Eerste lijn en ouderen jong geleerd…….

Behandeling van ouderen in de eerste
lijn
Lucinda Meihuizen, GZ psycholoog
Bestuurslid sectie ouderenpsychologen
NIP
Zorgpartners Midden-Holland en
Samenwerkende psychologen Alphen a/d
Rijn






Agenda workshop
Voor wie? psychologen in de eerste lijns
praktijken en psychologen in de V en V (
eerste lijn)
aandachtspunten bij de behandeling van
ouderen
Richtlijnen tav behandeling
Behandelmethodes
Groepsdiscussie aan de hand van
stellingen
Praktische knelpunten in beide settingen
Behandeling van ouderen





Maatschappelijke trends
Stemmingsstoornissen bij ouderen
Angststoornissen bij ouderen
Behandelmethoden bij ouderen
Aandachtspunten
Maatschappelijke trends
 Zorg en behandeling is in afnemende mate
setting gebonden
 Met name gericht op verbeteren van
gezondheid en kwaliteit van leven
 Tussen 2005 en 2040 zal aantal 65 plussers
verdubbelen
Aandachtspunten bij ouderen
 Aanpassingen bij psychologische interventies
(veranderingen op sensorisch, emotioneel en
cognitief gebied)
 Ouderen zijn minder gewend om psychische
klachten te uiten
 Cognitieve achteruitgang: geef ook schriftelijke
uitleg
 Vaker hulpverlening aan huis
 Systeem betrekken
 Andere hulpverleners betrekken
 Rekening houden met achtergronden en
waarden (niet zeuren maar doen, niet klagen
maar dragen)
Richtlijn stemmingsstoornissen,
addendum ouderen (Trimbos)
 niet alleen depressieve stoornis maar ook een
beperkte depressie moet worden overwogen
 2 % van mensen ouder dan 55 hebben
depressieve stoornis, 10 % een beperkte
depressie
 Risicofactoren middels matrix biopsychosociale
model :hoog risico: recent
weduwe/weduwnaar, invaliderende licha
aandoeningen, chronische pijn,
alcoholmisbruik, klachten over slaap, klachten
over vergeetachtigheid, angst, freq bezoek
huisarts
Diagnostiek van depressie
 neem hetero anamnese af
 Vraag naar suicidaliteit en naar geheugen- en
orientatieklachten
 Sociale diagnostiek: vraag naar belasting
partner/verzorgenden, sociaal netwerk,
bezigheden en levensloop
 Gebruik van GDS
Behandeling depressies ouderen
 Bij lichte tot matig depressieve stoornis:
minimale interventies zoals beweging, cursus
in de put, uit de put, leefstijladviezen
 Bij onvoldoende effect: psychotherapie en/of
antidepressivum
 Bij ernstige of psychotische depressie:
antidepressivum of ECT (eerder dan bij
jongvolwassenen)
Psychologische behandeling van
depressie bij ouderen





Client gerichte psychotherapie
cognitieve gedragstherapie
IPT
Life review
Plezierige activiteiten methode
Client gerichte psychotherapie
Hier en nu
Mogelijkheden van de client
Therapeutische relatie
Gebruik Levenslijn Interview
methode ( LIM Schroots 2002)
Cognitieve gedragstherapie
 Cognitieve gedragstherapie is succesvol bij
ouderen met depressieve en angstklachten
 Bepaalde thema’s vaker bij ouderen:
 ziekte en dood van dierbaren
 verlies van sociale rollen
 relatieproblemen tussen partners of met
volwassen kinderen
 Film :Mevrouw W is geboren in 1944. is
aangemeld via geriater voor behandeling
depressieve klachten bij ziekte van
Parkinson. Maart 2011 behandeling
afgesloten. Eind 2012 nam zelf contact
op. ( na heup gebroken, revalidatie,
problemen in familiesfeer) toename
klachten.nu behandeling afgesloten
IPT
 kortdurende therapie
 invloed van de huidige interpersoonlijke
relaties op de depressieve klachten staat
centraal
 meer gericht op het heden dan op het
verleden.
Life review
 laagdrempelige interventies aan de hand van
herinneringen
 gestructureerde evaluatie van het eigen leven
 naast herinneringen ook evaluatie, vewerking
en inzicht
Plezierige activiteiten methode
 Lewinsohn (1975): plezierige activiteiten
verminderen depressie
Richtlijn angststoornissen,
addendum ouderen
 Frequentie: (iets) lager dan bij jongeren
 Angststoonissen frequenter dan depressie
 Meest voorkomende: GAS (bij jongeren fobie)
en minst voorkomende: sociale fobie
 Specifieke angsten: angst voor dementie en
vallen
Diagnostiek bij angst
 Taal aanpassen: praat eerder over nervositeit
 uitsluiten van somatische aandoeningen en
bijwerkingen medicatie
 meest geschikte instrument is HADS-A
Behandeling van angst bij ouderen








