Klokkenluiders

1 van 7
Notities
Klokkenluiders
Wat als uw werknemer een kloon wordt van
WikiLeaks?
Nog niet zo lang geleden werden klokkenluiders verguisd. Dat
is tegenwoordig wel anders. Julian Assange van WikiLeaks is
verworden tot een soort cultfiguur en de eerste ‘WikiLeakkloons’ doen hun intrede.
Michel Spekkers, SP-lid van de gemeenteraad van Breda,
heeft in december ‘Open Breda’ geopend: een internetpagina
waarop mensen anoniem geheime documenten kunnen achterlaten. Journalist en columnist Jort Kelder heeft in de De
Wereld Draait Door aangegeven zeer graag een Nederlandse
WikiLeaks te willen starten. De nadruk zou volgens hem dan
niet moeten liggen op de politiek en de overheid, maar op het
‘grote bedrijfsleven’.
Dat komt gevaarlijk dichtbij! Wat als uw werknemers door
deze hype worden gegrepen? Mogen zij uw bedrijfsgeheimen
zomaar prijsgeven? Het antwoord is: nee!
Werknemers mogen niet zomaar uw bedrijfsgeheimen prijsgeven. Maar soms kan de plicht tot geheimhouding botsen met
een door de werknemer ervaren plicht om te spreken. Wat
dan? Hoe kunt u uw bedrijfsgeheimen zo goed mogelijk beschermen? En wat mogen sympathisanten van WikiLeaks wel
en wat mogen ze niet? In deze whitepaper krijgt u antwoord op
deze lastige vragen.
Voor meer informatie
of het aanvragen van een
demonstratie:
+31(0)20-515 9123
Ga naar www.xperthr.nl
[email protected]
www.xperthr.nl
2 van 7
Notities
Klokkenluiders
1. Met mijn werknemers heb ik niets afgesproken over de geheimhouding van bedrijfsgeheimen; wat mogen zij wel en wat niet?
Als u geen specifieke afspraken met uw werknemers heeft gemaakt
over geheimhouding, dan moeten uw werknemers zich in principe
toch onthouden van uitlatingen en handelingen die de positie van
de werkgever kunnen benadelen of schaden. Dit geldt zowel tijdens
als na afloop van het dienstverband. Als een werknemer deze verplichting schendt, dan kan hij aansprakelijk worden gesteld voor
de daardoor ontstane schade op grond van onrechtmatige daad of
goed werknemerschap. De werkgever zal dan wel moeten aantonen
dat sprake is van benadeling door de werknemer. Ook zal hij zijn
concrete schade moeten aantonen.
Maar, als een werknemer de noodklok luidt vanuit een algemeen belang voor een specifieke, acute of dreigende misstand en daarvoor
een écht goede reden heeft, dan mag hij zijn geheimhoudingsplicht
schenden. Meestal zal de werknemer de misstanden wel eerst intern aanhangig moeten maken. Pas als dat geen zin blijkt te hebben
(gehad) mag hij ernstige misstanden wereldkundig maken.
2. W
elke maatregelen kan ik treffen om geheimhouding zeker(der)
te stellen?
U kunt in elk geval de volgende drie dingen doen:
• U kunt binnen uw bedrijf regelmatig en expliciet communiceren –
via mail, brief, nieuwsbrief of intranet – wat de geldende regels zijn
omtrent het lekken van bedrijfsgeheimen (zie antwoord op vraag 1).
• U kunt in uw (nieuwe) arbeidsovereenkomsten een geheimhoudingsbeding opnemen en ook in uw arbeidsvoorwaardenreglement
kunt u een passage wijden aan de verplichting die uw werknemers
hebben om bedrijfsgeheimen geheim te houden.
• U kunt uw werknemers expliciet in de gelegenheid stellen om door
hen geconstateerde misstanden intern aan de orde te stellen. U
kunt dat doen door een protocol ‘melding misstanden’ op te stellen, een vertrouwenscommissie of –persoon in te stellen en aan uw
werknemers duidelijk en regelmatig te communiceren dat zij daarvan te allen tijde en om welke reden dan ook gebruik kunnen maken.
3. Waar moet een geheimhoudingsbeding aan voldoen?
Een algemeen geheimhoudingsbeding is niet in de wet geregeld. Uit
verschillende uitspraken die rechters hebben gedaan over geheimhoudingsbedingen, is wel te destilleren hoe een geheimhoudingsbe-
3 van 7
Notities
Klokkenluiders
ding eruit moet zien. Daaruit blijkt dat een geheimhoudingsbeding
het grondrecht op vrije meningsuiting niet zover mag beperken dat
het in de weg staat aan het openbaar maken van misstanden of
gevaarlijke situaties en dat overtreding van een geheimhoudingsbeding mag worden gesanctioneerd.
Doorgaans wordt een geheimhoudingsbeding schriftelijk overeengekomen in de arbeidsovereenkomst en/of een arbeidsvoorwaardenreglement en/of de cao. Een geheimhoudingsbeding kan gelden
tijdens het dienstverband, maar ook na afloop daarvan.
