Slide 1 - Democratie.Nu

Verbeteren van Democratie
in je gemeente
Piet De Pauw
Paul Nollen
Juni 2008
Problemen particratie






Personen van meerderheid hebben veel macht.
Personen van minderheid hebben geen macht.
Politiek = Machtsstrijd tussen Meerderheid en Minderheid.
Personen zijn zeer belangrijk.
Geen vrij mandaat.
Elke poging tot rechtsreekse inspraak van de inwoners
wordt door de “meerderheid” op actieve wijze bestreden
door het inzetten van middelen die onder dwang bij
diezelfde inwoners worden gehaald.
  deze bestuursvorm wordt particratie genoemd: Bestuur
is in handen van politieke partijen
Problemen particratie
 Op gemeentelijk vlak delen de partijen de lakens uit, en
zijn de burgers niet soeverein.
 Ook een gemeentebestuur kan perfect maatregelen
goedkeuren die door de meerderheid van de burgers niet
worden gewild.
 De burgers kunnen zo’n ongewenste maatregel niet
ongedaan maken.
 Hooguit kunnen ze enkele jaren nadien een andere
gemeenteraad kiezen, die het hopelijk beter doen.
 Maar garanties zijn er niet.
“Inspraak” in bestuur Vandaag
Belangengroepen
Jeugdraad, cultuurraad, sportraad, seniorenraad, milieuraad, gezinsraad
Gemeentraadsleden van meerderheid beslissen (meerderheid tegen minderheid),
welke “voordelen” een belangengroep krijgt
Middelen worden door middel van dwang gehaald bij inwoners van de gemeente
Wat is “Democratie”?
“Democratie”
Het volk (dwz de burger) beslist.
= zelf beschikkingsrecht van de
burgers.
Gevolgen
 Geen onderscheid tussen “Meerderheid” en “Minderheid”
in bestuur van dienstverlenende bedrijven.
Geen machtsstrijd tussen meerderheid en minderheid.
Bestuur bij consensus = “Konkordanz” bestuur.
 Het is eigenlijk niet belangrijk wie de dienstverlenede
bedrijven bestuurt.
 Personen van dienstverlende bedrijven zijn minder
belangrijk. Als ze maar de beslissen van de inwoners
correct uitvoeren.
 Politiek = discussie over welke dienst wordt geleverd, welk
budget, en wie die dienst mag leveren.
Kenmerken echte Democratie
Methode = Stemming = Referendum
Resultaat van de stemming is bindend voor de
bestuurders.
Geen beperking onderwerpen.
Lage handtekening drempel.
Geen opkomstdrempel.
De verschillen tussen Democratie
en Particratie zijn fundementeel
Problemen als gevolg van een
gebrek aan democratie
Minder efficient bestuur
Hoogste belasting op arbeid en
kapitaal
Veruit het hoogste overheids beslag op
de gecreerde welvaart
Hoger overheidsbeslag op de gecreerde
welvaart vernietigt de creatie van welvaart.
Beu om gepluimd te worden?
Voordelen invoering democratie
tegenover particratie.
Voordelen Democratie
Prof. Kirchgässner, Feld en Savioz van de Universiteit van St. Gallen in
Zwitserland bestudeerden in 1999 het effect van democratie (*).
Daartoe vergeleken ze de performantie parameters van een groot aantal
gemeenten die kleine verschillen in democratie hadden.
De resultaten zijn onthutsend.
Zelfs kleine verschillen in democratisch gehalte van het bestuur geven
aanleiding tot relatief belangrijke verschillen in de performantie van de
gemeente.
(*) Kirchgässner, Feld en Savioz “Die Direkte Demokratie: Modern,
erfolgreich, entwicklungs- und exportfähig.” , 1999
Voordelen Democratie uit
econometrische studies
Kleine verschillen in Democratie hebben als gevolg:
 Meer welvaart
 Goedkopere dienstverlening Overheid
 Lagere Overheidsschuld
 Lagere Overheidsuitgaven
 Geen kloof tussen politiek en de mensen
 Meer welzijn
 Minder Belastingsontduiking
Democratie = Meer Welvaart
Feld en Savioz (1997) namen een nauwkeurige
index van de mate van directe democratie in alle
Zwitserse kantons en correleerden deze met de
economische prestatie van de kantons op diverse
tijdstippen tussen 1982 en 1993.
Na vele bewerkingen te hebben uitgevoerd en
alternatieve verklaringen te hebben uitgesloten,
concludeerden zij dat, afhankelijk van het tijdstip,
de economische prestatie in de directdemocratische kantons tussen de 5,4 en 15
procent hoger was dan de representatieve
kantons.