Meer aandacht voor psycho-educatie
Gebruik van geheugensteuntjes
Meer zittingen voor CGT
EMDR
Wekelijks telefonisch contact over huiswerk
Behandeling thuis indien nodig
Gebruik minder beladen termen
Inschakelen van partner of anderen
EMDR bij oudere cliente
 Mevr B heeft 5 maanden geleden haar
man op intensive care gezien na een
hartstilstand. Dat beeld bleef zij voor zich
zien dag en nacht ondanks dat haar man
aan het opknappen is
Groepsdiscussie: stellingen
 1) Steeds meer ouderen zullen de
komende jaren door de huisarts
verwezen worden naar een eerstelijns
psycholoog
 2) Ouderen met cognitieve problemen
kunnen beter behandeld worden in de
tweedelijns GGZ dan in de eerste lijn
 3) Een oudere client kan beter door een
oudere psycholoog behandeld worden
Ouderen in de eerste lijns praktijken
 Kleine groep: volgens LVE vanaf 60 jaar
5 % en vanaf 70jaar 2%
 Komen vanwege aard van
gepresenteerde klachten vaker meteen in
de 2e lijn
Knelpunten in eerste lijn
praktijken
 Drempel is hoog voor ouderen
 Onwetendheid van huisarts over
mogelijkheden eerste lijn
 Gebrek aan kennis van de
eerstelijnspsychologen
 Ouderen meer sessies nodig en beperkte
financiele middelen
 Vaak aan huis bezoeken nodig
Eerste lijn vanuit de V en V : acties
vanuit Sectie Ouderenpsychologie
 2008 start eerste lijn vanuit V en V
 2009 enquete onder
ouderenpsychologen
 2010 SPO symposium over dit
onderwerp
 2011 start werkgroep vanuit bestuur SPO
 2012 expert meeting
 Zie website NIP
Veranderingen in de GGZ in 2014
 3 echelons:
 Huisarts en POH-GGZ behandeling van
psychische klachten
 Basis GGZ bij psychische stoornis of
vermoeden van psychische stoornis (
volgens DSM) 4 zorgproducten
 Specialistische GGZ
Mogelijkheden ouderenpsychologen
2014
 1) consultatie van ouderenpsycholoog door
huisarts/poh-ggz
 2) AWBZ extramurale consulten
gedragswetenschapper ( geen diagnostiek
noch behandeling)
 3) basis GGZ bij psychische stoornisen
bekostigd door ZvW
 4) Integrale bekostiging dementie zorg (
CvZ) behandeling aan mensen met
dementie en hun mantelzorgers
 Ervaren knelpunten en vragen aan de
sectie ouderenpsychologie ( ideeën voor
mogelijke acties)
 Anticiperen op veranderingen in basis
GGZ in 2014
Literatuur
 Handboek Ouderenpsychologie
 A.M Pot, Y Kuin, M. Vink
 Multidisciplinaire richtlijnen depressie en
angst addenda ouderen ( Trimbos)
 Psychopraxis: ouderenpsychologen in de
eerste lijn: Ella Broek
 Rapport HHM 16-1-2013 generalistische
Basis GGZ