Depressie en hart- en vaatziekten

Nederlandse Studie naar Depressie en Angst
een psychiatrische cohortstudie
Nicole Vogelzangs & Carmilla Licht
Psychiatrie & EMGO+ instituut, VU medisch centrum
Opzet

Psychiatrische epidemiologie:
– Belangrijkste stoornissen
– Prevalentie
– Mentale volksgezondheid
– Etiologie van depressie
– Onderzoek

NESDA: een psychiatrische cohortstudie
Depressie
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Depressieve stemming
Interesseverlies
Slaapstoornissen
Eetlust/gewicht
veranderingen
Weinig energie
Concentratieproblemen
Rusteloos/geremd
Schuld/waardeloos
Zelfmoordgedachten
Angststoornissen
Paniek stoornis
Specifieke fobie
Sociale fobie
Generaliseerde
angststoornis
Obsessieve
compulsieve stoornis
De ‘ziel’ in getallen:
wereldwijd in 2001
Depressie
 Alcoholverslaving
 Alzheimer
 Schizofrenie

=>
121 miljoen
70 miljoen
37 miljoen
24 miljoen
Lifetime psychiatrische stoornis:
25% van de wereldbevolking
World Health Report, WHO 2001
Jaarprevalenties in 15 landen
Land
%
psych.
%
stoornis depressie
Land
%
psych.
stoornis
%
depressie
België
12.0
6.2
Libanon
16.9
6.6
Frankrijk
18.4
8.5
Nigeria
4.7
0.8
Duitsland
9.1
3.6
Japan
8.8
3.1
Italië
8.2
3.8
Beijing
9.1
2.5
Nederland
14.9
6.9
Shanghai
4.3
1.7
Spanje
9.2
4.9
Colombia
17.8
6.8
Oekraïne
20.5
9.1
Mexico
12.2
4.8
VS
26.4
9.6
Demytteenaere K et al. JAMA 2004;291:2581-2590
WHO 2001
“psychiatric illnesses are not
present in selected areas or groups:
they are everywhere!”
Jaarprevalentie psychiatrische stoornissen
Nederland (NEMESIS, n > 7000)
%
6
4
2
depressie
angst
alcohol
drugs schizofrenie eetstoornis
Bijl et al. Soc Psychiatry Psychiatr Epidemiol 1998
Prevalentie depressie in Nederland
(NEMESIS: 18-64 jaar)
% 25
depressie
dysthymie
Life-time
20
1-jaar
15
10
5
0
mannen vrouwen
mannen vrouwen
Bijl et al. Soc Psychiatry Psychiatr Epidemiol 1998
Prevalentie angststoornissen in Nederland
(NEMESIS: 18-64 jaar)
% 25
20
paniek
stoornis
specifieke
fobie
sociale
fobie
GAD
15
10
5
0
m
v
Life-time
1-jaar
m
v
m
v
m
v
Bijl et al. Soc Psychiatry Psychiatr Epidemiol 1998
Prevalentie depressie over de tijd
(NCS en NCS-R studies, n>18,000)
% 10
8
6
4
2
0
1992
2003
Kessler et al. JAMA 2003; NEJM 2005
36-50% van de mensen met ernstige
depressie in ontwikkelde landen
en
76-85% van de mensen met ernstige
depressie in ontwikkelingslanden
KRIJGEN GEEN BEHANDELING!
Demyttenaere K et al. JAMA 2004;291:2581-2590
Wereldwijde ziektelast*
2030
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Ziekte
Depressie
Hartziekten
Alzheimer, dementie
Alcoholproblemen
Diabetes
Beroerte
Hoorproblemen
Kanker
Artrose
Longziekten
% DALYs
9.6%
5.9%
5.8%
4.7%
4.5%
4.5%
4.1%
3.0%
2.9%
2.5%
* in disability-adjusted life years (DALYs)= verloren levensjaren +
verlies aan kwaliteit van leven, Westerse landen
WHO : Mathers; Plos Medicine 2006
Ziektelast* in Nederland
1
2
3
4
Coronaire hartziekten
Angststoornissen
Beroerte
Depressie
5
6
7
COPD
Diabetes
Longkanker
8
9
10
Alcoholafhankelijkheid
Artrose
Dementie
* Gezonde levensverwachting
RIVM, Nationaal Kompas Volksgezondheid
….in vele verschijningsvormen….
Depressie is a complexe stoornis:
Diverse en interacterende etiologie
Stressoren en kwetsbaarheden:
- Genetische factoren
- Persoonlijkheid
- Jeugdervaringen
- Recente gebeurtenissen
- Somatische gezondheidsfactoren
- Psychosociale factoren
- Gedragsfactoren
Meten van psychiatrie in een
onderzoeksomgeving?