Democratie = Veel Goedkopere
Dienstverlening van Overheid
Pommerehne onderzocht de 103 grootste steden van Zwitserland op het
vertussen directe democratie en de efficiëntie van de overheid, met als
voorbeeld de afvalverwerking.
In de steden met directe democratie was de afvalverwerking – ceteris paribus –10
procent goedkoper dan in de steden zonder directe democratie.
Bovendien vond Pommerehne een flinke kostenbesparing indien de
afvalverwerking door de stad werd uitbesteed aan een privaat bedrijf.
De steden met directe democratie en private afvalverwerking waren de kosten 30
procent lager – ceteris paribus – dan in de steden met een representatief
systeem en publieke afvalverwerking. (Kirchgässner, Feld en Savioz, 1999, p.
98-100)
Democratie = lagere schuld van de
overheid
Kirchgässner, Feld en Savioz (1999, p. 92-98) bekeken 131
van de 137 grootste Zwitserse gemeenten om het verband
tussen directe democratie en publieke schuld vast te
stellen, met data uit 1990.
In de gemeenten waarin referenda over de publieke uitgaven
zijn toegestaan, directe democratie was de publieke schuld
– ceteris paribus – 15 procent lager dan in gemeenten
waar dit niet het geval was.
Democratie = Lagere
overheidsuitgaven
Feld en Matsusaka (2003) onderzochten het verband tussen
overheidsuitgaven en directe democratie.
In sommige Zwitserse kantons bestaat een
‘Finanzreferendum’ waarbij alle overheidsbeslissingen
boven een bepaald bedrag (het gemiddelde is 2,5 miljoen
Zwitserse frank, ongeveer 1.6 miljoen EUR ) verplicht door
de burgers moeten worden goedgekeurd.
In kantons met zo’n referendum waren de overheidsuitgaven
tussen 1980 en 1998 gemiddeld 19 procent lager dan in
kantons zonder dit instrument.
Democratie = Geen Kloof tussen
politiek en de mensen
Benz en Stutzer (2004) onderzochten het verband tussen directe democratie en
de politieke kennis waarover burgers beschikken, zowel in Zwitserland als in
de EU.
Voor Zwitserland namen zij gegevens van 7500 inwoners en correleerden die met
een index van de mate van directe democratie van de 26 kantons, van 1 tot 6.
De hoogste mate van directe democratie kwam voor in het kanton Basel,
indexcijfer 5,69; de laagste mate in kanton Genève, indexcijfer 1,75.
Er werd gecontroleerd voor andere relevante variabelen, waaronder geslacht,
leeftijd, opleiding, inkomen en het al dan niet lid zijn een politieke partij.
Zij concludeerden dat het verschil in politieke kennis tussen een inwoner van
Genève en Basel, ceteris paribus, aanzienlijk was en evenveel bedroeg als het
verschil tussen wel en niet lid zijn van een politieke partij, of tussen de
inkomensgroep van 5000 Zwitserse frank en 9000 Zwitserse frank.
Voor de EU, waarbij 15 Europese landen werden bekeken waarvan er 6 in de
laatste 4 jaar voorafgaand een nationaal referendum hadden gehouden,
kwamen zij tot soortgelijke resultaten.
Democratie = Meer Welzijn
Frey, Kucher en Stutzer (2001) onderzocht of het zelfgerapporteerde geluksgevoel (‘subjective well-being’)
van burgers beïnvloed wordt door directe democratie.
Geluksgevoel kan gewoon worden gemeten, in de zin dat je mensen gewoon kan vragen hoe gelukkig zij
zichzelf voelen.
Frey nam dezelfde index van de Zwitserse kantons als Benz en Stutzer, en correleerde die aan de
antwoorden van 6000 Zwitsers op de vraag: “Hoe tevreden bent u tegenwoordig met uw leven in zijn
geheel?”
Frey controleerde voor vele andere variabelen.
Dit konden zij aangeven in een schaal van 1 tot 10.
Een inwoner van Basel (het meest direct-democratische kanton) bleek 12,6 procentpunt hoger te scoren
op de geluksschaal dan een inwoner van Genève (het meest representatieve kanton).
Ook bekeek Frey het verschil tussen geluksgevoel dat ontstaat omdat het beleid meer volgens de wensen
van de burgers is (uitkomst), versus het geluksgevoel dat ontstaat door deelname aan het stemmen
zelf (het proces).
Dit deed hij door een groep buitenlanders mee te nemen, die op kantonaal niveau niet mogen stemmen,
maar wel de vruchten plukken van de uitkomsten van referenda.
De niet-stemmende buitenlanders waren in de direct-democratische kantons ook gelukkiger, maar minder
dan de stemmende Zwitsers.
