Drs. Wim Houtjes Zorgbehoeften van depressieve ouderen in de

Topzorg in de GGZ verpleegkunde
waar praktijk en kennis elkaar vinden
Zorgbehoeften van depressieve ouderen in de
thuissituatie
Drs. Wim Houtjes
Workshop programma
• Korte inleiding
• Casuïstiek
bespreking
• Resultaten
onderzoek
• Aanbevelingen
Een stukje theorie
Depressie is een kwelling
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Depressieve stemming
Verlies van interesse of plezier
Verandering in gewicht
Veel- of juist heel weinig slapen
Psychomotore agitatie of
remming
Moeheid
Gevoelens van zelfverwijt of
schuld
Verminderde cognitieve
vermogens
Gedachten aan de dood
Hoe vaak komt het voor:
•
•
•
Depressieve stoornis: 2% van de 55 plus
Beperkte depressie: 10%
Klinisch Relevante Depressieklachten: 13-14%
Hogere prevalenties bij allochtone ouderen!
•
•
Marokkaanse ouderen 34% KRD
Turkse ouderen 62% KRD
•
Ook hoge prevalenties bij geïnstitutionaliseerde
ouderen 15% DS > 25% BD (MD richtlijn depressie, addendum ouderen)
Risico factoren
•
•
•
•
•
•
Cognitieve stoornissen
Gebrek aan of verlies van sociaal contact
Lichamelijke ziekte
Functionele beperkingen
Depressie in anamnese
Vrouwelijk geslacht
Maar ook: medicatie, karaktereigenschappen, religie enz.
kunnen een rol spelen (MD richtlijn depressie, addendum ouderen)
Welke rol spelen verpleegkundigen
bij de behandeling van depressie?
• activiteiten voortvloeiend
uit een verpleegkundige
diagnose
• activiteiten op verzoek
van een arts
• activiteiten voor de
zorgvrager (die dit zelf
niet kan)
casuïstiek
• Lees de casus door en noteer de
antwoorden op de volgende vragen:
• Noem 5 zorgaspecten (waar wil je meer
van weten?
• Wat is voor jou het belangrijkste
zorgaspect?
• Wat is je (verpleegkundige) diagnose?
• Welk beleid zet je uit?
Wat is er aan de hand? (1)
• Het niet duidelijk wat
verpleegkundigen doen en wat het
effect is van hun handelen
• Er wordt veel geput uit kennis van
aanpalende vakgebieden
• Handelen is vaak gebaseerd op
traditie, intuïtie en ervaring
• Verpleegkundige praktijk is
onvoldoende in kaart gebracht
Wat is er aan de hand? (2)
• Weinig kennis beschikbaar over
aard en omvang zorgbehoefte
ouderen met een d.s.
• Publicaties over onderzoek op dit
terrein ontbreken.
• Richtlijnen voor systematisch
vaststellen van zorgbehoefte
ontbreken.
• Het is onduidelijk hoe het best op
de behoeften en zorgvragen van
ouderen ingespeeld kan worden
Geringe beschikbaarheid
relevante onderzoeksresultaten
Criteria literatuur:
• doelgroep (volwassenen)
• wetenschappelijke relevantie’
• depressie als primair
uitgangspunt’
• Engels , Nederlands of
Duitstalig
• Voldoende grote
onderzoekspopulatie
• Datum van uitgave > 1990
MD richtlijn depressie:
• 71 artikelen met enige
verpleegkundige relevantie
• na toetsing 17 artikelen
• bruikbaarheid na analyse 0
artikelen
Algemene probleemstelling
1. Er is onvoldoende wetenschappelijke kennis over
de specifieke problemen en zorgbehoeften
waarmee ouderen als gevolg van een depressieve
stoornis te kampen hebben
Vraagstelling
1. Wat zijn de meest voorkomende
problemen/zorgbehoeften van ouderen met een
depressieve stoornis.
