feitenonderzoek made-by

FEITENONDERZOEK MADE-BY
MADE-BY: MARKETING VERSUS
WERKELIJKHEID
Han van de Wiel
April 2011
Inhoudsopgave
Samenvatting 3
Conclusies 4
1. Inleiding 6
2. Onderzoeksvragen 6
3. Onderzoeksmethode 7
4. MADE-BY volgens MADE-BY 8
4.1 Wat is MADE-BY? 8
4.2 Wat doet MADE-BY? 8
4.3 Hoe werkt MADE-BY? 9
4.3.1 De Scorekaarten 11
5. De organisatie MADE-BY 16
6. De relatie MADE-BY – Solidaridad 19
7. Communicatie 20
Bijlage 1: MADE-BY in het kort 31
Bijlage 2: Reactie van MADE-BY 33
Bijlage 3: Reactie van Solidaridad 35
Bijlage 4: Reactie Pequeno 40
Samenvatting
De stichting MADE-BY (opgericht in 2004) ondersteunt modemerken bij het
verduurzamen van hun productieketens op drie terreinen: sociale omstandigheden,
(biologische) katoen en milieubelasting door andere toegepaste materialen.
De 36 aangesloten merken (oktober 2010) verbinden zich middels individuele
overeenkomsten voor minstens drie jaar aan MADE-BY. Ze zijn verplicht een
actieplan op te stellen waarin doelen en middelen zijn geformuleerd voor deze
periode. Jaarlijks moeten ze aan MADE-BY hun resultaten rapporteren. Deze
rapportages worden niet door MADE-BY getoetst. MADE-BY publiceert deze op zijn
openbare website in de vorm van scorekaarten en in het jaarverslag. De modemerken
verplichten zich hun prestaties ieder jaar te verbeteren. Voor deelname aan MADEBY
bestaan geen minimale eisen: elk bedrijf dat aan bovenstaande voorwaarden wil
voldoen, kan lid worden. Deelnemende bedrijven betalen jaarlijks een vergoeding aan
MADE-BY.
MADE-BY heeft zelf geen standaarden ontwikkeld om het niveau van de sociale
omstandigheden, de toepassing van katoen en de milieubelasting te beoordelen.
MADE-BY heeft bestaande standaarden ingedeeld in voorkeursvolgordes, aan de
hand van door (of in opdracht van) MADE-BY ontwikkelde benchmarks. Controle op
naleving van de standaarden berust bij de beheerders van die standaarden. MADE-BY
voert zelf geen controles uit.
Merken die daadwerkelijk kleding verkopen die voldoet aan de doelen uit de
actieplannen, kunnen een unieke code in die specifieke kleding naaien en blauwe
knoopjes in álle kleding van dat merk. De code kan op de website van MADE-BY
worden ingetoetst en leidt naar de makers van het kledingstuk (track en trace). Op die
manier wil MADE-BY de transparantie in de kledingsector vergroten. Volgens
MADE-BY leidt dat ertoe dat consumenten en anderen vragen aan de merken stellen.
Met de blauwe knoop laat een merk zien dat het bezig is met het verduurzamen van
de kleding. De blauwe knoop is onderdeel van de marketing van MADE-BY, dat voor
het overige terughoudend communiceert. Ook de aangesloten merken leggen een
vergelijkbare terughoudendheid aan de dag.
Hoewel MADE-BY transparantie hoog in het vaandel heeft staan, is de werkwijze van
MADE-BY voor buitenstaanders in veel gevallen niet transparant. Om te beginnen
zijn de licentieovereenkomsten met de merken en hun actieplannen niet openbaar. Op
de tweede plaats blijft onduidelijk wat de uitkomsten zijn van de controles van de
standaarden in het veld. De toelichting bij de scorekaarten is hiervoor niet toereikend.
En op de derde plaats is het track en trace-systeem voor consumenten niet meer dan
een marketinginstrument. Het track en trace-systeem voor de deelnemende bedrijven
is niet openbaar.
Klanten die kleding kopen waarin een blauwe knoop zit genaaid weten dus niet wat ze
feitelijk kopen. De suggestie is dat ze kleding kopen die aan de top zit wat betreft
arbeidsomstandigheden, biologische katoen en de geringste belasting van het milieu.
In de praktijk kan het om bedrijven gaan die nog maar net begonnen zijn hun
productie duurzamer te maken en voor de drie criteria aan de onderkant van de markt
zitten.
