KOPP Zorg voor kinderen van ouder met psychische

Heeft u ook kinderen?
KOPP-zorg in de Huisartsenpraktijk
Janet Miedema, POH GGZ
Christine Weenink, kaderhuisarts GGZ
Samen Sterker 22 januari 2015
• https://www.youtube.com/watch?v=S5vXyL9h
XiM
• http://www.youtube.com/watch?v=X3Sq4PSm0E&feature=youtube_gdata_player
Ervaring?
Wendy
•
•
•
•
•
•
•
•
Moeder recidiverende depressie
Persoonlijkheidsproblemen?
Alleenstaand
Huisarts geeft pillen
Hulpvraag moeder
KOPP-groep, individuele begeleiding
Systeembehandeling CPG
Pleeggezin
KOPP/KVO-Kinderen
• Kinderen van ouders
met een psychische of
psychiatrische stoornis
of verslaving
• Kinderen tot 25 jaar
De cijfers 2012
• 405.000 ouders met psychische en/of
verslavingsproblemen*
• 577.000 kopp-kinderen < 18 jaar
• 423.000 kopp-kinderen <12 jaar
• 350 kopp-kinderen per 10.000 inwoners
• 75 per normpraktijk
• Verhoogd risico op psychische problemen
* angst- en stemmingsstoornissen, ADHD, alcohol- of
drugsafhankelijkheid (850.000)
Relaties tussen problemen
BUURT
Criminaliteit
Armoede
Opvoedings
problemen
Huiselijk geweld
Stress
management
Lage sociale cohesie
Probleembuurt
Scholen
Life skills
Suicide
KOPP KVO
Arbeid – wao
werkeloosheid
Depressie
Angst
alcohol
Teenage
ouderschap
Hosman - Nijmegen Prevention Research Centre 2010
Gevolgen voor het kind
• Schaamte, schuld, angst, woede, eenzaamheid,
machteloosheid
• Hechting, gedragsproblemen(55%),
ontwikkelingsstoornis(70%)
• Uitval op school, werk
• Parentificatie
• Grotere kans op ontwikkelen psychische aandoening
(3-13x)
• Groter beroep op GGZ (5x)
• 2013: Bipolaire ouder: >50% kans op psychische
stoornis.
Risico inventarisatie
•
•
•
•
•
Risicofactoren bij het kind
Risicofactoren bij de ouder
Risicofactoren in de relatie ouder-kind
Risicofactoren in relatie ouders
Beschermende factoren!
Niet onnodig problematiseren!
Risicofactoren
•
•
•
•
•
•
•
Leeftijd kind (0-5 grootste risico)
Aard en ernst ouderlijke stoornis
Dysfunctionele ouder-kind interactie
Erfelijke factoren
Conflicten tussen ouders
Draagkracht partner
Steunsysteem
Major Depressive Disorder
Kans op depressie onder kinderen
van ouders met
zonder een depressieve stoornis
Een of meer ouders
depressie (n=101)
met
Geen ouder met
depressie (n=50)
Kans op
depressie
bij
kinderen
Leeftijd bij ontstaan depressie
Weissman et al., 2006: 20-year follow up
study
Relatieve Risico = 3.3
voor 30e jaar 60-70%
anxiety disorder
Kans per leeftijdsgroep op angststoornissen
bij
kinderen van ouders met en ouders zonder een
depressieve stoornis
Een of meer ouders
depressie (n=101)
met
Geen ouder met depressie
(n=50)
Kans op
angststoornis
bij
kinderen
Leeftijd bij ontstaan angststoornis
Relative Risk = 2.9
Weissman et al., 2006
RR (Phobia, Panic disorder) = 4.0
Meer suicidaal gedrag bij kinderen van
ouder met een Borderline Persoonlijkheidsstoornis
Kinderen van moeders met
Borderline persoonl.stoornis
Geen psychiatrische stoornis
Depressie
Cluster C pers
Doodswens
Barnow et al. 2006 / Germany
Suïcidale
ideeën /
intenties
Suïcide
poging
N=257
Beschermende factoren
• Goede ouder-kind relatie
• Goede ondersteuning door partner
• Sociale steun binnen en buiten gezin
- Emotioneel
- Praktisch
• Kindfactoren, coping
• Begrip/ kennis ouderlijk probleem
Doelstelling Project:
Heeft U ook Kinderen?
• Signalering
• Handvatten bieden voor ondersteuning
• Samenwerking
GGZ-instellingen curatief en preventief
Huisarts en POH GGZ
Verslavingszorg
Welzijn
BJZ
Gemeente
Verzekeraar
In de praktijk
• Screening in HIS op
somberheid, depressie,
angst
• Screening handmatig op
kinderen< 25 jaar
• Bij ouders: Memo zijn er
ook kinderen?
• Bij kinderen: Memo is
KOPP-kind!
• Bij consult bespreking: hoe
gaat het met de kinderen?
Hoe gaat het met jou?
300
KOPP kinderen Binnenstad 2013
250
200
totaal
Kinderen
klachten
150
100
50
0
Depressie
Angst
Totaal 5100
Casuïstiekbespreking
•
•
•
•
•
•
•
•
HA, POH GGZ, AMW, Psycholoog,
Psychiater
Vaste format bij bespreking
Privacy
Genogram
Ouderlijk gezag, betrokken
instanties
Risicofactoren, Beschermende
factoren
Inschatten veiligheid
Consultatievraag inbrenger
GENOGRAM
Risico-inventarisatie
• Risico-inventarisatie: SIK-lijst.