Psychiatrisch interview - symptoom vragenlijst
 Zelfrapportage - observatie
Problemen
 Overlap normaal met pathologie
 Overlap tussen stoornissen
 Heterogeniteit binnen stoornissen
 Weinig specificiteit (biologische) markers
Beloop van depressie is erg variabel
symptomen
ziekte
subklinisch
normaal
tijd
Psychiatrische epidemiologie
Normaal en speciaal
Normaal:
 Populatie beschrijving / case definition / risico
factoren / analyse technieken
Speciaal:
 Stigmatiserend karakter ziekte
 Case definitions meer ambigu
 Lagere respons
 Minder therapietrouw in klinische trials
 Meer drop-out
 Groot placebo-effect in RCTs
 Zelfselectie & motivatie zijn belangrijk voor
behandeleffecten
Nederlandse Studie naar Depressie en Angst
www.nesda.nl
Gesteund door het Geestkracht programma van ZonMW en
bijdragen van deelnemende organisaties
Vier centrale NESDA doelen
1.
Beschrijving beloop en gevolgen
2.
Voorspellen van beloop (demografische,
psychosociale, somatische, biologische en
genetische determinanten)
3.
Rol van stress regulerende mechanismen en
hersenstructuren op het beloop
4.
Kwaliteit van zorg en zorgbehoefte
Uitgangspunten voor NESDA design
1.
Depressie EN angst (hoge comorbiditeit)
2.
Verschillende ‘settings’
3.
Lange termijn beloop
4.
Integratie van psychosociale, klinische, genetische
en (neuro)biologische onderzoeksparadigma’s
Design?
NESDA design
Naturalistische cohort studie
Basismeting en metingen na 1, 2, 4, 6, 8 jaar
Depressie:
- Major Depressie
- Dysthymie
- Minor Depressie
Angst:
- Gegeneraliseerde angststoornis
- Sociale fobie
- Paniek stoornis
NESDA design

Mensen met depressie/angst uit bevolking

Kinderen van ouders met depressie/angst

Eerste lijn: 3-stap screening bij 65 huisartsen
(NEMESIS)
(ARIADNE)
– depressie/angst patiënten
– ‘gezonden’

Depressie/angst patiënten uit tweede lijn
Aanmelding bij 17 GGZ-lokaties met (primaire) angst en/of
depressie
NESDA populatie
2981 personen
1979 vrouwen (66%), 1002 mannen (34%)
18-65 jaar, gemiddelde leeftijd = 41.9 ± 13.0 jaar
Gemiddelde opleiding = 12.1 ± 3.3 jaar
97% heeft Nederlandse nationaliteit
92% geboren in Nederland
NESDA baseline meeting
3.5 - 4 uur
Thuis: vragenlijst 1 (o.a. ernst, functioneren, lifestyle)
 Informed consent
 Bloedafname
 Ontbijt
 Interview deel 1 (demografie, CIDI-diagnoses)
 Medisch interview (o.a. bloeddruk, hartslag, spierkracht)
 Interview deel 2 (o.a. ziekten, functioneren, zorggebruik)
 Psychologische computertaak
 Interview deel 3 (psychische geschiedenis)
 Direct of thuis: vragenlijst 2 (psychische kenmerken)
 Thuis: speekselwatjes voor cortisol

Fenotype
Aanwezigheid van psychiatrische diagnoses
CIDI interview,
DSM-IV criteria
MAAR:
- Dichotomie, er bestaat geen ‘grijs’ gebied
- Gebaseerd op psychopathologie, niet op
symptomen
NESDA populatie
Bevolking
Eerste lijn
Tweede lijn
Totaal
138
514
-
652
Angst/depressie
in het verleden
275
353
-
628
Angst/depressie
huidige diagnose
151
743
807
1701
Totaal
564
1469
948
2981
Controle
Fenotype
Continue symptomen indicatoren
Verschillende instrumenten:
- Inventory of depressive symptoms
- Fear questionnaire
- Beck Anxiety Index
- Neuroticisme
- Mood and Anxiety Symptoms Q.
MAAR:
- Gebaseerd op symptomen,
niet op psychopathologie
Een greep uit de
metingen/instrumenten
Endophenotypes
- dichter bij de pathophysiologie 3 stress systemen
HPA-as
Immuun systeem
Autonome
zenuwstelsel
HPA-as meting
7 speeksel collecties:
 na ontwaken
 + 30 minuten
 + 45 minuten
 + 60 minuten
 10h ‘s avonds
 11h ‘s avonds
 na ontwaken volgende
dag, na inname (50
mg) dexamethason
Inflammatie
Bloedafname nuchter:
Cytokines (CRP, interleukin-6, tumor
necrosis factor-α)
Maar ook: geslachtshormonen, metabole
markers
ANS assessment
2-uur mobiele registratie van electrocardiogram en
impedantiecardiogram, o.a.
- Hartslag
- Hartslagvariabilieit (variatie in hartslagfrequentie)
- Pre-ejectie periode – contractiliteit van het hart
Functionele MRI
300 respondenten:
60 MDD, 60 sociale fobie,
60 paniek stoornis, 60 patiënten
met comorbide stoornissen, 60 controles
Exclusie: 55+, gebruik van
benzodiazepines/TCA
- 1 uur evaluatie met cognitieve tests
- Vragenlijsten naar ernst van depressie- en
angstklachten
Genexpressie profielen
Meten van genexpressie om samenhang
met psychopathologie te onderzoeken
(verschillende profielen)
Belangrijke omgevingsaspecten
Meting van :
- Blootstelling aan trauma (tijdens de jeugd,
als volwassene)
- Familiale blootstelling
- Sociaal-economische status
- Somatische gezonheid
- Behandeling (medicamenteus & nietmedicamenteus)
NESDA - Studie highlights
Multidisciplinair!