MADE-BY is nauw verweven met de ontwikkelingsorganisatie Solidaridad, die het
mode-initiatief in 2004 heeft opgericht. Die verwevenheid is er op werkniveau,
bestuurlijk en op financieel gebied. Daarnaast is Solidaridad nauw betrokken bij vier
modemerken die lid zijn, of zijn geweest, van MADE-BY. Er is dus sprake van
belangenverstrengeling.
Conclusies
1. MADE-BY hinkt op twee benen: enerzijds is het een initiatief om de
productieketens in de kledingindustrie langzaam maar zeker duurzamer te
maken wat betreft arbeidsomstandigheden en het gebruik van katoen en
andere materialen. Anderzijds is het een marketinginstrument. Zo kan het
gebeuren dat MADE-BY in de marketing/communicatie soms harder loopt
dan het initiatief in de praktijk kan waarmaken. Dat gebeurt met name als
MADE-BY beweert dat de aangesloten merken duurzaam zijn (in plaats van:
bezig zijn duurzamer te worden). Sociaal- en/of milieubewuste kopers van
modeartikelen van bij MADE-BY aangesloten merken zullen de indruk
hebben dat ze een product kopen dat met respect voor mens en milieu is
geproduceerd. De blauwe knoop bevestigt ze in hun keuze. Voor sommige
merken klopt die indruk, voor andere niet.
2. MADE-BY heeft transparantie hoog in het vaandel staan. Het is een middel
om het initiatief van modemerken geloofwaardig te maken: door openheid van
zaken te geven laten ze zien dat ze er nog niet zijn, maar wel hun best doen
c.q. op weg zijn. Toch geldt die openheid maar tot op zekere hoogte, waardoor
de ambities van MADE-BY oncontroleerbaar zijn voor buitenstaanders. Dit
geldt met name op drie terreinen: ten eerste zijn de licentieovereenkomsten en
de actieplannen van de aangesloten merken niet openbaar. Een buitenstaander
kan dus niet controleren wat het beginniveau (nulmeting) van de merken is en
wat ze hebben afgesproken te gaan doen (doelen en middelen). Ten tweede is
onduidelijk hoe de controles (auditing) ‘in het veld’ verlopen en wat daarvan
de resultaten zijn. Ten slotte het track & trace-systeem zoals dat toegankelijk
is voor consumenten: het blijkt een marketinginstrument met een beperkte
waarde. Het track en tracesysteem waartoe de modemerken toegang hebben, is
niet openbaar. De waarde hiervan valt niet vast te stellen.
3. Er is een sterke verwevenheid van Solidaridad met MADE-BY. Die geldt op
bestuurlijk, organisatorisch en financieel niveau. Vandaar dat gesproken kan
worden van belangenverstrengeling.
4. Een koper van een ‘MADE-BY’-modeartikel weet niet wat hij of zij koopt. Er
is geen garantie dat het modeartikel met respect voor mens en milieu is
5
gemaakt. Er is ook geen garantie dat het betreffende modemerk steeds beter
presteert op deze terreinen.
6
1. Inleiding
In kledingstukken van 32 (stand van zaken op 27 januari 2011) trendy, voornamelijk
kleinere Nederlandse modemerken, zitten kleine blauwe knoopjes genaaid. De
kledingmerken zijn aangesloten bij MADE-BY, een stichting die zich ten doel stelt de
modewereld te verduurzamen.
Stichting Pequeno vindt het belangrijk dat er duurzame producten op de markt komen.
Maar het is niet eenvoudig om ‘duurzaam’ te definiëren. Ook MADE-BY lukt dat
niet. Op de website staat: “Driven by a commitment to sustainability, our overall
mission is to make sustainable fashion common practice. We support fashion brands
in implementing good environmental and social standards that can be developed and
maintained within a commercial environment.”1 En: “Whether a partner brand wants
to take the first step on its sustainable journey or attain the highest standards of global
sustainability, we work with them, providing practical support every step of the
way.”2
De weg naar duurzaamheid is in deze omschrijving misschien wel belangrijker dan
het ongedefinieerde einddoel. Vandaar het belang van transparantie. Dat houdt in dat
producenten gevraagd en ongevraagd laten zien waar zij naartoe willen (doel) en
vooral waar zij op enig moment staan. Op die manier worden er geen verkeerde
verwachtingen gewekt en kunnen klanten zelf een afweging maken.
Stichting Pequeno onderschrijft dit belang van transparantie. Verandering van
productieprocessen begint met inzicht in de stand van zaken: waar staan we? Dat
helpt producenten vervolgstappen te maken. MADE-BY is meer dan een initiatief om
producenten te stimuleren op het pad van duurzaamheid, aangezien het daar ook met
klanten over communiceert. Tussen werkelijkheid en marketing zit vaak een
spanning. In de marketing worden zaken versimpeld en meestal mooier voorgesteld
dan ze in feite zijn. Dit spanningsveld is onderwerp van dit onderzoek.
