Slide 1

ONDERZOEK NAAR ETHIEK,
LEIDERSCHAP EN PROFESSIONELE
ONTWIKKELING
In het finance-bacheloronderwijs
1
PROGRAMMA
15.00 uur Welkom en inleiding
Door Frank Jan de Graaf
15.20 uur Pilot projecten
Door Hans Krabbe, Eric Melse & Eelco Hessling
15.50 uur Pauze
16.05 uur Ronde-tafeldiscussie
Onder leiding van Frank Jan de Graaf en Hans Krabbe
16.45 uur Terugkoppeling ronde-tafeldiscussie
17.15 uur Borrel
2
HORIZONTALE EN VERTICALE SAMENHANG
Beroepsvorming
Werkgebieden
Strategie
Controlling
HBO standaard (HBO Raad, 2009)
Accounting
Horizontaal de werkgebieden
• Gedegen theoretische bagage
Beroepsethiek en bildung
Professioneel vakmanschap
Operations Management
Evidence-based practise
Hoofd, handen en hart. Onderwijsvisie HvA (HvA,
2013)
Verticaal beroepsvorming
• Onderzoekend vermogen
• Professioneel vakmanschap
• Beroepsethiek en maatschappelijke oriëntatie
Beroepsproducten op de snijvlakken (LooBE 2013)
Bron: CAREM
3
3
PILOTPROJECTEN
4
HANS KRABBE
5
BANKIERSEED RABOBANK SCHIEDAM
.
6
EED MBO-BESTUURDERS
7
EED
Hoe ziet jouw eed
eruit?
Wat wil je beloven?
8
9
WAAR HET ALLEMAAL OM BEGONNEN IS
• Goed leven als persoon:
deugdzaam bij jezelf blijven
• Goed samen leven:
rechtvaardigheid voor allen
10
MIJN THEMA’S:
1. Taalbeheersing, argumentatie,
discursieve vaardigheden, critical
thinking
2. Communicatiemanagement,
copywriting
3. Ethiek, bedrijfsethiek, ethisch
leiderschap, ethische communicatie
4. Onderzoeksvaardigheden,
onderzoek ethiek & pr en ethisch
leiderschap
11
11
PRAKTIJKONDERZOEK ETHIEK EN
LEIDERSCHAP IN HET HVA-ONDERWIJS:
IN DE MINOR INSPIREREND LEIDERSCHAP
12
OPZET
• Morele ontwikkeling als noemer?
• Evaluatie onderzoek naar ethisch leiderschap in minor
Inspirerend Leiderschap
• Uitkomsten
• Ervaringen studenten
• Lessons learned
13
VAAK EN VEEL MINDER VAAK
GEHOORDE OPLOSSINGEN VOOR
MORELE CRISES
• Regels, eed, codes, controle achteraf (positivisme)
• Ethische sensitiviteit (moreel instinct, morele emotie,
opvoeding)
• Ethische reflectie: discussie, gesprek
• Sterke leider
• Ethische leiders: betekenisbouwers
• Ethisch inzicht en ethische kennis (gevoel & ratio,
onderwijs & onderzoek)
14
ZOEKEN NAAR EEN NOEMER:
‘MORELE ONTWIKKELING’?
leiderschap
goed bestuur
verantwoordelijkheid
mvo
professionele houding
burgerschap
maatschappelijke oriëntering
duurzaamheid
ethiek moraal
cultuur
bildung
inspiratie
15
GEBASEERD OP KOHLBERG ONTWIKKELDE ‘REST DE DIT’
(DEFINING ISSUES TEST) VOOR INDIVIDUELE MORELE
ONTWIKKELING. MORELE ONTWIKKELING BEROEPSGROEPEN:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Seminarians/philosophers
Medical students
Practicing physicians
Journalists
Dental students
Nurses
PR-professionals
Graduate students
Undergraduate students
Veterinary students
Navy enlisted men
Orthopedic surgeons
Adults in general
High school students
Prison inmates
Junior high students
65.1
50.2
49.2
48.4
47.6
46.3
46,2
44.9
43.2
42.2
41.6
41
40
31
23.7
20
(zie Coleman, R., & Wilkins,L.,2009)
16
DIMENSIES MORELE ONTWIKKELING
• Mate en bereik van morele betrokkenheid van autonome
morele agent
• Mate en bereik van morele betrokkenheid van werknemer
als deel van organisatie
Bereik morele betrokkenheid:
puur eigenbelang --- compassie --- altruïsme
17
MORELE TYPEN EN ROLLEN VAN
PROFESSIONALS (KRABBE, 2013)
18
ENKELE MOGELIJKHEDEN ONDERZOEK NAAR
MORELE ONTWIKKELING IN HBO-ONDERWIJS
• DIT onder studenten en werkveld
• Onderzoek morele typen, rollen, stijlen van professionals.
• Beschrijvend, verwoordend en ‘vormend’ praktijkonderzoek
naar gepercipieerde kenmerken, deugden, waarden,
motieven en gedrag van zowel studenten als professionals.
