Fragment 1 Nova 5 – 6 - 2007

Maatschappelijke trends en de
gevolgen voor het werken in de
zorg
Lezing voor het Arbeidsmarktsymposium
Stag Rijnstreek
Ben Fruytier
Radboud Universiteit
Hogeschool Utrecht
Stag Rijnstreek 20-6-2007
1
Opzet van de lezing
•Maatschappelijke trends
•Filmpje
•Arbeidsmarktproblemen in de gezondheidszorg
•Filmpje
•Oplossingen voor de arbeidsmarktproblemen
•Een klein onderzoek
•Slotbeschouwing
Stag Rijnstreek 20-6-2007
2
Maatschappelijke trends en de gevolgen
voor het werken in de zorg
Vraagzijde:
Toename zorg-”productie”
Vergrijzing en vitalisering van de Nederlanders
Wijzigingen in de personeelsvraag. Bijvoorbeeld:
• afname aandeel leerling-verpleegkundigen
• toename aantal paramedici in de instellingen
• meer vraag naar kennis
Productiviteit gedaald a.g.v autonome ontwikkeling die
de veranderende opvattingen over zorg en kwaliteit
weerspiegelt
Nederlander is e-burger geworden: informatie, ‘ongezonder?’
Nieuwe technologie: nieuwe vraag naar zorg
Nieuwe technologie:
andere vraag naar zorg
Stag Rijnstreek 20-6-2007
3
Maatschappelijke trends en de gevolgen
voor het werken in de zorg
Aanbodzijde:
pluriformer
De Nederlandse werknemer is een e-burger geworden:
individualistischer, materieel veeleisender, onafhankelijker;
De Nederlandse werknemer heeft behoefte aan
sociale cohesie, zinvol werk, veiligheid;
De Nederlandse werknemer is wereldburger geworden;
De ‘wereld-werknemer’ komt naar Nederland;
 De Nederlandse werknemer ‘vergrijst, ‘ontgroent’, ‘verkleurt’;
 De Nederlandse werknemer wordt ondernemender;
Stag Rijnstreek 20-6-2007
4
Fragment 1 Nova 5 – 6 - 2007
Stag Rijnstreek 20-6-2007
5
Recapitulerend
Disbalans tussen vraag naar arbeid en aanbod van arbeid in
de gezondheidszorg;
Zorgsector Zuid Holland: vooral tekort aan verzorgenden
niveau 3 in T.Z. en V.V.T. (landelijke trend)
Beleid blijft in gebreke om probleem op te
lossen
Gevolg: dreigend kwaliteitsverlies van de zorg: nu en
in de toekomst
Stag Rijnstreek 20-6-2007
6
Fragment 2 Nova 5 – 6 - 2007
Stag Rijnstreek 20-6-2007
7
Kunnen we de voedingsstraat voorkomen?
Opheffen van de disbalans van arbeidsvraag
en –aanbod in de zorg
Vier soorten oplossingen:
1. Directe werkaanbod bevorderende maatregelen
2. Indirecte werkaanbod bevorderende maatregelen
(flankerend beleid)
3. Productiviteitsverhogende maatregelen (beter
gebruik van arbeid)
4. Zorgvraag dempende maatregelen
Stag Rijnstreek 20-6-2007
8
Ad 1 Directe werkaanbod bevorderende
maatregelen
Opplussen deeltijd
Herintreding in de zorg bevorderen
Ouderen inzetten in de zorg (Yeepie)
Migratie van zorgarbeid naar Nederland
Migratie van zorgvraag naar het buitenland
Aanboren van ‘nieuwe’ arbeidscategorieën (allochtonen,
langdurig werklozen) (zebra teams, ‘bosbanen’)
Verloop verminderen
Ziekteverzuim verlagen
Betere roostering arbeidstijden (betere inzetbaarheid)
Nog meer vrijwilligers in de zorg
Stag Rijnstreek 20-6-2007
9
Ad 2 Indirecte werkaanbod bevorderende
maatregelen (flankerend beleid)
Meer geld voor arbeidsplaatsen in de zorg (6000)
Betere aansluiting onderwijs – arbeid (stageproblematiek)
In service opleidingen
Betere kinderopvangmogelijkheden
Betere arbeidsvoorwaarden
Aantrekkelijker arbeidsplaatsen
Versoepeling ontslagrecht??
