Praktijkvoorbeeld cliëntenparticipatie jeugdzorg

Praktijkvoorbeeld
cliëntenparticipatie jeugdzorg
Een regionale aanpak in Holland Rijnland
Jongeren en hun ouders moeten een stem krijgen in de transformatie van de Jeugdzorg.
Dat was in 2011 voor JSO, Zorgbelang Zuid-Holland en het LCFJ/LOC de reden om een
provinciale conferentie te organiseren voor cliënten. Om hen te informeren over de
transitie Jeugdzorg en samen wensen ten aanzien van de transformatie te formuleren. De
top-10 van wensen die uit deze conferentie voortkwamen zijn door jongeren en ouders
verfilmd en als input gebruikt tijdens een tweede provinciale conferentie in 2012 en in
discussies bij lokale en regionale instellingen.
Naar een regionale aanpak
Na deze twee conferenties heeft de transitiemanager van de
regio Holland Rijnland met JSO een regionale aanpak
ontwikkeld in 2013. De top-10 wensen zijn gebruikt bij het
opstellen van de visie op jeugdhulp. En de gemeenten zijn in
gesprek gegaan met jongeren en (pleeg)ouders over hun
TIPS
ervaringen in de jeugdhulp. Om het beeld verder aan te vullen
* Gewoon doen en uitproberen: durf!
is een inventarisatie gemaakt van de verschillende raden en hoe
* Zorg dat jongeren een aparte stem krijgen, door
zaken apart met hen te bespreken.
cliëntenparticipatie is vorm gegeven. Bestaande initiatieven zijn
met elkaar verbonden en er is gesproken over hoe jongeren- en
cliëntenraden willen participeren in de transformatie.
10 wensen jongeren en ouders
* Alternatieve ‘gespreks’vormen leveren goed contact
op en werken als levendig startpunt voor discussie.
De mensen zien, hun verhalen kennen
In vier panelgesprekken gingen zo’n acht tot tien (pleeg)ouders
1. Jongeren en ouders hebben recht op deskundige en
passende zorg
2. Eén organisatie, een goed eerste contact en één vast
aanspreekpunt
van kinderen met ontwikkelingsstoornissen en (LVB) jongeren
met de transitiemanager Marion Goedhart en Gerda Visser in
gesprek. Aan de hand van drie vragen: Wat gaat goed en moet
behouden blijven, wat gaat niet goed en moet onmiddellijk
3. Jongeren en ouders denken, praten en beslissen mee
stoppen en wat kunnen we verbeteren? Het doel van de
4. Nazorg
gesprekken was het verzamelen van input om de nieuwe
5. Dezelfde regels of eenduidigheid
jeugdhulp vorm te geven. JSO heeft op basis van deze
6. Privacy
gesprekken een advies opgesteld.
7. Gemeenten moeten goed samenwerken met andere
gemeenten
Moeder Carry-Ann geeft aan dat de ‘gemeente’ door de
8. Gemeente moet kennis van zaken hebben
gesprekken een gezicht heeft gekregen en dat daardoor haar
9. Niet zelf het wiel uitvinden
hoop én vertrouwen is gegroeid dat de gemeente het
10.Kwaliteit van de hulp
transformatieproces goed kan sturen. Op haar beurt geeft
Gerda Visser, beleidsmedewerker Jeugd bij de gemeente Leiden,
jso.nl/kennisbank/top-10-transitie-en-
aan dat zij onder de indruk was hoe snel mensen bereid zijn om
transformatiewensen-van-jeugdzorgclienten
hun persoonlijke en vaak ook pijnlijke verhalen te delen: ‘Dat
blijft je bij wanneer beleidsstukken langskomen en helpt enorm
om te weten waar je het over hebt.’
TIPS
* Investeer in contact met cliënten- en jongerenraden,
hun ondersteuners en belangenorganisaties. Maak
een netwerkkaart. Zoek iemand of een instelling die
je daarbij kan ondersteunen. Bouwen aan een
regionaal netwerk levert informatie, vertrouwen,
draagvlak en contacten op.
* “Terugkoppeling is heel belangrijk. Net als het vooraf
heel duidelijk aangeven wat er met de uitkomsten
van bijeenkomsten gebeurt. Door verwachtingen over
en weer duidelijk te hebben kun je werken aan
onderling vertrouwen.” Fietje Schelling, JSO
Praten mét in plaats van praten over..