Voorbeeld: onderzoek in minor Inspirerend Leiderschap en
Minor Beleggingsadvies
• Toetsend onderzoek naar ethiek en leiderschap in onderwijs
(Eric Melse)
19
KORTE EVALUATIE PRAKTIJKONDERZOEK
NAAR ETHISCH LEIDERSCHAP
IN MINOR INSPIREREND LEIDERSCHAP
20
VRAAGSTELLING ONDERZOEK NAAR
ETHISCH LEIDERSCHAP
Wat zijn de zelfpercepties van leiders in de financiële sector en
zakelijke dienstverlening van het belang en de wenselijkheid van
deugden/kenmerken, waarden, motieven en gedrag als ethische
leiders? Wat zijn hun percepties van het belang en de wenselijkheid
van deze aspecten voor hun leiders als ethische leiders? En hoe
kunnen we deze percepties begrijpen?
Deelvragen
• Welke professionele deugden/kenmerken, waarden, gedrag en
motieven vinden leiders belangrijk voor zichzelf als ethisch leider?
• Welke professionele deugden/kenmerken, waarden, gedrag en
motieven vinden leiders belangrijk voor hun leiders als ethische
leiders?
21
METHODE
•
•
•
•
•
•
Uitgebreide handleiding voor studenten
Inleidend college voor studenten
Kwalitatief
In de organisaties
Halfgestructureerde interviews
In te vullen formulieren, minicase en open gedeelte
22
OPVALLENDE VERSCHILLEN MET DE
ACADEMISCHE LITERATUUR
Niet in literatuur wel uitkomst van ons onderzoek:
• Op anderen betrokken zijn of algemeen verantwoordelijk handelen
(dit gaat verder dan mvo of duurzaamheid): empathie
• werknemers kunnen overtuigen
• eerlijk zijn
• daadkrachtig zijn
Wel in literatuur, geen uitkomst onderzoek:
• fairness
• integriteit
• stimuleren ethisch gedrag
• consistentie
23
ERVARINGEN STUDENTEN
• De studenten gaven aan dat ze het fijn vonden om een
‘real life’ onderzoek te doen: zakelijke contacten
leggen met de professionals die ze anders normaal niet
zouden tegen komen
• De meeste studenten gaven aan dat het onderzoek
leerzaam was
• Het was voor de studenten niet altijd gemakkelijk om
de juiste respondenten te vinden. Dit had vooral te
maken met de planning rondom jaarwisseling
• De handleiding met instructies werd als prettig ervaren
• De studenten gaven aan dat de enquêtevragen op elkaar leken
24
EVALUATIE ORGANISATIE ONDERZOEK
• Het lukte nog niet iedereen om goed door te vragen zonder
hun eigen oordeel te geven. Ook stuurden een aantal
studenten het interview te veel. Ze namen niet altijd een
neutrale houding aan
• Interviewtraining is nodig
25
EVALUATIEVE OPMERKINGEN
STUDENTEN (1)
‘Het onderzoek heeft mij een stimulerend gevoel gegeven wat
betreft leiderschap. Ik vond het een erg leuk en gemoedelijk
interview. Ik hoop dat, wanneer ik zelf leider ben, ik net zo
gepassioneerd kan spreken als zij’.
‘Het meest heeft mij verrast hoe de houding van de geïnterviewde tot
een wisselend resultaat kan leiden. Wanneer je steeds doorvraagt
bereik je veel meer resultaat en krijg je een soort wisselwerking
tussen beiden en lijkt het een echt gesprek en verdwijnt de spanning’.
26
EVALUATIEVE OPMERKINGEN
STUDENTEN (2)
‘Wat denk je dat de enquêtevragen zullen opleveren? Inzicht in wat een
leider belangrijk vindt en waarom hij hiernaar handelt. In één woord:
praktijkervaring’.
‘Ik had verwacht dat ethische dilemma’s meer voorkwamen bij
bijvoorbeeld banken, verzekeringsmaatschappijen en in de industrie. Ik
realiseer me dat er waarschijnlijk nog heel veel ethische beslissingen
elke dag worden genomen waar ik persoonlijk geen weet van heb.
Sommige van deze beslissingen kunnen helaas het daglicht niet
verdragen’.
27
ERIC MELSE
28
LECTORAAT CGL
KWANTITATIEF ONDERZOEK BIJ FINANCIËLE
PROFESSIONALS
•
Waarvoor?
Kwantitatief onderzoek ondersteunt kwalitatief onderzoek
door het inzicht te onderbouwen met enquêtes en testen
•
Waarom?
Om het onderzoeksresultaat te objectiveren
•
Wanneer?
Als een onderzoeksvraag aanleiding is om bij een grote groep studenten
of financiële professionals het onderzoek uit te voeren
•
Werkt kwantitatief onderzoek bij de HvA?