4. Hoe ziet een geheimhoudingsbeding er uit?
Een geheimhoudingsbeding kan er bijvoorbeeld als volgt uit zien:
1. De werknemer verplicht zich om, noch tijdens, noch na beëindiging van de arbeidsovereenkomst, aan derden enigerlei mededeling
te doen omtrent hetgeen hem bekend is van de werkgever of van
een of meer ondernemingen die met de werkgever economisch of
organisatorisch zijn verbonden, waarvan hij weet of kan vermoeden
dat hierdoor de belangen van de werkgever en/of van deze gelieerde ondernemingen zouden kunnen worden geschaad alsmede van
aangelegenheden waaromtrent hem door de werkgever geheimhouding is opgelegd. Deze verplichtingen strekken zich mede uit tot
zaken betreffende de werkgever, relaties van de werkgever en de
met hem verbonden ondernemingen.
2. De in lid 1 bedoelde verplichting, met betrekking tot louter daarvoor noodzakelijke gegevens, bestaat niet tegenover hen, die delen
in de verantwoordelijkheid voor een goede vervulling van de functie
van de werknemer noch ook tegenover hen, wier medewerking tot
die vervulling noodzakelijk is te achten, indien en voor zover deze
zelf tot geheimhouding verplicht zijn of zich verplichten.
3. Iedere overtreding van het bepaalde in dit artikel tijdens het
dienstverband zal tussen de werkgever en de werknemer gelden
als een dringende reden om de arbeidsovereenkomst met onmiddellijke ingang op te zeggen. De werknemer verbeurt bovendien,
in afwijking van het bepaalde in artikel 7:650 lid 3, 4 en 5 BW, ten
behoeve van de werkgever telkens een dadelijk opeisbare boete,
zonder dat voorafgaande sommatie of ingebrekestelling is vereist,
van EUR [bedrag] ineens, te vermeerderen met een bedrag van EUR
[bedrag] per dag voor iedere dag dat de overtreding voortduurt,
onverminderd het recht van de werkgever om nakoming van het
Klokkenluiders
4 van 7
Notities
geheimhoudingsbeding te vorderen.
4. Bij iedere overtreding van het bepaalde in dit artikel na einde
dienstverband verbeurt de werknemer telkens een dadelijk opeisbare boete, zonder dat voorafgaande sommatie of ingebrekestelling
is vereist, van EUR [bedrag], te vermeerderen met een bedrag van
EUR [bedrag] per dag voor iedere dag dat de overtreding voortduurt, onverminderd het recht van de werkgever om nakoming van
het geheimhoudingsbeding te vorderen.
5. De werknemer is ermee bekend dat overtreding van de geheimhoudingsverplichting een misdrijf is in de zin van artikel 273 van het
Wetboek van Strafrecht (schending van bedrijfsgeheimen) en een
dringende reden vormt voor ontslag op staande voet.
5. Wat kan ik in een protocol ‘melding misstanden’ zetten?
In een protocol melding misstanden zullen de volgende onderwerpen moeten worden behandeld:
- Definities; de termen die in het protocol worden gebruikt zullen
goed moeten worden gedefinieerd (Wat is een misstand? Wie kan
zich op het protocol beroepen? Wie is de vertrouwenspersoon/
commissie? Wat is het bevoegd gezag? enz.).
- Het is belangrijk om in het protocol op te nemen dat de medewerkers een geheimhoudingsplicht hebben.
- In welke gevallen mag een medewerker een misstand melden en
hoe kan hij dat doen?
- Wat gebeurt er met een melding?
- In principe zal iedere melding moeten worden onderzocht door
een onafhankelijke commissie.
- Welke consequenties kan (mag) deze onafhankelijke commissie
aan de onderzoeksresultaten verbinden?
- In het protocol zal de verplichte medewerking bij het onderzoek
van managers, leidinggevenden en directie moeten worden opgenomen.
- In het protocol zal een terugkerende evaluatie van het protocol, de
vertrouwenspersoon/commissie en de onafhankelijke onderzoekscommissie moeten worden opgenomen.
Op XpertHR vindt u een voorbeeld van een protocol melding misstanden.
5 van 7
Notities
Klokkenluiders
6. Hoe stel ik een vertrouwenscommissie of –persoon in?
De werkgever wijst een persoon of een groep van personen binnen
zijn organisatie of buiten zijn organisatie aan die als vertrouwenspersoon of als lid van een vertrouwenscommissie wordt aangesteld.
De werkgever zal helder moeten formuleren welke taken de vertrouwenspersoon of -commissie heeft. Deze vertrouwenspersoon –
of leden van de vertrouwenscommissie – zullen door de werkgever
in de gelegenheid moeten worden gesteld om hun taken goed te
volbrengen. Daartoe zullen zij tijd, gelegenheid en bepaalde privileges, waaronder geheimhoudingsrecht, toebedeeld moeten krijgen.
De werkgever zal duidelijk en regelmatig aan zijn werknemers moeten laten weten dat er een vertrouwenspersoon of-commissie is en
hoe zij daarmee in contact kunnen komen. De vertrouwenspersoon/
commissie zal de mogelijkheid moeten hebben om op informele
wijze onderzoek te verrichten, zodat de situatie (problematiek) geschetst kan worden.