Gebaseerd op: SIK-lijst van Boon, R., Dekkers, B. & Rikken, M. (1994)
Screening ouder en kind, koppeling met interventies
Ouder in beeld: gezinssamenstelling, inzicht in functioneren,
gezinsinteracties, andere ouder
Kind in beeld: functioneren en welbevinden, klachten en reacties, zicht
op problemen, ondersteuning, coping
POH GGZ
• Ouder in beeld: gezinssamenstelling, inzicht in functioneren,
gezinsinteracties, andere ouder
Hoe gaat het met de kinderen?
Wie zorgt er voor de kinderen?
Hoe reageren ze op uw situatie?
• Kind in beeld: functioneren en welbevinden, klachten en reacties,
zicht op problemen, ondersteuning, coping
Hoe gaat het met jou?
Wat merk je thuis van zieke ouder?
Bij wie kan jij terecht?
Interventies Huisartsenpraktijk
• Gezinsarts
• Signaleren
• Preventief waar kan,
curatief waar moet
• Motiveren voor zorg
• Goed ouderschap
ondersteunen
• Versterken goede, gezonde
vaardigheden
• Steun organiseren
Effecten in praktijk
•
•
•
•
•
•
•
Alertheid bij HA en POH GGZ, ook assistentes!
Meer volwassenen herkend als ex KOPP-kind
Meer kinderen onderling besproken
93 kinderen codering KOPP-kind
Kinderen verwezen naar AMW(4), KOPP-groep (4)
Verwijzingen e-mental health(18)
Meer overleg AMK (3)
Opbrengst
•
•
•
•
•
•
•
Bekend met ieders expertise en werkwijze
Laagdrempelig overleg en consultatie
Multidisciplinaire casus besproken
Handvatten voor vervolgbeleid
Actieve verwijzing
Ouders opgelucht!
Samenwerking POP-Poli
Interventies
• POH GGZ: Individuele begeleiding, motiveren tot
hulp, versterken beschermende factoren
• Buurtteams; ondersteuning opvoeding
• Groepsaanbod; Piep zei de muis
• Moeder-Baby interventies
• AMK, SAVE
• E-Health aanbod ouder en kind
Kopopouders.nl
Kopstoring.nl
Trimbos
•
•
•
•
Informatieve website
E-mailservice
Online groepscursus
Op maat doorverwijzing naar
hulpverlening
• Handreiking KOPP Gemeente
• Richtlijn KOPP Jeugdzorg
Effectiviteit Kopstoring.nl
•
•
•
Toename van zelfwaardering en positiever
toekomstbeeld
Betere band tussen cursist en ouder
Afname van parentificatie
• Beter omgaan met het gedrag van ouder
• Afname negatief gevoel over thuissituatie
• Minder verborgen houden voor anderen van de problematiek
van hun ouder(s)
•Bron: Van der Veen & Van der Zanden, 2007
Kopopouders Zelfhulp Trimbos
•
•
•
licht aanbod gericht op opvoedingsondersteuning
thuis, op eigen gekozen tijdstip en in eigen tempo te doorlopen
gecertificeerd (www.nji.nl)
Uitgangspunten KopOpOuders Zelfhulp
1.Vrij van negatieve gedachten
2.Goede ouder-kind interactie
3.Je kind snapt wat er aan de hand is
4.Sociale steun
5.Veerkracht van je kind
Hoe verder?
•
•
•
•
•
•
•
•
•
www.ziekeouder.nl
www.Survivalkid.nl
www.drankjewel.nl
www.familievan.nl
Integratie KOPP-KVO in breder perspectief;
Kind in de Knel
Voorlichting vindplaatsen, scholen
Deskundigheidsbevordering hulpverleners
POP-Poli, preventie
Financiering, gemeentes
Vragen?
Kans op overdracht problemen ook door stoornisspecifieke risicofactoren
OUDER
voorbeelden
stoornis-specifieke factoren
Depressie
KIND
Depressie
(Genetische factoren)
Angst
Modelgedrag
Alcohol
probleem
Overbeschermend gedrag
Antisociaal,
agressie
imitatie
Stoornis-specifieke opvattingen
Belonen angst en aggressie
Angst
Alcohol
probleem
Antisociaal,
agressie
Beïnvloedbaar via preventie
© Hosman 2008 Nijmegen Prevention Research
Centre
Volwassen kinderen van probleemdrinkers
Life time prevalentie van psychische stoornissen in vergelijking tot risico bij kinderen
van andere ouders (Cuijpers, Langedoen & Bijl, 1999)
100
80
Volwassen
kinderen van
probleem
drinkers
60
40
Volwassen
kinderen van
ouders zonder
drinkprobleem
20
0
enige
stoornis
depressie
angst
stoornis
alcohol
probleem
Type stoornis bij de kinderen
Survey-onderzoek
Nederlandse bevolking
Sikh-lijst
Risico-inventarisatie
Hulpmiddel bij screening van gezinssysteem
Hulpmiddel bij risico-inventarisatie
Koppeling aan interventies