Omdat zowel ontwikkelingsorganisatie Solidaridad als MADE-BY worden
gefinancierd van publieke middelen, is Pequeno van mening dat dit onderzoek een
maatschappelijk belang dient. Tevens is Stichting Pequeno direct-belanghebbende bij
MADE-BY, omdat de stichting aandeelhouder is van een van de bij MADE-BY
aangesloten merken.
2. Onderzoeksvragen
In dit onderzoek benadert Pequeno MADE-BY in eerste instantie met de ogen van een
koper van kleding van een bij MADE-BY aangesloten merk.
1 www.made-by.org/content/our-mission
2 www.made-by.org/content/made-partnership
Wat koopt een consument die een kledingstuk koopt met de blauwe MADEBYknoop?
Wat betekent de blauwe MADE-BY-knoop in de praktijk?
Subvragen:
Wat zijn de verplichtingen voor bedrijven die zijn aangesloten bij MADEBY?
Zijn er sancties bij het niet nakomen van de afspraken of bij het verslechteren
van de prestaties?
Hoe controleert en beoordeelt MADE-BY de resultaten per bedrijf op het
gebied van sociale omstandigheden?
Hoe controleert en beoordeelt MADE-BY de resultaten per bedrijf op het
gebied van milieu?
Hoe communiceert MADE-BY naar het grote publiek?
Wat is het budget van MADE-BY voor marketing, monitoring en auditing?
Zit er een gat tussen communicatie en realiteit?
Hoe communiceren bedrijven die zijn aangesloten bij MADE-BY over de
inhoud en betekenis van het initiatief? En komt die communicatie overeen met
de werkelijkheid?
Wat zijn de banden tussen Solidaridad en MADE-BY?
Hoe zit het bestuur van MADE-BY in elkaar?
Door wie wordt MADE-BY (als projectorganisatie) gefinancierd?
3. Onderzoeksmethode
Het onderzoek voor dit rapport is voornamelijk gebaseerd op openbare bronnen (met
name toegankelijk middels internet), waaronder de jaarverslagen van MADE-BY. De
meeste informatie is verkregen via de Nederlandstalige website www.made-by.nl, die
sinds 14 januari 2011 automatisch doorverwijst naar de nieuw gelanceerde
Engelstalige site www.made-by.org. In januari was de Nederlandstalige informatie
via een omweg nog wel beschikbaar, maar voor de volledigheid is de informatie van
de Engelstalige site ook gecontroleerd. Ook de sites van de aangesloten merken zijn
bezocht. Er is gebruik gemaakt van brochures van MADE-BY en het boek Clean
Clothes van Liesbeth Sluiter3. Omdat MADE-BY nauw gelieerd is aan
ontwikkelingsorganisatie Solidaridad, zijn de jaarverslagen 2004 tot en met 2009 en
de website van deze organisatie onderzocht. Om meer inzicht in de personele
samenstelling en de onderlinge verwevenheid van een aantal onderzochte organisaties
te krijgen, is gebruik gemaakt van informatie uit het handelsregister van de Kamer
van Koophandel. Vervolgens is eind 2010 een telefonisch interview gehouden met de
toenmalige directeur van MADE-BY en heeft in januari 2011 een gesprek plaats
gevonden met de directeur van Solidaridad en de coördinator Katoen van deze
organisatie. Dit gesprek had primair tot doel de financiële banden van Solidaridad met
MADE-BY te verifiëren.
3 Liesbeth
Sluiter. Clean Clothes. A Global Movement to End Sweatshops. Pluto Press, 2009
Het feitenonderzoek heeft met tussenpozen plaatsgevonden tussen juni en oktober
2010. Eventuele wijzigingen bij MADE-BY, bijvoorbeeld in het ledenbestand, van na
oktober 2010 zijn niet in dit rapport opgenomen.
Het rapport is begin februari aan MADE-BY en Solidaridad gestuurd voor reacties.
Deze reacties zijn integraal opgenomen als bijlagen 2 en 3. In bijlage 4 gaat Pequeno
in op de reacties.