De werkgroep Cliënt en Kwaliteit geeft invulling aan de visie
van de gemeenten in de regio Holland Rijnland: praten met
ouders en jongeren in plaats van over ouders en jongeren. Hij
werd in 2013 opgericht en bestaat uit ambtenaren vanuit de
domeinen Jeugd en Wmo, van Holland Rijnland, en een
adviseur vanuit JSO. Het praten met wordt op verschillende
manieren vormgegeven. Zo is er om de werkgroep een schil
gevormd van jongeren, ouders en belangenbehartigers die
meedenken over voorstellen op het gebied van
Informatie, vertrouwen en draagvlak
Cliëntenparticipatie, de Kwaliteit van de hulpverlening, en
Klachtenbehandeling. En ook worden er thema gebonden
Parallel aan de panelgesprekken werd een participatiekaart
informatiebijeenkomsten georganiseerd waar breed jongeren,
gemaakt van alle cliënten- en jongerenraden, hun
ouders en belangenbehartigers voor worden uitgenodigd.
ondersteuners en belangenorganisaties. Ook is er een overleg
georganiseerd met ondersteuners van jongerenraden uit de
Dat cliënten op verschillende manieren betrokken worden
jeugdzorg, jeugd GGZ, jeugd LVB, en ExposeYour (het JIP van
vinden zij positief. Het gevolg is ook dat je diverse mensen
Leiden). Hierdoor leerde men elkaar kennen, is samen
betrekt. In een schil rond een werkgroep als deze en tijdens tref
besproken wat ze wilden bereiken, groeide het onderlinge
je andere mensen dan in (jongeren)cliëntenraden in instellingen
vertrouwen en werd het makkelijker om mensen te werven
of een jongerenraad of Wmo-raad in de gemeente.
voor de bijeenkomsten.
Carry-Ann geeft bijvoorbeeld aan dat zij de thema gebonden
bijeenkomsten prettiger vindt dan in een cliëntenraad of Wmo-
Duidelijke terugkoppeling
In december 2013 vond een brede informatiebijeenkomst plaats
raad zitten. “Je kunt je persoonlijke visie geven. Je zit daar op
persoonlijke titel en hoeft niet het gewogen verhaal van een
raad te geven. Dat ervaar ik als heel prettig.” Carry-Ann, ouder.
met de betrokkenen uit de panelgesprekken, cliënten- en
jongerenraden, ondersteuners en belangenbehartigers.
Transitiemanager Marion Goedhart vertelde de zestig
Uitgangspunten Cliënt en Kwaliteit
deelnemers, waaronder twaalf jongeren, wat het traject haar
gedaan had en koppelde terug hoe de tien wensen en de
uitkomsten van de panelgesprekken zijn uitgewerkt in het
beleidskader Hart voor de Jeugd. Er werd gelijk van de
* Jongeren, ouders en belangenbehartigers worden op
diverse manieren betrokken bij deze werkgroep.
* Invloed is wenselijk op alle niveaus: het eigen
gelegenheid gebruik gemaakt om te inventariseren waarover
hulpverleningsproces, de organisatie van de
jongeren en ouders graag mee willen praten in het
hulpverlening én het beleid.
transitieproces. Tot slot is jongeren, ouders en ondersteuners
* Kwaliteitseisen zijn vooral geformuleerd vanuit
gevraagd of zij mee willen denken in de ambtelijke werkgroep
cliëntperspectief en de verantwoording daarvan mag
Cliënt en Kwaliteit.
niet leiden tot onnodige bureaucratie.
Het is van belang de opbrengsten van het betrekken van
Betrokken bij teams
jongeren en ouders zichtbaar te maken. Martin zegt
bijvoorbeeld dat hij in de afgelopen jaren betrokken is geweest
Een mooi voorbeeld hoe jongeren, ouders en
en dat diverse partijen met dezelfde conclusies zijn gekomen
belangenbehartigers betrokken worden is de
over het belang van cliëntenparticipatie. “Het is goed dat
ontwikkeling van de jeugd- en gezinsteams in Leiden. In
instellingen en overheid dat erkennen, maar is het nu echt
een bijeenkomst hebben zij gepraat met de werkers uit
nodig om zo vaak hetzelfde verhaal te vertellen?”
