Wat is maatschappelijke verantwoordelijkheid?

Management
negende editie
STEPHEN P. ROBBINS
Hoofdstuk
4
MARY COULTER
Maatschappelijke
verantwoordelijkheid en
ethiek
HOOFDSTUKOVERZICHT
Wat is maatschappelijke verantwoordelijkheid?
• Zet de klassieke en sociaaleconomische zienswijze
van maatschappelijke verantwoordelijkheid
tegenover elkaar.
• Bespreek de rol die stakeholders spelen in de vier
stadia van maatschappelijke verantwoordelijkheid.
• Maak onderscheid tussen maatschappelijke
verplichting, maatschappelijke ontvankelijkheid en
maatschappelijke verantwoordelijkheid.
5–2
HOOFDSTUKOVERZICHT
Maatschappelijke verantwoordelijkheid en
economische prestaties
• Leg uit wat onderzoek heeft aangetoond over de relatie
tussen de maatschappelijke betrokkenheid van een
onderneming en haar economische prestatie.
• Definieer maatschappelijke evaluatie.
• Leg uit welke conclusie kan worden getrokken over
maatschappelijke verantwoordelijkheid en economische
prestaties.
5–3
HOOFDSTUKOVERZICHT
De vergroening van management
• Beschrijf hoe organisaties groen kunnen worden.
• Relateer de benaderingen van vergroening aan de
concepten van maatschappelijke verplichting,
maatschappelijke ontvankelijkheid en
maatschappelijke verantwoordelijkheid.
Waardemanagement
• Leg uit wat het nut is van gedeelde waarden.
• Beschrijf de relatie tussen waardemanagement en
ethiek.
5–4
HOOFDSTUKOVERZICHT
Ethische managementvraagstukken
• Bespreek de factoren die ethisch en onethisch gedrag
beïnvloeden.
• Bespreek de zes factoren die intensiteit van het
dilemma bepalen.
• Vertel wat ethische codes zijn en hoe hun effectiviteit
kan worden verbeterd.
• Beschrijf de belangrijke rol die managers spelen bij het
aanmoedigen van ethisch gedrag.
5–5
HOOFDSTUKOVERZICHT
Maatschappelijke verantwoordelijkheid en ethische
kwesties tegenwoordig
• Leg uit waarom ethisch leiderschap belangrijk is.
• Bespreek hoe managers en organisaties medewerkers
kunnen beschermen die ethische kwesties aan de orde
stellen.
• Leg uit welke rol maatschappelijke entrepreneurs
spelen.
• Beschrijf wat social impact management is.
5–6
Wat is maatschappelijke
verantwoordelijkheid?
• De klassieke zienswijze
 De enige maatschappelijke verantwoordelijkheid van
managers is het maximaliseren van de winst door de
onderneming zo te laten draaien dat de
aandeelhouders (de eigenaren van het bedrijf)
tevreden zijn.
 Als managers de middelen van het bedrijf inzetten
voor maatschappelijke doeleinden verhogen ze de
kosten, wat leidt tot minder winst voor de eigenaren
en hogere prijzen voor consumenten.
5–7
Wat is maatschappelijke
verantwoordelijkheid?
• De sociaaleconomische zienswijze
 De verantwoordelijkheid van het management gaat
verder dan het maken van winst en omvat ook het
beschermen en verbeteren van het welzijn van de
samenleving.
 Ondernemingen zijn geen onafhankelijke eenheden
die alleen verantwoording afleggen aan
aandeelhouders.
 Bedrijven hebben een morele verantwoordelijkheid
aan de samenleving om betrokken te zijn bij sociale,
juridische en politieke vraagstukken.
 “Het juiste doen”
5–8
Figuur 4–1 Aan wie moet de manager verantwoordelijkheid afleggen?
5–9
Figuur 4-2
Argumenten voor en tegen maatschappelijke
verantwoordelijkheid
5–10
Van verplichting tot maatschappelijke
verantwoordelijkheid
• maatschappelijke verplichting
 De verplichting van een bedrijf om aan economische en
juridische eisen te voldoen.
• maatschappelijke ontvankelijkheid
 De mogelijkheid van een bedrijf om zich aan veranderende
maatschappelijke omstandigheden aan te passen.
• maatschappelijke verantwoordelijkheid
 De morele verplichting van een bedrijf, afgezeien van de
wettelijke en economische noodzakelijke verplichtingen, om
doelstellingen na te sterven die goed zijn voor de samenleving
als geheel.
5–11
Figuur 4–3 Maatschappelijke verantwoordelijkheid versus
maatschappelijke ontvankelijkheid
5–12
Social impact management
Een benadering van management waarbij
managers de maatschappelijke gevolgen van hun
beslissingen en handelingen onderzoeken.
5–13
Betaalt maatschappelijke
verantwoordelijkheid zich uit?
• Uit onderzoek blijkt dat er een positief verband
bestaat tussen maatschappelijke activiteiten en
economische prestaties.
• Er is weinig bewijs dat maatschappelijk
verantwoorde activiteiten van bedrijven de
prestaties op de lange termijn economisch
nadelig beinvloeden.
5–14
De vergroening van management
• De erkenning van de relatie tussen de
activiteiten van een bedrijf en de invloed hiervan
op het milieu.
 Mondiale milieuproblemen waarmee managers te
maken hebben:

Lucht-, water-, en bodemvervuiling als gevolg van giftig afval

Opwarming van de aarde door broeikasgassen

Uitputting van natuurlijke bronnen
5–15
Hoe organisaties groener worden
• Wettelijke (of lichtgroene) handelwijze
 Ondernemingen doen eenvoudigweg wat wettelijk verplicht is
• Marktgerichte handelwijze
 Organisaties reageren op de milieuvoorkeuren van hun klanten
• Belanggerichte handelwijze
 Organisaties werken eraan om aan de milieu-eisen van diverse
stakeholders te voldoen, zoals medewerkers, leveranciers of de
gemeenschap.
• Activistische (dondergroene) handelwijze
 Organisaties zoeken naar manieren om de aarde en de
natuurlijke hulpbronnen te respecteren en behouden.
5–16
Figuur 4-4
Handelwijizen en groentinten
5–17
De vergroening van management
evalueren
• Organisaties worden groener door
 De richtlijnen van de GRI te volgen.
 De ISO 14000-normen over te nemen
 Genoemd te worden als een van de honderd
groenste bedrijven ter wereld.
5–18
Waardemanagement
• Waardemanagement
 Een methode van management waarbij managers de in een
organisatie gedeelde normen en waarden vastleggen, uitdragen
en uitoefenen
• De doelen van gedeelde waarden
Richtlijnen bij managementbeslissingen
 Vormgeven van gedrag van medewerkers
 Invloed op de richting van marketinginspanningen
 Teamspirit opbouwen
• De functie van gedeelde waarden
 De waarden van een organisatie worden weerspiegeld in de
beslissingen en acties van haar personeel.
5–19
Figuur 4-5 De functie van gedeelde waarden
5–20
Figuur 4-6
Enquete van
excpliciete
waarden van
organisaties
5–21
Ethische managementvraagstukken
• Een definitie van ethiek
 De regels en principes die correct en incorrect
handelen definiëren.
5–22
Figuur 4–8 Factoren die invloed hebben op ethisch of onethisch gedrag
5–23
Factoren die personeelsethiek beinvloeden
• Morele ontwikkeling
 Een maatstaf voor onafhankelijk zijn voor invloeden
van buitenaf

Niveaus van individuele morele ontwikkeling
– Preconventioneel niveau
– Conventioneel niveau
– Principieel niveau
 Stadium van morele ontwikkeling houdt verband met:
Individuele kenmerken
 Het structurele ontwerp van de organisatie
 De organisatiecultuur
 De intensiteit van het ethische vraagstuk

5–24
Figuur 4–9 Fasen van morele ontwikkeling
5–25
Factoren die personeelsethiek
beinvloeden
• Morele ontwikkeling
 Conclusies uit onderzoek:
Mensen doorlopen de fases van morele ontwikkeling
stapsgewijs
 Continue morele ontwikkeling is niet gegarandeerd
 De meeste volwassenen bevinden zich in fase 4 (“goede
werknemer”).