4. MADE-BY volgens MADE-BY
4.1 Wat is MADE-BY?
Volgens de website www.made-by.org is MADE-BY “a European
not-for-profit organisation with a mission to improve environmental and social
conditions in the fashion industry.” MADE-BY omschrijft zich op de website ook als
“een overkoepelend label dat modemerken gebruiken om de consument te laten zien
dat “hun kleren oké zijn”, dat wil zeggen: “geproduceerd op een duurzame manier”.4
MADE-BY is geen keurmerk, al stelt het jaarverslag 2008 van Solidaridad dat
abusievelijk wel.5
De merken van MADE-BY “gebruiken biologische katoen en werken samen met
naaifabrieken met een sociale gedragscode”6. MADE-BY is naar eigen zeggen het
eerste mode-initiatief dat zich richt op milieu- en arbeidsomstandigheden in de hele
productieketen. In Nederland zijn sinds de oprichting, eind 2004, circa 32
kledingmerken bij MADE-BY aangesloten. In het algemeen zijn het kleine merken. In
de woorden van Solidaridad-directeur en voorzitter van de stichting MADE-BY Nico
Roozen zijn dit de “kleine sterk innoverende” bedrijven7. MADE-BY wil het concept
uitrollen naar andere Europese landen en heeft kantoren geopend in Groot-Brittannië
en Duitsland. In 2011 wil MADE-BY een kantoor in Scandinavië openen.
4.2 Wat doet MADE-BY
Het is de missie van MADE-BY om duurzame kleding gemeengoed te maken. “Het
MADE-BY label geeft consumenten zekerheid dat een merk al het mogelijke doet om
met respect voor mens en milieu te produceren. MADE-BY adviseert en ondersteunt
modebedrijven bij het geleidelijk verbeteren van de sociale, economische en
ecologische omstandigheden in de hele productieketen van hun collecties. MADE-BY
4 MADE-BY
in het kort, p. 1, Amsterdam 2007. De link van dit rapport, https://www.madeby.
nl/downloads/madebykort.pdf, werkt alleen in Internet Explorer, mits de waarschuwing over het
beveiligingscertificaat wordt genegeerd. Het document staat niet op de Engelstalige site. Omdat het een
belangrijk document is, is het als bijlage toegevoegd aan dit onderzoek.
5 www.solidaridad.nl/files/Jaarverslag_2008_internetversie.pdf,
p. 4
in het kort, p. 1
7 Jaarverslag MADE-BY 2005, p. 11 (De jaarverslagen van MADE-BY staan niet op de nieuwe
Engelstalige site, maar zijn nog wel op internet te vinden op beveiligde sites. Links daarnaar werken
niet).
6 MADE-BY
ondersteunt fabrikanten bij het verkrijgen van sociale of milieu certificaten en bij het
inkopen van duurzame materialen zoals biologische katoen via het MADE-BY
netwerk van boeren, spinners en stoffenfabrikanten.”8
De MADE-BY-site vermeldt ook dat MADE-BY de markt voor duurzaam
geproduceerde kleren wil vergroten door modemerken te ondersteunen bij het
“opschonen van hun maakproces”; door “wereldwijd verantwoorde productieketens te
bouwen” en door de consument ruime keus te geven aan” mode die geproduceerd is
met respect voor mens en milieu.”9
4.3 Hoe werkt MADE-BY?
De modemerken die zich aansluiten bij MADE-BY tekenen een licentieovereenkomst
en betalen MADE-BY jaarlijks een licentiefee (vergoeding) van 0,1 procent van de
waarde van de verkochte kledingstukken, met een minimum van 2000 euro en een
maximum van 35.000 euro. Merken die daadwerkelijk kleding in de winkelcollecties
hebben die sociaal en/of duurzaam zijn geproduceerd – volgens de criteria van
MADE-BY - betalen minimaal 1000 euro en maximaal 50.000 euro vergoeding.
