Presentatie Geert van der Aa

“Tijdig spreken over levenseinde”
Markeren van het moment
dat het gesprek
(ook) over het einde van het leven
mag, kan en moet gaan
Geert van der Aa,
klinisch geriater
2
Recent promotie-onderzoek dr R. de Korte – Verhoef
“Redenen en vermijdbaarheid van ziekenhuisopnames
aan het levenseinde; perspectieven van huisartsen,
verpleegkundigen en nabestaanden”
Ruim de helft van de patiënten, die niet plotseling sterven,
wordt in de laatste 3 maanden opgenomen in het ziekenhuis.
Belangrijkste redenen voor de laatste ziekenhuisopname
voor overlijden waren benauwdheid, digestieve problemen
of cardiovasculaire problemen. Van alle opgenomen patiënten
had 65% kanker; bij hen waren digestieve problemen significant
vaker de belangrijkste opnamereden, terwijl dit bij de andere groep
vaker benauwdheid en cardiovasculaire problemen was.
Zij deed een kwantitatief vragenlijstonderzoek met daaropvolgend
kwalitatieve diepte-interviews bij een landelijke steekproef van
1.601 huisartsen (respons 37%).
Gebaseerd op de interviews met huisartsen, verpleegkundigen
en mantelzorgers presenteert zij 5 met elkaar samenhangende
strategieën om ziekenhuisopname te voorkomen.
3
4
Fasen in een ziekte-proces:
5
6
7
Hoe kom je op het gesprek
over het levenseinde ?
Het kan: door een vraag van de patiënt of zijn familie
n.a.v. - toenemende symptomen en klachten
- niet meer herstellen van bijkomende aandoeningen
- het uitblijven van verbetering na eerdere behandeling
- zorg over zijn / haar situatie
of op initiatief van de behandelend arts of een andere
hulpverlener: m.b.v de surprise question
8
Specifieke chronische aandoeningen I
Kanker:
De patiënt heeft een primaire tumor met een slechte prognose
Hij/zij is afhankelijk, behoeft veel assistentie en frequente zorg (Karnofsky score < 50%)
Er is een progressieve afname van fysiek functioneren
Hij/zij is steeds meer bed-gebonden
Tekenen van het anorexie-cachexie syndroom
Er is een verminderde “drive to live”
Hartfalen: Ernstige beperkingen (Karnofsky score < 50%)
Ook in rust symptomen, bedgebonden (NYHA IV)
Er zijn frequente ziekenhuis-opnamen (.3 / jaar)
Er zijn frequente exacerbaties
Gewichtstoename, niet reagerend op diuretica
Verslechtering van de klinische situatie (oedeem, orthopneu, nycturie, dyspnoe)
Hij/zij spreekt zelf over het naderend levenseinde
9
Specifieke chronische aandoeningen II
Longfalen: Hij/zij is afhankelijk, behoeft veel zorg (Karnofsky score < 50%)
Er is een beduidend gewichtsverlies (10% in 6 maanden)
Er is ook hartfalen
Er is orthopneu
Hij/zij spreekt van het naderend einde
Er zijn objectieve tekenen van ernstige dyspnoe
Nierfalen: Eindstadium nierziekte i.c.m. geen of gestaakte dialyse
Symptomatisch nierfalen: misselijkheid, anorexie, jeuk, overvulling
Comorbiditeit
10
Specifieke chronische aandoeningen III
Motor neuron Disease:
Bij snelle progressie blijkens:
slaapproblemen door AH-spierzwakte
slik- en spraakproblemen
slechte voedingstoestand
complicaties als pneumonie en sepsis
Multipele sclerose:
Slikproblemen
Slechte inspanningstolerantie
Communicatie wordt steeds moeilijker (vermoeidheid, dysarthrie)
Bijkomende dementie
Parkinson(-isme):
Afnemende effectiviteit medicamenteuze therapie
Toenemende ADL-afhankelijkheid
Herhaald vallen
Niet behandelbare dyskinesieën
Slikproblemen
Neuropsychiatrische symptomen
11
Specifieke chronische aandoeningen IV
Dementie:
12
Afnemende zelfstandigheid
Fatigue, afvallen, tempoverlies
Stoelgebonden zijn
Er is geen verbale communicatie meer
Decubitus
Verslikken