Hieruit concludeerde Frey dat het deelnemen aan de stemmingen voor tweederde verantwoordelijk was
voor het toegenomen geluksgevoel, en het meer met de volkswil overeenkomende beleid voor één
derde.
Democratie = Minder
Belastingsontduiking
Aanzienlijk lagere belastingontduiking die
optreedt in de direct-democratische
kantons.
“Het naast elkaar bestaan van representatieve
en directe democratie in Zwitserland leidt tot
een natuurlijke vraag: indien directe
democratie efficiënter is dan representatieve
democratie, waarom nemen de
representatief-democratische kantons dan
niet de succesvolle strategie van hun buren
over?”, aldus Feld en Savioz (1997, p. 529)
Waarom leidt een gebrek aan
democratie tot inefficienties?
Waarom is democratie het meest
efficiente om beslissingen te
nemen?
 Diegene die meest geschikt is over mijn
eigen leven en eigendom te beslissen ben
ikzelf.
Waarom zijn beslissingen genomen door een
groep mensen beter dan beslissingen
genomen door weinig mensen?
 Om zelfde redenen waarom een vrije markt economie
efficienter is dan centrale plan economie.
 Door het grotere aantal mensen dat deelneemt aan de
beslissing, is de kans maximaal dat alle invalshoeken
aanwezig zijn, en alle argumenten op tafel liggen.
 Doordat iedereen 1 stem heeft, zijn alle belangen met de
juiste gewichtsfactor bij het komen tot de eindbeslissing
betrokken.
 Deze kwaliteit van beslissingen kan nooit worden
geevenaard door een beperkt aantal “experts”
 Waarom wordt de samenleving dan nog geleid als een
centrale plan economie?
Boek:”The Wisdom of Crowds”
door James Surewiecki
4 Voorwaarden om tot wijze
collectieve besluitvorming te komen


Op domeinen waar geen specifiek te ontwikkelen vaardigheden zijn vereist, kan
een collectief oordeel dat gebaseerd is op een brede waaier van individueel
gemaakte keuzes, superieur zijn aan het individuele oordeel.
Opdat dit daadwerkelijk het geval zou zijn, moet wel aan enkele voorwaarden
worden voldaan.

Volgens Surowiecki leidt een collectief oordeel niet automatisch tot een
superieur resultaat.

Hij onderscheidt vier voorwaarden, waaraan een collectieve beslissing moet
voldoen om ‘wijs’ te kunnen zijn. In een interview omschrijft hij deze
voorwaarden als volgt: “There are four key qualities that make a crowd smart.
– It needs to be diverse, so that people are bringing different pieces of information to
the table.
– It needs to be decentralized, so that no one at the top is dictating the crowd’s answer.
– It needs a way of summarizing people’s opinions into one collective verdict.
– And the people in the crowd need to be independent, so that they pay attention mostly
to their own information, and not worrying about what everyone around them thinks”.
4 Voorwaarden om tot wijze
collectieve besluitvorming te komen
 De groep moet zo divers mogelijk zijn, zodat alle
mogelijke invalshoeken aanwezig zijn in de
besluitvorming.
 De groep dient autonoom te kunnen beslissen,
zonder druk van buitenuit of bovenaf.
 Er dient een procedure aanwezig te zijn om tot een
colectieve besluitvorming te komen.
 De mensen in de groep dienen onafhankelijk van
elkaar te zijn, vooral af te gaan op hun eigen
informatie, en hun opinie te geven zonder rekening
te houden met de opinie van de anderen.
Markten zijn accurater in het voorspellen van
verkiezingsuitslagen vergeleken bij polls.
Bron: Scientific America, March
2008, p 26-31
http://www.sciam.com/article.cfm?id
=markets-predict-outcomebetter-than-polls
“Inspraak” in bestuur Vandaag
Belangengroepen
Jeugdraad, cultuurraad, sportraad, seniorenraad, milieuraad, gezinsraad
Gemeentraadsleden van meerderheid beslissen (meerderheid tegen minderheid),
welke “voordelen” een belangengroep krijgt
Middelen worden door middel van dwang gehaald bij inwoners van de gemeente
In particratieen laten Politici
zich misbruiken
Liberal Manifesto Oxford 1947

Man is first and foremost a being endowed
with the power of independent thought and
action, and with the ability to distinguish
right from wrong.
……………..
These rights and conditions can be secured only by
true democracy. True democracy is inseparable
from political liberty and is based on the
conscious, free and enlightened consent of the
majority, expressed through a free and secret
ballot, with due respect for the liberties and
opinions of minorities.