de pilotteams over hoe ze écht het verschil kunnen
maken, welke valkuilen de teams moeten vermijden,
hoe de teams participatie van jongeren en ouders
Zoeken naar de balans
kunnen organiseren, en hoe ervaringsdeskundigheid
Bij participatie gaat het niet om ‘u vraagt, wij draaien’, zegt
een plek zou kunnen krijgen in de teams. Daarnaast
Gerda Visser. “We maken gebruik van de
worden jongeren en ouders die gebruik hebben
ervaringsdeskundigheid om betere keuzes in het beleid te
gemaakt van de pilotteams , naast
maken. De verhalen van jongeren en ouders helpen ons om
samenwerkingspartners als scholen en huisartsen,
duidelijker opdrachten aan organisaties te formuleren, op een
betrokken bij de evaluatie van de teams.
terrein waar we beleidsmatig eerst niet mee te maken hadden.
Dat betekent ook dat we onszelf kwetsbaar moeten durven
opstellen, dat we durven toegeven dat we niet alle antwoorden
Lange adem
Tera en Martin zijn jongeren die betrokken zijn bij de
werkgroep Cliënt en kwaliteit. Beiden hebben zowel goede als
hebben en beseffen dat het een gezamenlijke zoektocht is.”
Positieve energie
slechte ervaringen in de jeugdzorg gehad. Ze vinden dat ze niet
In de regio is men blij dat men zo vroeg met dit traject gestart
altijd even goed geholpen zijn en dat is een belangrijke
is. De winst van het hele traject is dat ambtenaren in de regio
motivatie om mee te doen. Volgens hen is de overgang als je 18
Holland Rijnland nu veel beter weten waar ze het over hebben.
jaar wordt veel te groot. Ze willen dat dit voor huidige en
Wanneer er nu moeilijker onderwerpen langskomen, kan men
toekomstige jongeren in de Jeugdzorg beter wordt geregeld.
voortbouwen op de opgedane ervaringen en het draagvlak/
Ook maken ze zich hard voor de wens dat behandelplannen
vertrouwen dat er over en weer is. “De visie die we hebben
meer van jongeren zelf worden en gericht zijn op
geformuleerd blijft door het praten met jongeren en ouders
zelfstandigheid: een Toekomstplan klinkt bijvoorbeeld veel
niet een papieren visie, maar wordt daadwerkelijk breed
beter dan hulpverleningsplan. Ze zijn zeer gemotiveerd om mee
doorleefd. Uiteindelijk helpt dit ons niet alleen steeds weer te
te denken, alhoewel de opbrengsten niet direct zichtbaar zijn.
handelen vanuit onze visie, maar leidt het ook tot een betere
kwaliteit van onze uitvoeringsplannen en de aangeboden
“Ik kreeg echt het gevoel dat er naar me geluisterd werd en dat
hulp.” Gerda Visser, beleidsmedewerkers Jeugd, Leiden
het gewaardeerd werd wat ik zei. Het is mooi om mensen
instemmend te zien knikken. Ik hoop dat het ergens toe leidt
TIP
en dat je het terug ziet in beleid van de gemeente en
Wees niet bang dat het teveel tijd kost. Betrek jongeren,
instellingen.” Martin, jongere
ouders én belangenbehartigers om de jeugdhulp beter
te organiseren. Het levert positieve energie en een
Win-win
Het betrekken van jongeren, ouders en belangenbehartigers bij
betere kwaliteit van het beleid en de hulp op. En je
krijgt ervaringskennis uit de eerste hand, die je goed
kan gebruiken en die je helpt om bij je visie te blijven.
het vormgeven van beleid vergt inspanning van alle partijen. De
ambtenaren zijn met behulp van JSO continu op zoek naar
vernieuwing en diversiteit in de groep die continu meepraat.
Aan de slag
Het blijft zaak om participatie op diverse manieren vorm te
geven en dat op verschillende plekken te doen om nieuwe
Wilt u ook aan de slag met cliëntenparticipatie in de
mensen te betrekken. Ook is het belangrijk om aan te sluiten bij
jeugdzorg? Het UwOuderplatform is een mooi
datgene wat er al is aan participatievormen in instellingen en
voorbeeld van cliëntenparticipatie door ouders: nji.nl/
gemeenten. Dit geeft waardevolle nieuwe invalshoeken en
Praktijkvoorbeelden-transitie-jeugdzorg. Zie voor meer
geeft zicht op dwarsverbanden.
voorbeelden en inspiratie movisie.nl/jeugdenmeedoen