Tijdens de FOS-les hebben we een pilot gedaan:
- met een test van de manifest needs (motivatie)
- studievertraging op dit moment
- studievertraging op het moment van afstuderen
- of de student verder wil gaan studeren
- of de student als accountant wil gaan werken
29
MANIFEST NEEDS
Intrinsic need for achievement
A desire to achieve for its own sake
Extrinsic need for achievement
A desire to achieve in order to show that one is more capable
of doing something
The need for cooperation
The need for social interaction
A desire to be with people and to cooperate
A desire to interact with others and to maintain and create
affective relationships with others
The need for power
The need for leadership
A desire to exert control and influence other people
A desire to obtain a (formal) position of power
The need for independence
The need for responsibility
A desire to work alone or independently
A desire to go one’s own way, making decisions for oneself,
uninfluenced but not coerced by others
30
MODEL 1 – ER IS NU AL SPRAKE VAN STUDIEACHTERSTAND
Coefficients
Demographic measures
Leeftijd
Vrouw
Educational measures
Achterstand
Verwachting studievoltooiing
Psychometric measures
Intrinsic need (achievement)
Extrinsic need (achievement)
Cooperation (affiliation)
Social interaction (affiliation)
Power (dominance)
Leadership (dominance)
Independence (autonomy)
Responsibility (autonomy)
* = p<0.05, ** = p<0.01
Model 1
Heeft
vertraging
Confidence
Interval
1.67
0.39
-0.52
-4.01
1.54
2.14
0.00 *
0.74
0.25
6.61
0.51
2.77
73.04
3.09
0.00
0.13
0.02
0.12
0.02
0.17
0.83
0.06
0.36
4.37
3.12
365
17
44
64
162
N=52
♂=34, 65%
♀=18, 35%
31
MODEL 2 – DE STUDENT ZAL VERDER GAAN STUDEREN
Coefficients
Demographic measures
Leeftijd
Vrouw
Educational measures
Achterstand
Verwachting studievoltooiing
Psychometric measures
Intrinsic need (achievement)
Extrinsic need (achievement)
Cooperation (affiliation)
Social interaction (affiliation)
Power (dominance)
Leadership (dominance)
Independence (autonomy)
Responsibility (autonomy)
* = p<0.05, ** = p<0.01
Model 4
Zal gaan
studeren
0.57
1.77
Confidence
Interval
0.22 1.43
0.16 19.26
16.74
133 *
0.57
1.12
493
158
13.99
1.86
0.04
1.30
0.11
0.26
0.00 *
655
0.29
679
0.54 6.44
0.00 2.11
0.06
27
0.00 4.67
0.03 2.05
0.00 0.87
0.59 7323
N=52
♂=34, 65%
♀=18, 35%
32
MODEL 3 – DE STUDENT WIL EEN ACCOUNTANT WORDEN
Coefficients
Demographic measures
Leeftijd
Vrouw
Educational measures
Achterstand
Verwachting studievoltooiing
Psychometric measures
Intrinsic need (achievement)
Extrinsic need (achievement)
Cooperation (affiliation)
Social interaction (affiliation)
Power (dominance)
Leadership (dominance)
Independence (autonomy)
Responsibility (autonomy)
* = p<0.05, ** = p<0.01
Model 5
Wordt
accountant
Confidence
Interval
1.08
0.26
0.69
0.04
1.70
1.53
0.18
0.58
0.02
0.10
1.43
3.47
0.49
0.54
3.71
0.97
1.65
1.93
12.22 *
0.12
0.06 4.24
0.22 1.32
0.78 17.65
0.22 4.24
0.33 8.36
0.48 7.76
1.49 100
0.01 1.37
N=52
♂=34, 65%
♀=18, 35%
33
LECTORAAT CGL
WAT WILLEN WE GAAN DOEN?
•
Met ACC & BE studenten
Kwantitatief onderzoek naar de drijfveren die prestatie en ethisch handelen
beïnvloeden, zoals bijvoorbeeld:
- studieresultaat
- beroepskeuze
- beroepsmatige beslissingen (met risico’s)
•
Waarom?
Om studenten meer te betrekken bij onderzoek als vast onderdeel van het
curriculum (scriptievaardigheid, FOS)
Als mogelijkheid voor studenten om zelf kwantitatief onderzoek te doen
•
CGL onderzoeksprogramma
Huidige negatieve perceptie van financiële professionals (bankiers,
accountants) vraagt om praktijkgericht kwalitatief en kwantitatief onderzoek
naar de onderliggende drijfveren die gedrag bepalen
•
Volgende stap
Het lectoraat wil graag met jullie samenwerken om
kennis te verwerven en kennis te gebruiken in de opleidingen
34
EELCO HESSLING
35
PAUZE
RONDE-TAFELDISCUSSIE
37
RONDE-TAFELDISCUSSIE
1. Geef persoonlijke voorbeelden van best & worst
practices betreffende ethiek en leiderschap
2. Hoe kan je ethiek (en leiderschap) een plek geven in
het onderwijs?
3. Hoe kan de rol van praktijkonderzoek naar ethiek en
leiderschap het onderwijs versterken?
4. Wat is de ‘taal’? Hoe maak je de begrippen en
bijbehorende competenties concreet?
38
TERUGKOPPELING
RONDE-TAFELDISCUSSIE
39
BORREL