Beginselverklaring
Stichtingscongres VLD – 15
November 1992
DE BURGERDEMOCRATIE
Daarentegen moet de stem van de burger zich rechtstreeks
kunnen laten horen door grondwettelijk in te stellen
referenda die bindend zijn en door hoorzittingen.
Om te vermijden dat van die instrumenten een lichtzinnig
gebruik zou kunnen worden gemaakt, dienen de nodige
waarborgen te worden ingebouwd.
“Belgie is geen democratie,
het is een particratie”
Guy Verhofstadt
1991
De bedrieglijkheid van beelden
Ceci est une fiction
Wat is particratie?
De burger heeft geen vrij mandaat.
Het bestuur van de federale staat, provincie,
en gemeenten zijn gekaapt door politieke
partijen.
De Burgerdemocratie
 Zelf spreken
In 1991 is de mens van bij ons geen slaaf meer. Hij kan kiezen, daar is hij
bekwaam en redelijk genoeg voor. Dat heeft hij succesvol bewezen in de hele
maatschappelijke ontwikkeling. Dat moet dus ook kunnen in de wereld van de,
momenteel falende, politiek die deze samenleving nota bene moet ordenen.
De politiek werkt nog grotendeels met schema's en methodes uit de vorige
eeuw. Zij stoelt namelijk op delegatie. De burger beslist niet zelf, op geregelde
tijdstippen duidt hij iemand aan om dat in zijn plaats te doen. Hij wordt, bij wijze
van spreken door de grondwet, nog altijd onbekwaam geacht om zelf
voortdurend te spreken, te beslissen, te regeren. Dat doen in zijn plaats de
politici die in feite slechts gesloten en ongrijpbare corporaties plus hun partijen
vertegenwoordigen. Dit is geen democratie meer, dit maakt drastische
hervormingen hoognodig.
Guy Verhofstadt
Eerste Burgermanifest, 1991
http://www.burgermanifest.be/de-eerste-burgermanifesten/03-01-01.php
De Burgerdemocratie
Het eerste Manifest (1991) vertrekt van de
vaststelling dat er een gevaarlijke kloof is gegroeid
tussen burger en politiek. Om de betrokkenheid te
herstellen wordt gepleit voor het invoeren van
referenda en het afschaffen van de kiesplicht. De
idee ligt in de lijn van Grootjans' ideeën van 197277, die ook toen reeds vertrok van het bestaan van
volwassen en zelfbewuste kiezers.
http://www.liberaalarchief.be/Prevenier4.html
Blijvende strijdpunten of slechts
gedeeltelijk gerealiseerd
Invoering van het
referendum (gedeeltelijk,
op lokaal vlak werd de
volksraadpleging mogelijk
gemaakt)
http://www.burgermanifest.be
/de-eersteburgermanifesten/03-0104.php
Een niet vrij mandaat
= een slaven contract
Slavernij bestaat nog!
Afschaffing van de slavernij
Allegorische
voorstelling op de
afschaffing van de
slavernij in 1863.
Anonieme litho.
Afschaffing slavernij
 19e – 20e eeuw: afschaffing van de
zichtbare ketens
(dwang arbeid)
 21e eeuw: afschaffing van de
onzichtbare ketens
(gedwongen mandatering)
(“bestuurd” worden onder dwang, ipv
uitvoeders van beslissingen)
Macht van politieke partijen is
onrechtmatig
Waarom is er bij politici zoveel
weerstand tegen invoering
democratie?
Invoering democratie
=
Afstaan van macht door politici
Macht is gekaapt door politieke
partijen
 Mensen die macht willen gaan o.i. in de
Politiek.
 Politieke partijen hebben het
staatsapparaat, meer dan 50% van het
BNP, stevig in handen.
 Diegenen die macht hebben, ook al is deze
onrechtmatig, lossen nooit vanzelf hun
onrechtmatige macht.
Omdat mandatering niet vrij is,
Kan de macht die politieke partijen
en hun politici bezitten,
als onrechtmatig worden
bestempeld
Indicaties
 Politieke debatten in een particratie zijn een machtsstrijd:
gaan over personen, persoonlijke aanvallen, ruzies,….
Het spel “democratie” wordt gespeeld: spelletjes tussen
“meerderheid” en “minderheid”.
Het contrast met een democratie is frappant:
 Politieke debatten in een democratie gaan over inhoud.
Wie de genomen beslissingen uitvoerd is niet belangrijk.
Vandaar dat concordanz bestuur mogelijk is: iedereen die
verkozen neemt deel aan het bestuur. Het is niet belangrijk
wie uitvoert. De beslissinegne worden genomen door de
bevolking, niet door politici.
Hoe beoordelen burgers hun
politici?
