- Scholieren.com

Samenvatting Hoofdstuk 4 Dautzenberg
Marije Verdonk
Paragraaf 29, Historische achtergrond 1800-1875
 De ideeën van de Verlichting werkten door in de 19e eeuw.
- Het liberalisme werd de heersende ideologie.
- De burgerij wilde meer politieke invloed en volkeren streefden naar onafhankelijkheid.
- Vrijwel overal werd de slavernij afgeschaft.
- Vanwege de Amerikaanse burgeroorlog (1861-1865) werd de zwarte bevolking van de VS
bevrijdt.
 In de laatste kwart van de 18e eeuw begon de industriële revolutie in Engeland.
- Verspreidde zich al snel over de rest van Europa en zorgde voor grote economische opbloei.
- Bijvoorbeeld: stoommachine, stoomschip, elektrische motor en de eerste spoorlijn.
- Industrieproletariaat: werkte in fabrieken onder ellendige omstandigheden.
- Laatste kwart 19e eeuw: sociale wetgeving kwam op gang.
 Historische achtergrond Nederland
- 1795-1810 Bataafse Republiek, met behulp van Frans invasieleger en de 'patriotten'.
- 1810-1815 Franse kolonie (Napoleon)
- 1830 Het zuiden kwam in opstand, Koninkrijk België
- Hierna drang naar politieke vernieuwing (Thorbecke), vrijheid van godsdienst en onderwijs.
 In de late 18e en vooral in de 19e eeuw werden de politieke idealen van de Verlichting
in de praktijk gebracht.
 Op cultureel gebied was men al een stap verder: aan het einde van de 18e eeuw begon
de Romantiek en halverwege de 19e eeuw begon het realisme.
 Rond 1875 begint het Fin de siècle.
Paragraaf 30, De Romantiek
- In de Verlichting had 'romantisch' een negatieve betekenis, tegen het einde van de 18e eeuw
wordt het geleidelijk aan een nieuwe cultuurstroming.
 De kunstenaars
Kunst in de Verlichting
Kunst in de Romantiek
Rationalisme
Gevoeligheid, verbeeldingskracht
Classicisme
Originaliteit
Kunst is gericht op het publiek
Persoonlijke opvattingen van de kunstenaar
worden weergegeven
Kunst is didactisch
Kunst is in essentie lyrisch
- Kunstenaars waren individualisten die zich niet wilden conformeren aan de regels van de
maatschappij en leidden een tamelijk onmaatschappelijk leven → bohémiens.
- Velen waren revolutionairen.
- Romantische gevoelens zijn vaak zeer contrasterend (bijv. liefde naast afkeer).
- Romantici probeerden te ontsnappen uit het hier en nu.
- Ongerepte natuur staat centraal, in tegenstelling tot de Verlichting en als het alternatief voor
de moderne stedelijke beschaving. Engelse tuin is ongerept, Franse tuin is volgens allerlei
geometrische principes aangelegd.
 De wetenschappen
- Interesse voor het natuurlijke komt tot uiting in het bestuderen van niet-westerse volkeren,
etnologie of volkenkunde (tegenwoordig culturele antropologie).
- Volkskunde: het bestuderen van de folklore van westerse bevolkingsgroepen.
- Vergelijkende taalwetenschap: talen worden met elkaar vergeleken om te komen tot een
indeling naar soorten. Ontstaan uit het leren van exotische talen voor volkenkunde en het
leren van de Nederlandse taal voor volkskunde.
Samenvatting Hoofdstuk 4 Dautzenberg
Marije Verdonk
- De taal- en literatuurwetenschap kwam op. Er kwamen spellingsregels en men ging nietwesterse literaturen vertalen, middeleeuwse handschriften uitgeven etc. In de muziek werd het
werk van vroegere componisten opnieuw opgevoerd.
- In zekere zin is kunst nu ook nog romantisch.
- De term 'romantisch' heeft ook de betekenis 'lieflijk' of 'gevoelig' gekregen.
Paragraaf 31, Beeldende kunst en muziek
 Bouwkunst
Bouwkunst 18e eeuw
Bouwkunst 19e eeuw
Ordelijk en symmetrisch
Verrassende vormen
Koepels, zuilen, horizontale lijnen
Spitse torens en verticale lijnen
- De overheersende stroming was de Neogotiek.
 Schilderkunst
Schilderkunst 18e eeuw
Schilderkunst 19e eeuw
Statisch en evenwichtig, 'gesloten'
'Open' compositie, lijkt alsof het zich buiten
compositie
het schilderij voortzet.
Koelere kleuren
Warmer van kleur
Nadruk ligt op het tekenen van vormen
Nadruk ligt op het schilderen van kleuren
- Neoclassicistische schilderkunst was de officiële kunst van de 19e eeuw.
 Muziek
- Componisten waren voortaan zelfstandige kunstenaars en niet meer in loondienst van een
kerk of vorst.