Fiscale belemmeringen wegnemen
Stag Rijnstreek 20-6-2007
10
Ad 3 Productiviteitsverhogende maatregelen
(beter gebruik van arbeid)
Lezing Gerard Evers
Stag Rijnstreek 20-6-2007
11
Ad 4 Zorgvraag dempende maatregelen
Preventie
Kroegsignalering
Andere vorm van financiële aansturing:
 betaling per ziektebeeld
 bevorderen systeem van rugzakjes
Zorg er voor dat mensen voor zichzelf kunnen zorgen
Bevorder informele zorg
Stag Rijnstreek 20-6-2007
12
Hebben we de oplossing in huis?:
Let wel:
Het gaat om hele grote aantallen
De werkeloosheid daalt opmerkelijk snel
Werken in de zorg is niet sexy (care)
Endogene krachten achter zorgvraag zeer sterk
Stag Rijnstreek 20-6-2007
13
Hebben we de oplossing in huis?:
De mening van vier deskundigen
Mathijs
Almekinders
Oud-bestuursvoorzitter bij
Sensire / Thuiszorg Groningen
Jacqueline Le
Grand
Oud-lid Raad van Bestuur CWZ Nijmegen.
Oud lid Raad van de gezondheidssector
Voorzitter LEVV.
Pim van Loon
Lid landelijk bestuur ABVO/Kabo. 1e
onderhandelaar in de gezondheidszorg
Han Noten
Voorzitter bestuur ActiZ
Stag Rijnstreek 20-6-2007
14
Jacqueline Le Grand: verbeter de kwaliteit
van de zorg en van de zorgarbeid
Kwaliteit is het sleutelwoord
Geef zorg de uitstraling van kwaliteit
•technologie goed middel
•goede secundaire arbeidsvoorwaarden
Maak het werk interessanter (niet meer handen maar meer
hersens aan het bed)
Maak de organisaties professioneler (zorgbreed)
Houdt hoogopgeleide verpleegkundige binnen primaire
proces
Artsen: geef nurse practitioners autonomie en status
Hypotheekzusters blijven belangrijk
Allochtonen moeilijk inzetbaar in de zorg
Arbeidsmigratie zal plaatsvinden
Niets op tegen om zorg naar buitenland te verplaatsen
15
Pim van Loon: zorg voor professioneel werk
en een goede boterham
Migratie zorg gaat niet gebeuren
Biedt carrière-perspectief aan jongeren, allochtonen en herintreders
Zorg voor goede arbeidsvoorwaarden en goed werk
Wees aardig voor de vele vrijwilligers
Verhoog de professionele attitude van vrouwen in de zorg
Efficiëntie kan niet veel beter
Effectiviteit zorg zou veel beter kunnen
(ketenbenadering)
Betere roosters is onzin
Sturing via cliëntvraag kent grote risico’s
Stag Rijnstreek 20-6-2007
16
Matthijs Almekinders:
demp de zorgvraag
Marktwerking bevorderen is contraproductief
Terug naar de professiegestuurde zorg van vroeger kan niet
Productiviteitsverhoging leidt tot verschraling zorg en
onaantrekkelijke banen
Oplossing: ga niet aan alle knoppen tegelijk draaien maar
concentreer je op demping van de vraag naar zorg
Stag Rijnstreek 20-6-2007
17
Han Noten: maak de zorg niet langer geldgestuurd. Stuur op behoefte van de cliënt.
Sturen in de gez.zorg op 3 doelstellingen: -Kwaliteit
-Kostenbeheersing
-Toegankelijkheid
Vroeger moreel gezag arts nu geld bepalend voor de sturing
Sturen op basis van geld is fnuikend
Alternatief:
Vele draaiknoppen: KvdA, beloning, opleiding
Maar: draaien pas mogelijk als werkprocessen anders ingericht
kunnen worden;
Anders inrichten pas mogelijk als vraagsturing verandert
Behoefte van de cliënt moet sturingscriterium worden
Stag Rijnstreek 20-6-2007
18
Slotbeschouwing
Ga door met het formuleren en uitvoeren van directe en indirecte
aanbodverhogende maatregelen;
Demp waar mogelijk de zorgvraag (effectiviteitvraag)
Begin daarvoor met een kritische analyse van de bestaande
sturingsmechanismen
Koppel kwaliteitsverbetering van zorg en zorgarbeid aan de
verbetering van de efficiëntie door een andere inrichting
van de zorgprocessen
Begin daarvoor met een kritische analyse van bestaande
sturingsmechanismen en praktijkervaringen met andere
mechanismen
Houd de solidariteit in de zorg overeind!! In deVS zijn ze
jaloers op ons.
Stag Rijnstreek 20-6-2007
19