‘de zakkenvullende politiekers die zich
achter onze rug krom lachen’


Bedenkingen na de federale verkiezingen van 10 juni 2007
In de aanloop naar de voorbije federale verkiezingen verraste het
Canvas-programma ‘Terzake 07’ ons door de obligate debatten
tussen de beroepspolitici te laten inleiden met korte straatinterviews
waarin de ‘man van de straat’ aan bod kwam. Geen mondige
intellectuelen of vertegenwoordigers van het ‘middenveld dus, wel
het echte klootjesvolk dat,- waarom verbaast het ons niet- een
behoorlijk misprijzen aan de dag legde voor het politiek bedrijf en de
Wetstraatklasse. Onthutsende uitspraken, uiteraard met de nodige
clichés (‘de zakkenvullende politiekers die zich achter onze rug
krom lachen’) waarvan mensen zich nu eenmaal bedienen om een
punt te maken. Mij vertelden die korte spotjes alleszins veel meer
dan de clichés die tijdens de debatten over en weer werden gemikt,
rond ‘goed bestuur’, de ‘hardwerkende Vlaming’ of dies meer.
Uiteindelijk toonde de camera hier de emanatie van een reële antiestablishment-onderstroom die het Vlaams Belang groot maakte en
die J.M. Dedecker zopas vijf kamerzetels opleverde.
Hoe beoordelen Burgers
hun Politici? (November
2004 – Gallup)
Politici “debatteren”
“They are all Crooks”
“Het zijn allemaal oplichters”
Hot Air
Campagne
Verkiezingen in aantocht
Politiek is macht vergaren en
macht kan je pas echt hebben als
je overal je mannetjes hebt zitten.
Ben Willems, Leuven, 7 Juni 2008
http://columns.skynetblogs.be/tag/1/Christophe%20Pelgrims
BETER BESTUURLIJK BELEID BLIJKT EEN LOZE KREET!
Tien jaar na alle mooie intentieverklaringen over een Nieuwe Politieke Cultuur is de
greep van de Vlaamse partijen op de benoemingen in de ambtenarij nog altijd
levensgroot. Dat blijkt uit een doctoraatsstudie van Christophe Pelgrims
(K.U.Leuven), waarover op 7 juni 2008 bericht werd in De Morgen.
Doel van Politiekers 1/2
Doel van Politiekers 2/2
Waarom is er bij de bevolking zo
weinig enthousiasme voor de
invoering democratie?
Desinformatie
Desinformatie
BELGIE, Een LEVENDE DEMOCRATIE
 Schoolboek uitgegeven in 1964 en nog
steeds een perfect voorbeeld van
aanschouwelijk onderwijs. Het bespreekt
elk van de grote Belgische thema's aan
de hand van een schematische
voorstelling (infogram):
onafhankelijkheid, parlement, grondwet,
grondgebied, scheiding der machten,
koning, Raad van State, provincies,
gemeente, ministeries, begroting,
bevolking, economie, nationaal inkomen,
ontstaan van een wet, openbare
onderstand, gerecht, leger, schoolpact,
onderwijsopbouw, Vlaamse beweging,
sociale zekerheid, politieke partijen,
kerken, cultuur, Benelux, Raad van
Europa, Rechten van de Mens, Europese
eenheid, EEG, EGKS, Euratom, WEU,
NATO, Volkenbond, UNO, Unesco,
Unicef, enz..
Desinformatie
 In onze contreien hebben wel degelijk interessante vormen van lokale
democratie bestaan.
 Uiteraard wordt dit niet onderwezen in ons staatsgecontroleerd
onderwijs.
 Aan onze kinderen moet volgens de politieke klasse kost wat kost
worden wijsgemaakt, dat wij leven in een democratie.
 Dat staat nauwkeurig beschreven in de eindtermen, die onze politieke
voogden hebben opgesteld.
 Hoe in Europa eeuwenlang, op allerhande plaatsen, daadwerkelijke
democratische ervaring werd opgedaan, wordt zorgvuldig uit beeld
gehouden.
Mind Control
Angst
 Omdat politiek in een particratie gaat over
gebruik en misbruik van macht wordt politiek
voor vele inwoners als gevaarlijk
bestempeld.
Zijn verkiezingen wel echt vrij?
 De enorme impakt van de staat (50% van het
BNP), maakt dat de staat zeer diep doordringt in
het leven van iedereen.
 Iedereen is afhankelijk van de staat geworden.
 In die zin kan men zich afvragen, bij een
staatsbeslag van 50%, of vrije verkiezingen wel
uberhaupt mogelijk zijn.
?
Stand van zaken in Belgie
Wetgeving
 Politici zijn tegen de invoering van democratie.
 Daarom zijn er geen wetten die invoering van
democratie echt regelen.
