Mindfulness als verpleegkundige interventie bij patiënten met

Mindfulness als verpleegkundige interventie bij patiënten met psychosomatische klachten in
een topklinisch behandelcentrum in de GGZ
Didactische presentatie voor beginnend en ervaren verpleegkundigen, die kennis willen maken met de
specialistische verpleegkundige behandeling van patiënten met ernstige Somatisch Onvoldoende
verklaarde Lichamelijke Klachten (SOLK) in een derdelijns topklinisch behandelcentrum in de GGZ.
Projectleden:
Mirjam Rinkema (presentatie), m.m.v. Tracy van Ham en Shiva Thorsell
Achtergrondinformatie:
Mindfulness is in eerste instantie ontwikkeld voor patiënten met chronische pijnklachten. Jon KabatZinn startte 35 jaar geleden in het Academisch Ziekenhuis van Massachusetts meditatielessen voor
een groep patiënten deze klachten (Kabat-Zinn, 1982). Mindfulness is te vertalen als aandachtig zijn,
opmerkzaam zijn en je bewust zijn van wat er gebeurt (Spaans, 2008). Uit recent onderzoek blijkt dat
mindfulnesstraining de psychische gezondheid van patiënten met ernstige en langdurige SOLK
verbetert (Van Ravesteijn e.a., 2013).
In een derdelijns topklinisch behandelcentrum in de GGZ worden mensen met ernstige SOLK
behandeld in een intensief multidisciplinair traject. SOLK gaan vaak gepaard met psychische klachten
zoals angst en depressie, problemen in de sociale sfeer en lichamelijke beperkingen. Het doel van de
behandeling is te werken naar een accepterende levenshouding waarin patiënten beter kunnen
omgaan met hun klachten en meer kwaliteit van leven ervaren. Dit betekent ondermeer een grotere
autonomie op lichamelijk, psychisch en sociaal gebied en een efficiënter gebruik van de
gezondheidszorg.
Zes jaar geleden werd mindfulness in de behandeling geïmplementeerd. Patiënten krijgen wekelijks
twee groepssessies van een half uur met een mindfulnesstrainer aangeboden, mindfulnessoefeningen
worden geïntegreerd in verschillende therapieën en psycho-educatie over acceptatie en zingeving is
onderdeel van de behandeling. Mindfulness is een vaardigheid die niet alleen in de therapieën maar
juist in het dagelijks leven toegepast kan worden, hier ligt een belangrijke taak voor de
verpleegkundige om patiënten hierin te begeleiden. Hoe draag je de principes van de mindfulness uit
en hoe integreer je dit in het contact met patiënten? Leven in aandacht en het maken van keuzes op
basis van het leiden van een waardevol leven blijkt voor beide groepen gunstig uit te pakken: in de
praktijk alsook in de literatuur beschrijven beide groepen dat het vooral hun geestelijk welbevinden
bevordert. Naar aanleiding van deze ervaring is verder praktijkonderzoek naar mindfulness als
onderdeel van het verpleegkundig handelen bij patienten met SOLK in voorbereiding.
Doel:
Kennisoverdracht over specifieke verpleegkundige interventies bij klinisch opgenomen patiënten met
psychosomatische klachten door een ervaren gespecialiseerde verpleegkundige van een topklinische
behandelafdeling.
Subdoelen:
1. Uitleg geven over mindfulness en de toepasbaarheid in de verpleegkundige praktijk
2. Uitleg geven over hoe mindfulness kan worden uitgedragen in het contact met patiënten met
psychosomatische klachten
In deze workshop wordt aan de hand van een praktijksituatie op interactieve wijze ingegaan op de
manier waarop verpleegkundigen de principes van mindfulness integreren in de dagelijkse praktijk.
Hierbij wordt gebruik gemaakt van een korte mindfulnessoefening en een PowerPointpresentatie.
Gebruikte literatuur:
Kabat-Zinn, J. An outpatient program in behavioral medicine for chronic pain patients based on the
practice of mindfulness meditation: Theoretical considerations and preliminary results. General
Hospital Psychiatry Volume 4, Issue 1, April 1982, Pages 33–47
Spaans, J.A. Omgaan met chronische vermoeidheid. Houten 2008, Bohn Stafleu van Loghum.
Van Ravesteijn H, Lucasssen P, Bor H, van Weel C, Speckens A. Mindfulness-based cognitive
therapy for patients with medically unexplained symptoms: a randomized controlled trial. Psychother
Psychosom 2013; 82: 299-310.