4.1-4 1.17MB

4. PERIODE 1648-1702
De Republiek ontstaat als
internationaal erkende staat
1. De Republiek krijgt Frankrijk en
Engeland als tegenstanders
Machtsverhoudingen tijdens Eerste
Stadhouderloze Tijdperk

Eerste Stadhouderloze Tijdperk
-
Willem II te zeer op oorlog bewust
-
Holland weigert een nieuwe stadhouder
-
Latere Willem III nog niet geboren

Politieke verdeeldheid

Staatsgezinden: geen stadhouder en macht binnen
gewesten

Oranjegezinden: stadhouder en macht Staten Generaal
(adel en lagere bevolkingssklassen)

Bestuur in handen van Johan de Witt (raadspensionaris)
-
Land goed bestuurd,
-
MAAR lichte voorkeur voor Holland
BV: uitbreiding vloot
Frankrijk wordt een centraal bestuurd land
onder Lodewijk XIV als vorst

Lodewijk XIV direct bestuur 1661
-
Droit divin
-
Ministers als koninklijke ambtenaren
-
Lettres de cachet
-
Koninklijk leger
-
Mercantilisme van Colbert
In Engeland wint het parlement de strijd
tegen de koning

Karel I eigen nieuwe belastingen
→ Schotse opstand en burgeroorlog
→ Karel I onthoofd in 1649 en Oliver Cromwell wordt
‘Lord Protector’ van Engeland

Republiek in Engelse revolutie?
-
Afstandig wegens handel
-
1654-1660: Acte van Seclusie (ivm Eerste Engelse Oorlog)

Na dood Cromwell?
-
Restauratie (Karel II)
-
Macht van koning wordt beperkt (vooral qua belastingen)
De Republiek wordt bedreigd door de
opkomst van Frankrijk en Engeland

Frankrijk: Lodewijk XIV wil de Zuidelijke Nederlanden

Engeland: 2 handelsoorlogen 1652-1654 en 1665-1667
OPMERKING

Eerste Engelse Oorlog na ACTE VAN NAVIGATIE

Discussie over verdediging:
-
Oosten wil landleger tegen Frankrijk (adel en boeren)
-
Westen wil vloot tegen Engeland (regenten/steden)
De Witt sluit wisselende bondgenootschappen
In het Rampjaar 1672 lijkt de Republiek ten
onder te gaan

1672: Lodewijk XIV en Karel II vallen Republiek samen
aan met vorstbisschoppen van Munster en Keulen
- Enkel Holland, Zeeland en Friesland vrij
-
Verdedigen aan Hollandse Waterlinie
-
Oproer in steden tegen de Witt
Maar dan keren de kansen

Hollandse Waterlinie

Benoeming Willem III 1672
2. De Republiek samen met
Engeland tegen Frankrijk
Stadhouder Willem III neemt het op tegen
Lodewijk XIV

Willem III
-
Binnenland: aansluiten bij mening Staten-Generaal
-
Buitenland: 3 coalitieoorlogen tegen Lodewijk XIV
(= na Rampjaar)

1e coalitieoorlog met Spanje en Oostenrijk

1678: Vrede van Nijmegen

MAAR: Willem III wil eigenlijk verder vechten

Waarover? De Zuidelijke Nederlanden

Meer steun voor anti-Franse politiek na terugtrekking
Edict van Nantes (1685)
Glorious Revolution en bondgenootschap
met Engeland

Karel II vrij voorzichtig beleid

Jacobus II katholiek
-
Afgezet door parlement en vlucht naar Frankrijk
-
Willem III uitgenodigd en GLORIOUS REVOLUTION

1689: Republiek en Engeland een PERSONELE UNIE

Bill of Rights

Parlementaire monarchie

Willem III blijft coalitieleider tegen Lodewijk XIV

1702: Willem III sterft kinderloos
-
Tweede Stadhouderloze Tijdperk
-
Republiek nu zonder sterke man / regentenfamilies
-
Einde Personele Unie
3. De Republiek verliest haar
economische voorsprong
Mercantilisme van Frankrijk en Engeland
benadeelt de handel van de Republiek

Tweede helft 17e eeuw verliest Republiek haar
voorsprong
DOOR MERCANTILISME
(bevorderen export
beperken import)

FRA: Colbert verhogen invoerrechten

ENG: Acte van Navigatie 1651
Mercantilisme leidt tot handelsoorlogen met
Engeland

Eerste Engelse oorlog 1652-1654
-
Nadelig voor Republiek
-
Acte van Seclusie
-
Acte van Navigatie aanvaarden

Tweede Engelse oorlog 1665-1667
-
Veroveren Nieuw-Nederland door Engeland
-
Veroveren Suriname door Nederland
-
Vrede van Breda

Einde 17e eeuw:
-
Handelsinkomsten dalen dus minder geld landsverdediging
-
Schulden door oorlogen
4. Tolerantie in de Republiek

Gewetensvrijheid en geen censuur
-
Grote godsdienstige verdeeldheid
-
Regenten besturen land en handel gaat voor op alles
-
Gebrek aan centraal gezag
Enkel censuur olv calvinstische priester