 Integendeel, zodra er vanuit de bevolking
initiatieven worden genomen, gaan politici zich
met inzet van middelen, die ze van de bevolking
onder dwang hebben bekomen, inzetten tegen
diezelfde bevolking.
Bv de Gentse referenda.
Nothans vraagt invoering echte
democratie alleen goodwill van
de politici.
Kenmerken Echte Democratie
Methode = Stemming = Referendum
Resultaat van de stemming is bindend voor de bestuurders,
of beter : uitvoerders van de beslissing.
Geen beperking onderwerpen.
Lage handtekening drempel.
Geen opkomstdrempel.
Mandatering is mogelijk, maar elk mandaat is vrij.
Stand van zaken in Belgie
Bedroevend wat betreft
wetgeving:
- Referendum zijn niet bindend.
- Handtekening drempel hoogste
van de wereld.
- De belangrijkste themas zijn
uitgesloten
- Record opkomstdrempel lokt
record boycots uit
- Sperperiodes voor gemeenteen provincie,… verkiezingen.
Verzamelen handtekeningen voor
het Gentse Referendum
Stand van zaken in Belgie
De weinige initiatieven die er zijn worden actief tegengewerkt
door de politici.
De houding van politici tegenover het referendum is vijandig
in alle gevallen.
Het heeft er alle schijn van dat politici de macht – die zij via
politieke partijen op onrechtmatige matige wijze bezittenmet alle middelen willen beschermen.
De weinige initiatieven tot het houden van een
“volksraadpleging” werden dan ook door de politci op
succesvolle wijze bestreden – gebruik makende van
geldmiddelen die politici bij de burgers, gebruik makende
van geweld, werden gehaald.
Stand van zaken in Belgie
Actiemiddelen door politci ingezet ter obstructie van volksraadplegingen:
- Alles in het werk stellen om initiatief te fnuiken via handtekening drempel
Bv. Het derde referendum in Gent werd door de politici op professionele wijze geblokkeerd:
verwerping van handtekeningen zodat de handtekening drempel nietgehaald worden.
Twijfelachtige criteria voor verwerpen van handtekeningen.
Aangevochten door de initiatiefnemers voor de rechtbank.
- Maximaal verwarring brengen door de oorspronkelijke vraagstelling te wijzigen.
Bv. Het tweede referendum in Gent werd door de politici op professionele wijze de mist in
gestuurd door een vervanging van de originele vraag door een nietszeggende vraag met
de lengte van 1 blz.
- Waar politici niet kunnen verhinderen dat een volksraadpleging werd gehouden:
wordt boycot aangemoedigd,
zodat de hoge opkomstdrempel niet werd gehaald,
en daardoor de politici niet verplicht waren de stemmen te tellen, zodat de politici zelf
konden beslissen.
Gevolgen
De huidige wetgeving, en de actieve obstructie door politici
maakt het houden van referenda in Belgie zo goed als
onmogelijk. De hindernissen zijn veel te groot.
Politici werken elk initiatief tot het houden van
“volksraadplegingen” op actieve wijze tegen, gebruik
makende van de middelen die ze met geweld bij de
bevolking hebben gehaald.
In landen waar de wetgeving veel minder ontmoedigend is,
en de houding van politici positiever, worden ook veel meer
en echte referenda gehouden.
Gemeentelijk referendum?
 De Vlaamse politici hebben geen enkel excuus om het burgerinitiatief
op gemeentelijk en provinciaal vlak mogelijk te maken.
Toch doen zij dit niet.
Het Vlaams parlement is immers bevoegd om het Vlaams
gemeentedecreet zodanig aan te passen dat gemeentelijke
burgerinitiatieven mogelijk zijn.
Er is geen bezwaar van de Raad van State. Advies 36.211/3 van de
Raad van State laat immers referenda op gemeentelijk en provinciaal
gebied toe.
 Vermits het gemeentelijk referendum er niet komt zit er niets anders
meer op dat de mensen via een volksraadpleging vragen om het
gemeentereglement van hun gemeente aan te passen en het bindende
referenda mogelijk te maken.
Opvangen huidige tekortkomingen op
wetgevend vlak
 - Het referendum bindend te maken.
- Het planetaire record van het aantal handtekenigen te
verlagen tot een aanvaardbaar niveau.
- Geen enkel thema uit te sluiten waarvoor de gemeente of
provincie bevoegd is.
- De opkomstdrempels af te schaffen.
- Een onafhankelijke referendumcomissie installeren die
toezicht houdt o.a. op het budgetair in evenwicht zijn van
de voor- en tegenstanders en op een gelijkwaardige
toegang tot de media.