MADE-BY ondersteunt de merken bij het opschonen van hun maakproces en stelt
samen met de merken de strategie- en actieplannen op om dit te bereiken. “We geven
advies en bouwen samen met Solidaridad, expert op het gebied van fair trade en
milieu, productieketens waar een kledingstuk van begin tot eind op een duurzame
manier gefabriceerd kan worden.” Hieruit kunnen “indien nodig” programma’s
voortkomen ter verbetering van sociale en milieuomstandigheden in de
productieketen, “die worden aangepast aan de wensen van het merk.”10
Alle kledingmerken die de intentie hebben duurzaam te worden, kunnen lid worden,
van bedrijven die net beginnen tot bedrijven die voor het ‘hoogste’ gaan. De website
schrijft hierover: “Whether a partner brand wants to take the first step on its
sustainable journey or attain the highest standards of global sustainability, we work
with them, providing practical support every step of the way.”11
Tijdens een telefonisch gesprek met de toenmalige directeur van MADE-BY lichtte
hij deze keuze als volgt toe: “Minimumcriteria voor bedrijven om mee te doen zijn er
niet, om de eenvoudige reden dat we niet weten hoe je dat zou moeten doen. Moet je
eisen dat een kledingmerk 10 procent van de kleding met biokatoen laat maken? Dan
zou C&A nooit lid kunnen worden, terwijl dat toch de grootste afnemer van biokatoen
ter wereld is. Er is voor C&A niet eens voldoende biokatoen op de markt om aan die
eis van 10 procent te voldoen. Bovendien willen we bedrijven niet ontmoedigen om
mee te doen. Een minimum is ook niet nodig, omdat we volledige transparantie van
de bedrijven eisen. De scorecard wordt ieder jaar gepubliceerd, zodat de resultaten
zichtbaar zijn per bedrijf en ze vragen kunnen krijgen van klanten. Wij merken dat
8 www.made-by.nl/madeby_missie.php?lg=nl
9 MADE-BY
in het kort
MADE-BY 2007, p. 13
11 www.made-by.org/content/made-partnership
10 Jaarverslag
bedrijven steeds zenuwachtig worden als we de gegevens voor de scorekaarten
opvragen.”12
De basis van de samenwerking in MADE-BY is certificering van de productieketen,
dat wil zeggen onafhankelijke controle op sociale en milieuverbetering13. Maar met
alleen ‘controle’ komen we er niet, stelt de voorzitter van het stichtingsbestuur
Roozen. “Teveel audits hebben te weinig verandering gebracht. Het is van belang dat
modebedrijven hun orders bij voorrang plaatsen bij producenten die serieus werken
aan verandering als incentive voor verandering, dat productieorders beter gespreid
worden over het jaar om de druk op overwerk weg te nemen, dat er betere prijzen
betaald gaan worden om de internalisatie van sociale en milieukosten mogelijk te
maken en dat maatschappelijke organisaties actief betrokken worden bij het creëren
van een enabling environment. Bovendien moet de ambitie van verduurzaming de
gehele keten betreffen en bijvoorbeeld niet alleen het naaiatelier zoals bij de meeste
certificeringsprogramma’s het geval is. MADE-BY staat voor een ketenbenadering:
van grondstof tot eindproduct”14.
De werkwijze is als volgt: nadat een merk de licentieovereenkomst met MADE-BY
heeft ondertekend, maakt MADE-BY een analyse van de productieketen. Samen met
het merk bepaalt MADE-BY vervolgens de verbeterstrategieën voor de toekomst.
Deze worden vastgelegd in het actieplan. Gedurende het jaar wordt de voortgang van
dit actieplan gecontroleerd en waar nodig bijgestuurd. Aan het eind van elk
kalenderjaar bekijkt MADE-BY of de doelstellingen gehaald zijn. De resultaten
worden vertaald naar scorekaarten die op de website en in het jaarverslag worden
gepubliceerd15. In 2009 waren van alle aangesloten modemerken actieplannen
opgesteld. De actieplannen zijn niet openbaar beschikbaar.
Volgens de licentieovereenkomst heeft een aangesloten merk een aantal
verplichtingen.
de sociale en ecologische condities in de hele keten moeten jaarlijks verbeteren.
De doelen en interventies moeten zijn vastgelegd in een actieplan.
het merk moet ten behoeve van de scorecard exacte cijfers aan MADE-BY
leveren over het aantal geproduceerde kledingstukken (door alle toeleveranciers)
en de gebruikte materialen.
het aangesloten merk betaalt jaarlijks een vergoeding aan MADE-BY.
In de licentieovereenkomst staan geen sancties of boetes bij het niet nakomen van
afspraken. Volgens toenmalig directeur Huis in ’t Veld van MADE-BY is het
mogelijk af te wijken van de verplichting tot jaarlijkse verbetering. “Bedrijven zijn
gehouden aan een jaarlijkse vooruitgang. Tenzij er sprake is van overmacht. Dus bij
achteruitgang ten opzichte van het voorafgaande jaar kijken we naar de reden. Een
goede reden accepteren we, maar bij het niet nakomen van de overeenkomst
12 Persoonlijke
communicatie Mark Huis in ’t Veld, toenmalig directeur van MADE-BY, 11 oktober
2010
13 Jaarverslag MADE-BY 2007, p. 8
14 Idem p. 8-9
15 Idem p. 16
beëindigen we het contract. Dat is in 6 jaar tijd 3 keer gebeurd. Bij kleine bedrijven
zie je meer jaarlijkse schommelingen dan bij grote. Van Kuyichi ging de Peruaanse
leverancier failliet. Kuyichi heeft contact met ons gezocht en wij vonden het
voortbestaan van het merk belangrijk.16 Dus hebben we ze geadviseerd zo snel
mogelijk een andere leverancier te zoeken. Dat is gebeurd. Biokatoen kun je bestellen,
arbeidsomstandigheden niet. Het nadeel is dat bijna alle aangesloten merken klein
zijn, en dus geen grote invloed hebben in de keten. Het volume is bepalend voor de
invloed in de keten.”17
Meningsverschillen tussen MADE-BY en een aangesloten modemerk moeten worden
voorgelegd aan de rechtbank in Utrecht.
