PowerPoint-presentatie

Multiple politica
Tegendemocratie
Vertegenwoordigende democratie
Den Haag 17 februari 2017
Docentendag maatschappijleer
Prof.Dr. Maurice Adams
Hoogleraar Democratie en Rechtsstaat (leerstoel vfonds)
Hoogleraar Encyclopedie van het Recht
Drie vragen
• Hoe is de vertegenwoordigende democratie aan het
veranderen?
• Hoe die verandering te begrijpen?
• Waar moeten we een ‘oplossing’ zoeken?
• “Kan nog iemand ontkennen dat het Nederlandse stelsel van
vertegenwoordigende democratie in de touwen hangt? Zeker
in crisistijd zijn de spelregels ontoereikend. Een gedeeld besef
van de essentie van democratisch bestuur ontbreekt.” (Marc
Chavannes 2012)
• “Het functioneren van de vertegenwoordigende democratie
[staat] ter discussie doordat groepen kiezers zich daarin niet
meer herkennen en omdat bij voortgaande politieke
fragmentatie het scheppen en behouden van politieke
meerderheden steeds moeilijker wordt.” (Raad van State
2016)
• Wat is nog de betekenis van artikel 81 Grondwet? => “De
vaststelling van wetten geschiedt door de regering en de
Staten-Generaal gezamenlijk.” => cyclische opvatting
democratie
‘TEGEN’-DEMOCRATIE
• Toezicht: Think thanks, audits en evaluaties, ombudspersonen, Raden
van State, rekenkamers en sociaaleconomische raden, universiteiten,
wellicht vakbonden => onafhankelijkheid is belangrijk
• Juridisering van maatschappelijke conflicten en van het politieke
proces (Urgenda) => onafhankelijkheid en onpartijdigheid is belangrijk
• Hindermacht: Mobilering van de tegenstem, veelal gericht op één of
enkele vraagstuk(ken): Occupy, burgerjuries, Stichting Wakker Dier,
NGO’s, GeenStijl/Peil, referenda en opiniepeilingen, (Vloggers?), etc.
=> onafhankelijkheid en onpartijdigheid zijn niet noodzakelijk
belangrijk
Multiple politica en meervoudige
representatie
• Het oude maxime van de vertegenwoordigende democratie
dat één persoon, één stem en één vertegenwoordiging met
elkaar verbindt maakt immers plaats voor – of wordt geplaatst
naast – de nieuwe norm van de ‘waakhondendemocratie’ of
van de meervoudige representatie:
“One person, many interests, many voices, multiple
votes, multiple representatives.” (J. Keane)
• De trias politica is zich aan het ontwikkelen tot een multiple
politica
Waar schuilt het Algemeen belang?
Op www.nederlandrechtsstaat.nl!
Een Haagse Democratieverkenning
(November 2016)
• Toekomst van de nationale en parlementaire
democratie
• Aanzien van politieke ambtsdragers
• Aandacht voor de Grondwet
• Rol van politieke partijen
• Een betere positionering van het tegengeluid
• Betere regionale samenwerking
• Participatie en burgerschap op lokaal of regionaal
niveau
Symptomen vs. diagnose
Kloof elite – volk
Verdwijnen politieke midden
Fact free politics
Polarisering
Zwevende kiezers
Veel aandacht voor incidenten
Korte termijn politiek
Politiek-instrumenteel taalgebruik
Groeiende ongelijkheid
Verdwijnen middenklasse
Verandering publieke
ruimte door internet
Snelheid van verandering
Globalisering
Marktdenken
Tot slot
•
“Democratie is het excuus voor een parlement dat op onbloedige wijze een
burgeroorlog imiteert om de samenleving daarvoor te behoeden.” (Ger
Groot)
•
“Een fikse kloof tussen die twee is daarvoor onontbeerlijk. Politiek is een
democratisch schouwspel waar de burger af en toe naar kijkt - meer niet.”
(Ger Groot)
•
Deze visie lijkt me een vurige wensgedachte: de uitdaging bestaat er in om
dialectisch te democratiseren, om het ene te doen en het andere niet te
laten: intelligent ruimte geven aan de tegendemocratie en hindermacht, en
verstandig voortbouwen op wat de vertegenwoordigende democratie en
flankerende instituties te bieden hebben!
•
Onderscheid tussen participatieve democratie en hindermacht