- sperperiode voor gemeente- en provincieverkiezingen te
verminderen
Eerlijke referenda
Lage handtekeningendrempel niet te hoog 0,1 à
0,2% ook gewone burgers
Voldoende tijd en plaatsonafhankelijk
Geen uitsluiting van thema's waarvoor het
wetgevend orgaan eveneens bevoegd is
Het representatieve bestuursorgaan moet zich
snel uitspreken over het volksinitiatief
De voor- en tegenstanders moeten op
voldoende en gelijkwaardige wijze aan het
woord kunnen komen in de media
Eerlijke referenda
Drie weken voor het referendum ontvangen de
kiesgerechtigden een kiesbrochure met de
tekst van het voorstel, de argumenten van
voor- en tegenstanders en een verslag over
de budgetaire en fiscale implicaties van het
voorstel.
De meerderheid van de uitgebrachte stemmen
beslist.
Geen deelnamequorums
Geen goedkeuringsquorums
Geen speciale meerderheden
Niet alleen de wet wijzigen.
De houding van politieke partijen
en politici dient te wijzigen.
Referenda in een gemeente?
STAPPENPLAN VOOR GEMEENTELIJKE
VOLKSRAADPLEGING
Huidige wetgeving
Wettelijke basis
 Art. 41 GW (sedert 1999)
 Titel XV NGW (sedert 1995, gewijzigd in
1999)
 KB 10/4/1995 tot vaststelling van de nadere
procedureregels voor het houden van een
gemeentelijke volksraadpleging
 Gemeentedecreet 15/7/2005, titel VI,
hoofdstuk 4, Belgisch Staatsblad 31/8/2005
 Eventueel gemeentelijk reglement
Kenmerken





Initiatiefrecht ligt bij bestuur of bevolking
(volksinitiatief)
Stemrecht
Geen nationaliteitsvereiste
Adviserend => = volksraadpleging
Volksraadpleging is geen referendum
Stappenplan bij volksinitiatief
Drie fasen



Voorbereidende fase
Handtekeningen fase
Volksraadpleging fase
Voorbereidende fase
Stap 1:
Bepaal doelstelling en instrumenten.
(gemeentelijke aangelegenheid? Art. 205)
Stap 2:
Organiseer publiek debat.
(media!)
Stap 3:
Richt samenwerkingsverband op en bepaal
timing.
(platformtekst)
Stap 4:
Formuleer vraag volksraadpleging. (Art.
214,§1 en 218)
(eenvoudig, eenduidig en wettig: eventueel advies
inwinnen van de Vlaamse Adviescommissie voor
Volksraadplegingen)
Stap 5:
Vraag het formulier aan. (Art. 207)
(met vermelding initiatiefnemer(s) en eerbiediging
privacywetgeving)
Handtekeningen fase
Stap 6:
Verzamel vereiste handtekeningen. (Art. 205)
(naam, voornaam, geboortedatum, adres)
Hoeveel?
Gemeenten < 15.000 inw.: 20% van alle inwoners, (maar diegenen die mogen tekenen moeten min 16 jaar zijn, niet
veroordeeld, en in gemeenten die tegen referenda zijn zijn moeilijk leesbare namen, adressen met fouten, of
“foute” handtekeningen niet aanvaard)  handtekening drempel is 20% x 76/(76-16) => 25%
Gemeenten 15.000-29.999 inw: 3000 inwoners boven 16 jaar en niet veroordeeld
Gemeenten ≥ 30.000: 10% van alle inwoners => handtekening drempel is 10% x 76/(76-16) = 12.5%
Wie?
Inwoner gemeente;
Min. 16 jaar;
Niet veroordeeld.
Ook niet-Belgen
Website (elektronische handtekening)
Stap 7: Stel een gemotiveerde nota op. (Art. 206)
(komt in brochure, zie stap 12)
Stap 8: Dien het verzoek in. (Art. 206; 1e lid)
(aangetekend)
Stap 9: Controle van de handtekeningen. (Art. 208)
(door college, eventueel per computer)
 Opmerking: bij onvoldoende handtekeningen:van nul herbeginnen!
Stap 10: Agendering op eerstvolgende gemeenteraad. (Art. 215)
(enkel bij voldoende handtekeningen verplicht)
Stap 11: Gemotiveerde beslissing van de gemeenteraad (Art. 205, 208 en 216).
Bij voldoende handtekeningen is een volksraadpleging verplicht. De gemeenteraad beslist over
de vraag en de datum (op een zondag, niet binnen een sperperiode van 12 maanden van de
gemeenteraadsverkiezingen of 40 dagen voor de parlements- of Europese verkiezingen, max. 1
maal per 6 maand, max. 6 maal per legislatuur gemeenteraad en max. 1 maal over zelfde
onderwerp per legislatuur).