7. Welke wettelijke geheimhoudingsplichten hebben werknemers?
Hoewel over een algemene geheimhoudingsverplichting niets is
geregeld in de wet, zijn de navolgende wettelijke bepalingen met
betrekking tot de geheimhoudingsverplichting van een werknemer
wel van belang:
- als de werknemer bijzonderheden over de organisatie of het bedrijf van de werkgever bekendmaakt, die hij geheim behoorde te
houden, dan kan dit volgens artikel 7:678 lid 2 sub i BW een reden
zijn voor ontslag op staande voet;
- het is een strafbaar feit om bedrijfsgeheimen of bijzonderheden
van het bedrijf bekend te maken waarover geheimhouding is opgelegd;
- een OR-lid heeft op grond van artikel 20 lid 1 WOR een geheimhoudingsplicht voor alle informatie waarvan hij de vertrouwelijkheid
dient te begrijpen;
- de Wet Melding Collectief Ontslag voorziet in de mogelijkheid een
geheimhoudingsplicht op te leggen over een ophanden zijnde reorganisatie. Op XpertHR is een geheimhoudingsclausule in het kader van de wet melding WMCO voor de betrokken vakbonden en
het UWV WERKbedrijf te vinden.
6 van 7
Klokkenluiders
Notities
8. H
oe kan ik omgaan met WikiLeaks sympathisanten die vanaf hun
bedrijfscomputer ‘cyberaanvallen’ plegen?
Na de arrestatie van Julian Assange van WikiLeaks hebben diverse
bedrijven zich gekeerd tegen WikiLeaks. Een aantal van die bedrijven, zoals Visa en MasterCard hebben hun anti-WikiLeaks acties
moeten bekopen met cyberaanvallen op hun websites.
Naar verluidt hebben 3000 Nederlanders aan de cyberaanvallen meegedaan. Een aantal van deze 3000 Nederlanders hebben
hun cyberaanval vanaf de bedrijfscomputer van hun werkgever
gepleegd. Ongewild kunt u daardoor betrokken raken bij acties en
tegenacties waar u als werkgever niet op zit te wachten.
Een goed computer- en internetprotocol is in de huidige tijd onmisbaar voor iedere werkgever. Het schept duidelijkheid voor u en uw
werknemers over wat wel en wat niet mag en het geeft u de gelegenheid direct op te treden tegen computer- en internetgebruik
waar u niet van gediend bent.
Op XpertHR staat een computer- en internetprotocol dat u in uw
arbeidsovereenkomst of arbeidsvoorwaardenreglement kunt implementeren.
9. Hoe kan ik omgaan met WikiLeaks sympathisanten die tijdens
werktijd ‘aanvallen’ op Visa ed. plegen?
Buiten het gebruik van uw bedrijfscomputer en de link die bedrijven,
de overheid of het Openbaar Ministerie naar uw onderneming zouden kunnen leggen, kan veel (werk)tijd verloren gaan met het plegen van cyberaanvallen. Werknemers mogen (beperkt) privézaken
tijdens werktijd regelen. Het maken van een afspraak met een arts
of met de kapper wordt werknemers over het algemeen toegestaan.
Uiteraard is het niet de bedoeling dat werknemers zich enkele uren
van hun dagelijkse werktijd bezighouden met andere zaken dan met
het werk waarvoor zij worden betaald. Waar de grens exact ligt, is
niet te zeggen. Het is daarom verstandig om ook hierover duidelijke
regels op te stellen. Als een werkgever regels opstelt, dan zal de
werknemer zich daar in principe aan moeten houden.
Op XpertHR vindt u een arbeidsvoorwaardenreglement waarin het
regelen van privézaken tijdens werktijd wordt behandeld.
7 van 7
Notities
Klokkenluiders
10. Hoe kunt u het lekken van informatie die u als werkgever niet
wereldkundig wilt maken via Twitter of YouTube tegengaan?
De districtschef van de politie in Drenthe heeft een twitterverbod
gekregen en ook Brandweerlieden in Flevoland is het verboden om
tijdens werktijd gebruik te maken van sociale netwerken zoals Twitter en YouTube. Het kwaad was toen echter al geschied. De berichten
staan op internet. Dat kan meestal niet meer worden teruggedraaid.
Ook voor sociale media geldt dat een protocol, dat duidelijk en regelmatig gecommuniceerd wordt binnen de organisatie, kan zorgen
voor bewustmaking en regulering en ‘digitaal exhibitionisme’ – zoals
de brandweercommandant Flevoland het noemt – kan beteugelen.
Het geeft u bovendien de gelegenheid om direct op te treden tegen
ongewenst gedrag.
Op XpertHR vindt u een sociaal mediaprotocol dat u in uw arbeidsovereenkomst of arbeidsvoorwaardenreglement kunt implementeren.
Voor meer informatie
of het aanvragen van een
demonstratie:
+31(0)20-515 9123
Ga naar www.xperthr.nl
[email protected]
www.xperthr.nl