Het veldwerk dat komt kijken bij het verbeteren van milieu- en
arbeidsomstandigheden in de kledingindustrie wordt uitgevoerd door managers
producentenontwikkeling van ontwikkelingsorganisatie Solidaridad en door
internationaal erkende keurmerken (zoals SA8000 en EKO)18. MADE-BY maakt
plannen van aanpak per merk: strategische handleidingen (die) zijn bedoeld om de
verduurzaming van het productieproces per merk uit te stippelen en controleren19. In
het plan van aanpak staan de verbeteringen van sociale en milieuomstandigheden
omschreven in doelen en acties, zoals: het verplaatsen van de productie naar SA
8000-leveranciers, het ondersteunen bij certificering van bestaande leveranciers, het
gebruik van meer biokatoen of gerecycled fleece en het testen van een
milieuvriendelijk verfproces. Om de continuïteit van het verbeteringsproces te
waarborgen, evalueert MADE-BY aan het eind van ieder jaar de behaalde resultaten
en stelt het nieuwe doelen.20
Inmiddels bestaan er leveranciersnetwerken in India, Peru, Noord-Afrika en China tot
Turkije en Oost-Europa. Deze netwerken bevatten biologische katoenprojecten,
spinners en naaiateliers, maar ook lokale NGO’s, vakbonden en experts op het gebied
van sociale en milieu omstandigheden. Dankzij deze netwerken zegt MADE-BY in
staat te zijn fabrikanten te ondersteunen bij het verkrijgen van een certificering en om
de juiste leveranciers te vinden van biologische katoen.21
De licentieovereenkomst maakt deel uit van een partnerschapovereenkomst en is niet
openbaar toegankelijk. Op verzoek heeft Pequeno een overeenkomst toegestuurd
gekregen, met de toevoeging dat deze niet voor publicatie is bestemd.22 Volgens
toenmalig directeur Huis in’t Veld van MADE-BY zijn de licentieovereenkomsten
inhoudelijk volkomen identiek. “Als we ooit iets wijzigen, dan moeten we daarvoor
eerst toestemming hebben van het stichtingsbestuur.”23
16 Opmerking
Pequeno: Kuyichi is opgericht door Solidaridad en Solidaridad is aandeelhouder van
Kuyichi.
17 Persoonlijke communicatie Mark Huis in ’t Veld, 14 oktober 2010
18 Jaarverslag MADE-BY 2006, p. 10
19 Jaarverslag MADE-BY 2005, p. 22
20 Idem p. 22
21 MADE-BY in het kort
22 Persoonlijke communicatie Mark Huis in ’t Veld, 14 oktober 2010
23 Idem
4.3.1 De Scorekaarten
MADE-BY concentreert zich bij het verduurzamen van de productieketens op drie
onderwerpen: het gebruik van gecertificeerde biologische katoen,
arbeidsomstandigheden en de milieubelasting van gebruikte materialen. De resultaten
per modemerk worden jaarlijks verwerkt in scorekaarten, die toegankelijk zijn via de
website en het jaarverslag. De scorekaarten beslaan een periode van een jaar, van 1
januari tot 31 december. Alleen van de merken die gedurende die hele periode
aangesloten waren bij MADE-BY worden scorekaarten gepubliceerd.24 Voor 2009
publiceerde MADE-BY de scorekaarten van 24 modemerken.
Biologische katoen
MADE-BY stimuleert het gebruik van biologisch geteelde katoen, omdat biologische
katoenboeren met organische mest werken en aan natuurlijke gewasbescherming
doen. Volgens de website steunt MADE-BY op dit moment biologischekatoenprojecten
in Peru, India, China, Senegal en Benin. “De merken (bedoeld wordt:
die zijn aangesloten bij het MADE-BY-initiatief; Pequeno) verwerken deze katoen in
hun collecties en betalen een prijs die de extra kosten dekt.”25
Bij de beoordeling van het gebruik van biologische katoen onderscheidt MADE-BY
biokatoen, ‘in conversie katoen’ en conventionele katoen, al maakt MADE-BY voor
het meten van de resultaten geen onderscheid tussen biologische en in conversie
katoen. Biologische katoen is afkomstig van planten die niet genetisch gemanipuleerd
zijn en geteeld zonder het gebruikt van kunstmest of pesticiden. Deze katoen is
gecertificeerd volgens de IFOAM-normen, de International Federation of Organic
Agriculture Movements. MADE-BY definieert conversie katoen als katoen die is
geteeld op land waarop pas recentelijk op biologische wijze verbouwd wordt
(doorgaans minder dan 2 of 3 jaar). Hierdoor kunnen er, ondanks dat er geen
chemicaliën of kunstmest gebruikt wordt, sporen van chemicaliën in de grond zitten.