Volksraadpleging fase
In deze fase dienen de initiatiefnemers:
het publiek debat te stimuleren;
de inwoners aan te zetten om deel te nemen aan de raadpleging en ja of neen te stemmen;
het gemeentebestuur te controleren (niet dezelfde rechten als politieke partijen bij verkiezingen);
de uitvoering van het resultaat van de volksraadpleging op te volgen (Art. 216, 2e lid).
Te ondernemen stappen door college:
Stap 12:
Opstellen informatiebrochure. (Art. 217)
(objectief, met nota initiatiefnemers (zie stap 7), te verspreiden ten minste 1 maand voor de raadpleging)
Stap 13:
Opstellen van de deelnemerslijsten. (Art. 210)
(op dertigste dag voor de raadpleging)
Wie is deelnemer?
Inwoner gemeente (op voornoemde datum);
Minstens 16 jaar (idem);
Geen veroordeling (idem);
Ook niet-Belgen.
Stap 14:
Verdeling van de deelnemers over de stembureaus. (Art. 219)
(zoals bij gemeenteraadsverkiezingen)
Stap 15:
Aanduiding van de voorzitters en bijzitters.
Stap 16:
Aanplakking van bericht tot oproeping.
Stap 17:
Verzenden van oproepingsbrief
Naar alle potentiële deelnemers;
Geen stemplicht (Art. 211);
Geheime stemming;
Stemming per volmacht mogelijk (Art. 213).
Stap 18:
Opmaken van stembiljet.
Stap 19:
Inrichten van stemlokalen.
Stap 20:
Dag van de volksraadpleging:
Tellen van de uitgebrachte stemmen;
Vaststellen of vereiste teldrempel werd bereikt (Art. 212):
Gemeenten < 15.000 inw.: 20% inwoners;
Gemeenten 15.000-29.999 inw: 3000;
Gemeenten ≥ 30.000: 10% inwoners.
Telling kan geautomatiseerd gebeuren.
Stap 21:
Bekendmaking resultaten. (Art. 200)
Stap 22:
Resultaat volksraadpleging uitvoeren.
Democratie is duidelijk een instelling, die
voortdurend moet verdedigd worden.
 Democratie is duidelijk een instelling, die voortdurend moet verdedigd
worden.
 Democratie komt er niet zonderslag of stoot, en werd door de burgers
van Fosses pas verworven na een aantal opstanden in de veertiende
eeuw.
 Maar ook nadien is waakzaamheid geboden. Belangengroepen en
zelfverklaarde elites hebben voortdurend de neiging om de
democratische instellingen te over te nemen en voor eigen voordeel te
gebruiken.
 Dat is wellicht de belangrijkste les die we kunnen trekken uit de
geschiedenis van Fosses.
 Democratie vereist bij de individuele burgers een niveau van bewustzijn
en alertheid, dat haalbaar is doch ook verloren kan gaan. Democratie is
nooit vanzelfsprekend, en moet steeds opnieuw worden verdiend. Men
kan zich niet voor eens en altijd installeren in een democratisch regime,
om vervolgens veilig in te dommelen.
Democratie is doodeenvoudig.
Besluit
 Invoering echte democratie is een essentieel
liberale punt (afschaffing slavernij).
 Invoering echte democratie is eenvoudig en
vereist alleen goodwill.
 Invoering echte democratie = Lagere belastingen,
betere dienstverlening,…
 Invoering echte democratie = Vervanging van
bestuurders door uitvoerders.
 Het zijn machtspolitici die invoering van echte
democratie tegenwerken.
Mogelijkheden tot een
verbetering van democratie in je
gemeente
Voorstel 1
 Aanpassing huishoudelijk reglement van de
gemeenteraad is eerste belangrijke signaal:
“Het gemeentebestuur zal de uitslag van
elke volksraadpleging respecteren”
Kenmerken volksraadpleging
in echte Democratie
Methode = Stemming = Referendum
Resultaat van de stemming is bindend voor de
bestuurders.
Geen beperking onderwerpen.
Lage handtekening drempel.
Geen opkomstdrempel.
Voorstel 2
 Informatie en hulp naar de inwoners van de
gemeente toe om het hen zo gemakkelijk mogelijk
te maken een “volksraadplegingeb” te initieren op
initiatief van de inwoners van de gemeente.
 Bv:
–
–
–
–
Agenda initiatief
Participatief budget
Petitierecht
Volksraadpleging
Voorstel 3
 Automatische volksraadplegingen voor
sommige zaken op initiatief van het
gemeentebestuur.
 Bv:
– Jaarlijkse volksraadpleging over budgetten en
belastingen
– Volksraadpleging over bepaalde grote
investeringen
Dank voor uw aandacht