verdeling over jaar vormt problemen  neerslag in
winter infiltreert niet en stroomt direct via rivieren naar zee. Oppompen van grondwater gaat
eenvoudig  meer oppompen dan dat erbij komt. Landbouwbeleid EU speelt ook rol  subsidie
voor boeren die bepaalde groentesoorten verbouwen  investeren in irrigatie  bij onzorgvuldig
gebruik ontstaat verzilting.
Bosbranden nemen toe  oorzaak: leegloop van het platteland waar alleen nog maar grootschalige
bosbouw plaatsvindt. EU stimuleert herbebossing, maar boeren planten snelgroeiende
eucalyptusbomen aan  nadeel: veel water nodig + makkelijk in brand vliegen.