Conventionele katoen is mogelijk geteeld met gebruikmaking van kunstmest en
pesticiden en kan afkomstig zijn van genetisch gemanipuleerde planten.
Onduidelijk is of en hoe MADE-BY controleert of laat controleren welke katoen de
merken gebruiken.
Arbeidsomstandigheden
De arbeidsomstandigheden in de kledingindustrie zijn vaak slecht en de lonen laag.
De merken van MADE-BY werken “waar mogelijk”26 samen met fabrikanten die zich
houden aan de door de ILO (International Labour Organization) opgestelde
minimumeisen. Dat betekent dat de gezondheid en veiligheid van werknemers worden
gewaarborgd, er geen kinderen werken, een leefbaar loon wordt betaald, de
werktijden menselijk zijn en werknemers lid mogen zijn van een vakbond. In India,
Peru en Tunesië heeft MADE-BY naaifabrieken begeleid naar het Social
Accountability 8000-keurmerk.27
24 Jaarverslag
MADE-BY 2006, p. 23
in het kort
26 MADE-BY in het kort
27 Jaarverslag MADE-BY 2005, p. 5
25 MADE-BY
In het document Benchmark for Social Standards28 (24 pagina’s) van maart 2008
beschrijft MADE-BY de eigen benchmark die het heeft ontwikkeld om de 6
belangrijkste internationale sociale gedragscodes te beoordelen, die alle zijn
gebaseerd op normen van de ILO (International Labour Organization) inzake
kinderarbeid, salaris, werktijden, lidmaatschap van vakbonden en veiligheid op de
werkplek. Op basis daarvan is een voorkeursvolgorde vastgesteld van vier klassen.
Dat gebeurt door aan 8 criteria en 27 indicatoren gewogen scores toe te kennen. De
weegfactor per indicator varieert van 1 tot 5.
Klasse A (hoogste): ETI, SA8000, FWF + laag-risicolanden
Klasse B: FLA, BSCI
Klasse C: WRAP
Klasse D (laagst): niet geclassificeerd
In het document wordt de ratio van de weegfactor niet toegelicht. Onduidelijk is ook
wie het Benchmarkdocument heeft opgesteld. Solidaridad, de organisatie waaronder
MADE-BY valt, is nauw betrokken bij twee van de beoordeelde sociale codes: BSCI
en SA8000.29 In het document wordt deze connectie niet vermeld.
De controle (auditing) of bedrijven zich houden aan de sociale gedragscodes
(standaarden) is in handen van die gedragscodes zelf, zoals FWF en SA8000.
Bedrijven die niet geclassificeerd zijn (klasse D) worden dus niet gecontroleerd door
inspecteurs van een gedragscode noch door MADE-BY/Solidaridad.
Milieubelasting materialen
In de acht pagina’s tellende Environmental Benchmark for Fibres30 (juli 2009) wordt
de verwerking van een groot scala aan grondstoffen vergeleken op onder andere het
gebruik van pesticiden, chemicaliën, watergebruik en energieverbruik. De
Environmental Benchmark for Fibres is slechts in een ingekorte versie te vinden op de
website: de uitgebreide versie is alleen beschikbaar voor leden van het MADE-BYnetwerk.
Deze uitgebreide versie, of delen daarvan, mag alleen openbaar gemaakt
worden na voorafgaande toestemming van Brown & Wilmanns Environmental LLC
die de benchmark heeft opgesteld voor MADE-BY.
De benchmark vergelijkt 21 natuurlijke en kunstvezels aan de hand van 6 criteria die
ieder een weegfactor krijgen. De 6 criteria zijn de uitstoot van broeikasgassen,
humane toxicologie, ecotoxiciteit, energieverbruik, waterverbruik en landgebruik. De
28 Op
de voormalige site www.made-by.nl was de benchmark te downloaden via
www.made-by.nl/downloads/BenchmarkSocialStandards0803.pdf. De nieuwe Engelstalige site bevat
alleen een samenvatting van de benchmark
(http://new2.made-by.org/sites/default/files/benchmarks/pdf/Benchmark_social_summary_0.pdf) die
een link bevat (http://www.made-by.nl/downloads.php?lg=en) naar de volledige versie. Deze link leidt
tot een foutmelding (27 januari 2011).