Design:
Kwantitatief beschrijvend dwarsdoorsnede
onderzoek (Polit &Beck, 2004)
Populatie en steekproef:
Thuiswonende ouderen 60+, N=110
Diagnose depressieve stoornis (296,2 of 296,3)
In behandeling bij Adhesie, Altrecht, Mediant,
Symfora, Gelderse Roos, GGNet, Zwolse Poort,
Riaggz
Exclusie: Cognitieve problematiek en ernstige
lichamelijke co-morbiditeit
Data verzameling
• Afname vragenlijst demografische
factoren
• Afname CANE, cliënt versie en
mantelzorg versie. (30 en 20 minuten)
• Afname MADRS (15 minuten)
• Telefonische afname CANE met
hulpverlener
• (15 minuten).
Steekproefkenmerken 1
Geboorte groep
Valid
60-64
65-69
70-74
75-79
80-84
85-89
90-100
Total
Frequency
13
19
26
20
9
5
3
95
Percent
13,7
20,0
27,4
21,1
9,5
5,3
3,2
100,0
Valid Percent
13,7
20,0
27,4
21,1
9,5
5,3
3,2
100,0
Cumulative
Percent
13,7
33,7
61,1
82,1
91,6
96,8
100,0
Geslacht
Valid
man
vrouw
Total
Frequency
33
62
95
Percent
34,7
65,3
100,0
Valid Percent
34,7
65,3
100,0
Cumulative
Percent
34,7
100,0
Burgerlijke staat
Valid
alleenstaand
getrouwd
ges cheiden
weduwe
Total
Frequency
9
45
5
36
95
Percent
9,5
47,4
5,3
37,9
100,0
Valid Percent
9,5
47,4
5,3
37,9
100,0
Cumulative
Percent
9,5
56,8
62,1
100,0
steekproefkenmerken
Opleiding
Valid
Frequency
lager onderwijs
16
voorgezet lager onderwijs
34
middelbaar onderwijs
29
hoger onderwijs
11
wetenschappelijk
4
onderwijs
9
1
Total
95
Percent
16,8
35,8
30,5
11,6
Valid Percent
16,8
35,8
30,5
11,6
Cumulative
Percent
16,8
52,6
83,2
94,7
4,2
4,2
98,9
1,1
100,0
1,1
100,0
100,0
Resultaten 1
• Gemiddelde depressie ernst (MADRS-score):
– Vrouwen 28,3 / 60
– Mannen 29,6 / 60
• Hoogste depressie score:
– Vrouwen 53 / 60
– Mannen 48 / 60
• Hoogst scorende depressie item = somberheid
– Vrouwen: 3,47 / 6
– Mannen: 3,69 / 6
Resultaten 2
CANE scores
Met needs
Unmet needs
Psychische nood
48,4%
28,4%
Dag activiteiten
38,9%
25,3%
Intimiteit
20%
24,2%
Zintuigen
36,8%
16,8%
Sociaal contact
17,9%
13,7%
Geheugen
53,7%
11,6%
Huishouden
53,7%
4,2%
Lichamelijke klachten
58,9%
9,5%
CANE scores
NANDA vpk diagnoses
Psychische nood
Hopeloosheid / machteloosheid / angst /
geestelijke nood
Dag activiteiten
inactiviteit
Intimiteit
Gezinscoping,ontplooiings mogelijkheden
Seksueel dysfuntioneren
Zintuigen
Zintuiglijke waarneming, gewijzigd
Sociaal contact
Inadequate sociale interactie / sociaal
isolement / dreigende eenzaamheid
Geheugen
geheugentekort
Huishouden
Huishoudvermogen, verminderd
Lichamelijke klachten
Aanpassingsvermogen, verminderd /
tekort in gezondheidsonderhoud
Opmerkelijk!
• Veel (ambulante) behandelaren zijn nog
nooit bij de patiënt thuis geweest.
• Veel behandelaren hebben geen idee van
de aard en omvang van de zorgbehoefte.
• Ondanks hoge MADRS-score vaak een
lage contactfrequentie.
• Als de depressie opklaart, kan
zorgbehoefte een probleem blijven
Aanbevelingen
•Depressie vraagt om een multidisciplinaire aanpak
•Medische diagnostiek alleen is
te beperkt
•Zorg altijd voor een goede
verpleegkundige diagnose
gebaseerd op systematisch
uitgevoerd behoeften onderzoek
•Laat de patiënt pas los als ook
aan de zorgbehoefte tegemoet
gekomen is!