5–26
Individuele kenmerken die van invloed
zijn op ethisch gedrag
• Waarden
 Elementaire overtuiging van wat goed en fout is
5–27
Individuele kenmerken
• Persoonlijkheidsvariabelen
 Persoonlijke standvastigheid

Een persoonlijkheidsmeting van de kracht van iemand
overtuigingen
 Locus of Control

Een persoonlijkheidsmetin van de mate waarin iemand denkt
zijn of haar lot in eigen handen te hebben

Interne locus: het geloof het eigen lot te bepalen

Externe locus: het geloof dat wat je overkomt gevolg is van
geluk of toeval
5–28
Andere variabelen
• Structurele variabelen
 Organisatiekenmerken en mechanismes die
individuele ethiek leiden en beinvloeden:

Prestatiebeloningssystemen

Beloningssytemen

(Ethisch) gedrag van managers
• Bedrijfscultuur
• Intensiteit van het dilemma
5–29
5–30
Ethiek in een internationale context
• Ethische standaarden zijn niet universeel
 Sociale en culturele verschillen bepalen acceptabel
gedrag.
• Global compact
Een document met negen richtlijnen voor internationaal
zakendoen op het vlak van mensenrechten, arbeid en
het milieu
5–31
Figuur 4–11
Het Global Compact-document
5–32
Hoe managers ethisch gedrag in een
organisatie kunnen beinvloeden
1. Individuen aannemen met hoge ethische
standaarden
2. Ethische codes en beslisregels instellen.
3. Het goede voorbeeld geven.
4. Realistische doelen stellen en ethiek aan de
orde stellen in beoordelingsgesprekken.
5. Ethiektraining bieden.
6. Onafhankelijke sociale audits houden.
7. Ondersteuning bieden voor mensen die te
maken krijgen met ethische dilemma’s.
5–33
De waarde van ethisch onderricht
• Kan een verschil betekenen in ethisch gedrag
• Vergroot het bewustzijn van werknemers op het
gebied van ethische kwesties bij zakelijke
beslissingen.
• Verheldert en versterkt de gedragsstandaarden
van de organisatie.
• Helpt werknemers er vertrouwen in te hebben
dat ze de steun van de organisatie hebben
wanneer ze onpopulaire maar ethisch correcte
standpunten innemen.
5–34
Figuur 4–13 Twaalf vragen om de ethische aspecten van
een zakelijke beslissing te beoordelen
5–35
Effectief gebruik van een ethische code
• Ontwikkel een ethische code als gids bij het
behandelen van ethische dillema’s bij
besluitvorming
• Communiceer de code regelmatig aan het
personeel.
• Laat alle managementniveaus continu het
belang van de code benadrukken en de
betrokkenheid van de organisatie bij de code.
• Zorg voor publieke en consistente maatregelen
voor degenen die de code breken.
5–36
Ethisch leiderschap
• Managers moeten een goed rolmodel zijn door:
 Altijd eerlijk en ethisch te zijn
 De waarheid te vertellen, geen informatie te manipuleren
 Fouten toete geven en niet proberen te bedekken
 Gedeelde ethische waarden naar de werknemers te
communiceren via symbolen, verhalen en slogans.
 Werknemers te belonen die zich ethisch gedragen en
degenen die dat niet doen te straffen
 Klokkenluiders te beschermen
5–37