Pluk een roos… Happy door de hond Verslaafd aan

focus Geluk
Happy door de hond
De hond kwispelt, de kat spint. Daar wordt geen enkel baasje slechter van.
Wellicht schrijven artsen hun patiënten binnenkort zelfs een gezelschapsdier voor
op recept. Want de geluksfactoren zijn wetenschappelijk bewezen: geestelijk,
lichamelijk, emotioneel en sociaal. Bij het aaien en knuffelen van een huisdier komt
in de vrouwenhersenen het hormoon oxytocine vrij, waar mannen vasopressine
aanmaken. In hogere doseringen werkt deze stof stressverlagend: de bloeddruk
daalt en het vermindert de kans op hart- en vaatziekten. Bovendien nemen
angstgevoelens af en komt het lichaam eerder tot rust. Zelfs de neiging om naar
drank, drugs of troosteten zoals chocola te grijpen wordt kleiner. Omdat oxytocine/
vasopressine het gevoel van vertrouwen en verbondenheid bevordert, staat
het ook wel bekend als het ‘knuffelhormoon’. Zo kunnen huisdieren als therapie
worden ingezet om authistische kinderen te helpen gevoelens van empathie en
non-verbale communicatie te begrijpen. En trouwens: wie een blokje omgaat met
de hond is in beweging (goed tegen artritis en overgewicht) en komt geheid met
mede­hondenbezitters in contact.
Pluk een roos…
Op zoek naar geluk blijkt het heft in eigen handen nemen het
simpelst en doeltreffendst. Beproefde tips:
• Wees uzelf en ken uzelf
• Maak vrienden
• Wees daadkrachtig, zelfstandig en prettig in de omgang
• ­Denk positief en besef tegelijk dat niet alles wat kán ook moét
• Een dag niet gelachen is een dag niet geleefd
• Wees niet materialistisch
• Leef gezond
• Vermijd onnodige stress
• Beweeg, liefst samen met anderen en in de buitenlucht
• Leg u neer bij dingen die toch niet te veranderen zijn
• Zorg voor anderen en heb oog voor wat anderen ú willen geven
•Z
oek een hobby waarin u zich kunt verliezen (muziek,
tuinieren, breien…)
Praten, pillen en
mindfulness
Mindfulness (aandachtstraining) is een van oorsprong
boeddistische meditatietechniek die sinds het begin van deze
eeuw een grote vlucht in het Westerse wereld doormaakt.
Via oefeningen om zich gewaar te worden van zijn lichaam
en ademhaling, leert iemand anders te reageren op stress,
piekeren, angst en verdriet. Door te leven in het ‘hier en nu’
worden zulke nare gevoelens en gedachten, die doen denken
aan het verleden of de toekomst, niet langer gevoed. Dat geeft
rust en geluk. Onderzoek wijst uit dat mindfulness, naast
psychotherapie en medicatie, een effectieve manier is om
herhaling van depressies te voorkomen. Sociaal Psychiatrisch
Therapeuten van de Riagg Rijnmond geven sinds vorig jaar
trainingen op de Dagbehandeling Stemmingsstroonissen van
Erasmus MC. Wetenschappers brengen de methode verder in
kaart. De verwachting is dat mindfulness voor grote veranderingen gaat zorgen in de psychische hulpverlening.
Verslaafd aan
winkelen
Heel ontspannend en het verzet de zinnen: winkelen, een
computerspelletje, paar euro in de fruitautomaat, een
vrijpartij. Helaas geldt ook hier: te is nooit goed. Tot voor
kort werd aangenomen dat alleen stoffen ‘verslavend’ zijn.
Sinds kort pleiten wetenschappers voor een verruiming van
het begrip, omdat ook op zich onschuldig lijkend gedrag kan
uitgroeien tot een obsessie die het hele leven gaat beheersen.
Net als bij middelengebruik ligt er een verstoorde dopaminehuishouding in het brein aan ten grondslag (zie ook het
kader ‘Nog ééntje om het af te leren?’). Hip taalgebruik weerspiegelt zulke verslavingen al langer. Verwees een ‘alcoholic’
voorheen vooral naar verstokte drinkers, nu weet iedereen
de betekenis van ‘workaholic’, ‘shopaholics’, ‘game­aholic’,
‘gambleaholic en ‘sexaholic’. Geuzennamen op internet en in
magazines, in het echt geen grapje. Want de afkickverschijnselen zijn er niet minder om.
18
juli / augustus 2009 • Monitor
Tekst Suzanne Odijk | Beeld Gert-Jan van den Bemd
Nog ééntje om het af te leren?
Haaltje, slokje, pilletje, snuifje, shotje: het werkingsmechanisme is
gelijk. Het zorgt ervoor dat de neurotransmitter dopamine in het
hoofd vrijkomt. Dat levert een heerlijk gevoel. En smaakt naar meer.
Alleen, naarmate iemand de werkzame middelen vaker neemt, stelt
zijn beloningscentrum hogere eisen: opnieuw! nu! Met als straf een
ellendig gevoel als daar geen gehoor aan wordt gegeven. Soms is dat
de start van een vicieuze cirkel. Hoe snel iemand daarin terecht komt,
verschilt per stof en per persoon. Nicotine komt wel als slechtste uit
de bus: 32 % van de rokers is verslaafd (vergelijk: bij heroïne 23 %,
cocaïne 17%, alcohol 15%, cannabis 9% en slaap- en kalmeringmiddelen
6%.) Geen kwestie van alleen gebrek aan wilskracht, het gaat voor
een groot deel om gevoeligheid. Erfelijkheid speelt een rol, maar de
omgeving is minstens zo’n grote trigger. Onderzoekers weten inmiddels ook dat jong geleerd vaak oud gedaan betekent. Zo betuttelend is
eerlijke voorlichting aan pubers (en hun ouders) dus niet. Het best is te
weerstaan in den beginne of anders met mate te gebruiken. Want de
lokroep van de hersenen is hardnekkig, tot lang na het overwinnen van
de afkickverschijnselen.
Van de bloemetjes
en de bijtjes
Jongverliefden bevinden zich op woeste hoogten dankzij
een tsunami van hormonen en neurotransmitters als
adrenaline, endorfine, dopamine en oxytocine in hun brein.
Zo’n vuurwerk van stoffen staat er garant voor dat ze als
magneten naar elkaar toe worden getrokken, blind voor de
rest van de wereld. Dat blijft niet zo. Met een beetje geluk
maakt de verliefdheid plaats voor een duurzame relatie, vol
vertrouwen en geborgenheid. De natuur helpt een handje:
klaarkomen (lees: dopamineshot) bijvoorbeeld, wekt de
‘houden van’-gevoelens op. Vast staat dat mensen met
een partner hun leven een hoger rapportcijfer geven dan
degenen die altijd alleen hebben gewoond. Mits het om
een gelukkige verbintenis gaat. Het al of niet krijgen van
kinderen is daarbij eigenlijk geen factor van belang.
Met dank aan prof. dr. Dike van de Mheen, directeur
Onderzoek en Onderwijs van het IVO (Instituut voor
Onderzoek naar Leefwijzen en Verslaving) (www.ivo.nl)
en als hoogleraar verbonden aan Erasmus MC.
Monitor • juli / augustus 2009
19