De Republiek in tijd van vorsten

De Republiek in
een tijd van
vorsten
Een Gouden
Eeuw voor de
Republiek
§ 4.3
4.3 Stadhouder-koning Willem III
- Terugkeer van de stadhouder
• Het Rampjaar 1672
– De internationale politiek van De Witt was failliet
– Een gecombineerde Engels-Franse viel de Staats vloot aan.
Maar deze hield o.l.v. Michiel de Ruyter stand
– Het zwakke landleger werd in de oostelijke provincies verslagen
door de Fransen en de Bisschop van Munster en verschanste
zich achter de Hollandse Waterlinie.
– De Witt werd gedwongen af te treden en werd vlak daarna
vermoord door de Haagse burgers.
– Willem III werd benoemd tot stadhouder en bleek evenals
eerdere Oranjes een kundig legeraanvoerder te zijn
Waterlinie
Johan en Cornelis (achtergrond) de Witt
4.3 Stadhouder-koning Willem III
- Willem III
• Willem III veranderde het
internationale speelveld
– Holland en Zeeland hielden
achter de Waterlinie stand
– De Republiek vond
bondgenoten tegen Lodewijk
XIV, te weten Oostenrijk,
Pruisen en Denemarken. Nu
moest Frankrijk haar troepen
spreiden.
– Munster stapte uit de oorlog.
– En Willem zette de strijd voort
tegen Lodewijk, maar nu in de
Zuidelijke (Spaanse)
Nederlanden (1674).
– Tevens werd de Engelse
Koning door het parlement
gedwongen de strijd te staken.
Willem III
4.3 Stadhouder-koning Willem III
- Macht binnen de Republiek
• Willem III kreeg meer macht dan zijn voorgangers
– Hij kon grote aantallen regenten aan de kant zetten (460)
en hen laten vervangen door meer Oranjegezinden.
– Hij werd ook stadhouder van de het heroverde Utrecht,
Gelre en Overijssel. Hier benoemde hij voortaan alle
belangrijke regenten.
– Maar wijs als hij was bleef hij van de soevereiniteit van de
Staten af.
4.3 Stadhouder-koning Willem III
- Glorious Revolution 1
• Willem III richtte zijn aan vooral op de internationale politiek
– (1) Lodewijk XIV zou de vijand blijven
– (2) Zijn levensdoel was het protestantisme en de Republiek
beschermen
– Deze twee zaken leidde tot de coalitieoorlogen, waarbij het
doel was de macht van Frankrijk in te perken.
– Uit strategische overwegingen huwde hij Maria Stuart, de
erfgename van de Engelse troonopvolger (dus dicht bij het vuur)
– Echter, de Hollandse Staten dwongen Willem tot vrede met
Frankrijk.
– Wat de zaak nog frustrerender voor hem maakte, was dat
Lodewijk doodleuk het prinsdom Orange en Luxemburg innam
– Tel hierbij op het schrappen van het Edict van Nantes, en
Willlem was helemaal klaar met Lodewijk (1685)!!
4.3 Stadhouder-koning Willem III
- Glorious Revolution 2
• Sein op rood
– Ook in Engeland ging het niet zoals Willem het wilde. In 1685
betrad Jacobus II de troon, zijn schoonvader dus. De katholieke
Jacobus bleek een vervent aanhanger van Lodewijk. Dus
dreigde er een nieuwe Frans-Engelse aanval.
– Gelukkig was ook het Engelse parlement geen fan van Jacobus.
Hij verving veel protestantse bestuurders voor katholieke. Dit
ging veel parlementsleden te ver. Zij gingen naar Willem en
vroegen hem zijn schoonvader te verjagen (1688).
• Sein op groen
– Willem verzamelde een invasievloot. Na de landing braken er
overal antikatholieke rellen uit. De weg naar London lag open.
Invasie vloot
4.3 Stadhouder-koning Willem III
- William and Mary
•
De macht in Engeland en
de Republiek
– In 1689 werden Willem en
Maria uitgeroepen tot
koning en koning.
– Zijn schoonvader liet
Willem naar Frankrijk
ontsnappen.
– Engeland werd door het
aannemen van de Bill of
Rights een parlementaire
democratie, waarin de
volksvertegenwoordiging
het laatste woord had.
– Engeland en de Republiek
werden in een personele
unie verenigd.
Willem en Maria uitgeroepen
tot koning en koning.
4.3 Stadhouder-koning Willem III
- Coalitieoorlogen
• Van 1688 tot 1697 werd Frankrijk van alle zijden aangevallen
– Spanje, Oostenrijk, Engeland en de Republiek leverden strijd
tegen Frankrijk.
• Bij de Vrede van Rijswijk verloor Frankrijk Luxemburg en haar
veroveringen in de Zuidelijke Nederlanden.
• De Republiek mocht in de Zuidelijke Nederlanden troepen legeren
• In 1701 brak er opnieuw oorlog uit
– De Republiek, Oostenrijk en Engeland vochten tegen Frankrijk.
– Het strijdtoneel in de Zuidelijke Nederlanden – het slachtveld van Europa
– stopte in 1713.
• Willems missie was geslaagd, ook al maakte hij zelf het einde
van de laatste oorlog niet mee. Frankrijk’s macht in Europa
was ingeperkt.