- Werk was bedoeld voor muziekkamers, concertzalen en operahuizen, veroorzaakte een bloei
van symfonieën, opera's, kamermuziek en pianomuziek.
- Strenge muziekvormen van de 18e eeuw werden gewijzigd. Nieuwe vormen die geen vaste
structuur hebben ontstaan, bijv. symfonisch gedicht (soms gebaseerd op de literaire teksten).
- Abstracte muziek van de 18e eeuw veranderde in programmamuziek.
- Ook de volksmuziek oefende veel invloed uit.
Paragraaf 32, Literatuur
 Tegen de Verlichting
- In reactie op het rationalisme van de Verlichting legde de romantici de nadruk op het gevoel.
Weltschmerz (de romantische droefgeestigheid) en Sehnsucht (het romantische verlangen
naar het onbereikbare geluk) overheersten.
- In teksten kwamen voortdurend tegenstellingen voor.
- Nieuwe belangstelling voor de persoonlijke verhouding die de mens met het Opperwezen
kan hebben, dus niet voor de kerk aangezien romantici het geloof in eigen hart zochten.
- Romantici lieten zicht inspireren door de middeleeuwse literaturen van West-Europa,
sprookjes en ballades werden weer populair.
 Nieuwe romangenres
- Als reactie op het realistische van de Verlichting ontstond het escapisme, de romantici
wilden ontsnappen aan de alledaagse realiteit, daardoor belangstelling voor de toekomst,
griezelverhalen en verhalen die zich in het verleden afspelen.
- Historische romans spelen zich af in de geromantiseerde Middeleeuwen.
- In griezelromans speculeert de schrijver op allerlei irrationele angsten die diep in de mens
leven.
- Sciencefiction romans gaan om de nog onbekende mogelijkheden van wetenschap en
techniek, vaak de structuur van een imaginair reisverhaal.
Samenvatting Hoofdstuk 4 Dautzenberg
Marije Verdonk
- Ook detectiveromans en sprookjes bloeiden, door dat laatste gingen mensen zelf sprookjes
bedenken die cultuursprookjes worden genoemd en moeilijker zijn dan oude sprookjes.
Paragraaf 33, Het realisme
- In de literatuur en schilderkunst komt tegen het midden van de eeuw een nieuwe stroming
naar voren: het realisme. Deze kunststijl bestaat al veel langer maar in de 19e eeuw wordt het
pas een echte stroming die betrekking heeft op vrijwel alle genres uit de schilderkunst en
literatuur. Het was een reactie op het lieflijke van de Romantiek.
- Eerst werd de middenklasse uitgebeeld, maar door het opbloeiende socialisme, werden later
ook arbeiders afgebeeld. Net als romantici wilden realisten maatschappelijke veranderingen.
- Rond 1870 begint het impressionisme, waarin de onderwerpen geheel ondergeschikt zijn
geworden aan de weergave van licht en kleur.
- De klassieke roman ontstond in het literaire realisme. In deze roman hangen alle
onderdelen met elkaar samen en niets wordt zomaar geschreven en de mens en maatschappij
worden geanalyseerd.
- Het literaire realisme gaat over in het naturalisme, waarin de onderwerpen ondergeschikt
zijn aan de politieke en sociale stellingname van de auteur.
- In de muziek ontstaat aan het eind van de 19e eeuw de veristische opera, die een reactie
was op de dramatische liberetti van opera's.
- De literatuur is in de 19e eeuw een mengeling van Romantiek en realisme.
Paragraaf 34, Nicolaas Beets ('Hildebrand')
- Schreef 'Camera Obscura' (beeldt dus de realiteit af, als een camera) (1839).
- Gaf een satirisch beeld van de Hollandse burgerij uit de eerste helft van de 19e eeuw.
Paragraaf 35, François HaverSchmidt ('Piet Paaltjens')
- Deed het voorkomen alsof Piet Paaltjens zijn vriend was.
- 'Snikken en grimlachjes' (1867)
- HaverSchmidt viel doormiddel van zijn pseudoniem Piet Paaltjes een bepaalde kant van zijn
eigen persoonlijkheid aan.
- HaverSchmidt was een typische romanticus aangezien hij gebukt ging onder het leed van de
wereld, hij pleegde dan ook zelfmoord.
Paragraaf 36, Multatuli (Eduard Douwes Dekker)
- Kreeg in 1838 een baan in Nederlands-Indië.
- 1856 assistent resident van Lebak.
Resident van Bantam
C.P. Brest van Kempen ('Slijmering')
Gouverneur-generaal
A.J. Duymaer van Twist
Regent van Lebak
Karta Natanegara
- Hele gedoe duurde drie maanden, toen nam Douwes Dekker ontslag.
- Was een bohémiens, rest van zijn leven veel problemen en verbitterd.
- Schreef Max Havelaar als een roman om een groter publiek te bereiken en om
overtuigingskracht te winnen.
- Door het Droogstoppel deel krijgt men sympathie voor Max Havelaar.