29 Zie www.solidaridadnetwork.org/content/history
30 http://new2.madeby.
org/sites/default/files/benchmarks/pdf/Benchmark_environmental_condensed.pdf
hoogste weegfactor krijgen de criteria waarvan de impact een globaal effect is dat
bovendien direct meetbaar is.
Bij grondstoffen onderscheidt de benchmark de volgende 5 klassen:
Klasse A (hoogste): gerecycled katoen, gerecycled Nylon6, gerecycled Polyester,
biologische hennep, biologische vlas (linen)
Klasse B: Tencel® (een lyocell product), biologische katoen
Klasse C: conventionele hennep, ramie, PLA, conventionele vlas (linnen)
Klasse D: virgin Polyester, Poly-acryl, rayon viscose
Klasse E (laagst): conventionele katoen, virgin Nylon6, rayon, bamboe viscose, wol,
generic rayon
Niet geclassificeerd: materialen die (nog) niet in de benchmark zijn opgenomen.
MADE-BY is van plan deze materialen in de toekomst onder te brengen bij een van
de 5 klassen.
Onduidelijk is hoe MADE-BY zijn Environmental Benchmark controleert of
onafhankelijk laat controleren.
Sociaal beleid in ontwikkelingslanden
De website van MADE-BY bevat ook het document MADE-BY social policy in
developed countries31, opgesteld door Edwin Koster in maart 2007. Het document
somt 35 landen op waarin de sociale rechten van werknemers in de kledingindustrie
voldoende worden beschermd, zodat daar geen sociale audits nodig zijn. Het idee
achter deze lijst is dat de schaarse middelen voor auditing beter besteed kunnen
worden in ontwikkelingslanden, waar de behoefte en toegevoegde waarde duidelijker
is.
Track & Trace
In 2005 is MADE-BY gestart met de ontwikkeling van een track & trace-systeem, dat
de productie van katoen tot eindproduct transparant maakt en de gecertificeerde
herkomst van kleren kan aantonen. Het track & trace-systeem richt zich enerzijds op
producenten en modemerken, anderzijds is het een marketinginstrument dat de
consument in staat stelt na te gaan waar door wie een bepaald kledingstuk is gemaakt.
Producenten - Elke schakel in de productieketen verwerkt gegevens over zijn
productie in de database en stuurt die door naar de volgende schakel. De merken zelf
hebben zo direct toegang tot productiegegevens van de leveranciers in de keten.
MADE-BY controleert of elke partij zijn gegevens invoert en of de certificaten
aanwezig zijn waaruit blijkt dat duurzame materialen gebruikt zijn en/of onder goede
sociale omstandigheden is gewerkt. De schakels controleren elkaar op de inhoud van
de leveringen. Een katoenspinner die vijf balen katoen aangeleverd krijgt van de
katoenboer, controleert of er ook in het track & trace-systeem vijf balen zijn
ingevoerd. Via de MADE-BY-code (op hangtag of waslabel) is “precies” te
achterhalen waar een kledingstuk is gemaakt en door wie.32 Met track & trace laten de
merken aan de consument zien dat een bepaald kledingstuk duurzaam geproduceerd is
31 http://new2.made-by.org/sites/default/files/benchmarks/pdf/Benchmark_developed_countries.pdf
32 Jaarverslag
MADE-BY 2006, p.14
(biologische grondstoffen en/of onder goede sociale omstandigheden). In 2008
werkten zes modemerken met het track en trace-syteem en 27 partijen in de keten33.
Een jaar later werkten eveneens zes modemerken met het T&T-systeem en 20 partijen
in de keten.34. Een reden voor deze vermindering geeft het jaarverslag niet.
Consumenten - De consument kan op de consumentenpagina van de website van
MADE-BY met behulp van de code op het kledinglabel nagaan wie de makers zijn
van het kledingstuk. In het jaarverslag 2006 wordt uiteengezet hoe het track en tracesysteem
voor consumenten werkt:
“1. Je tikt de MADE-BY-code in.
2. Je wacht een paar seconden terwijl in het systeem wordt gezocht naar de
bijbehorende productgeschiedenis.
3. Je ziet precies waar en door wie een kledingstuk is gemaakt.
Deze realtime technologie is speciaal voor MADE-BY ontwikkeld. Ons track & tracesysteem
is een wereldprimeur!”35
MADE-BY en partner Solidaridad zorgen ervoor dat de consumentenpagina van track
& trace steeds is bijgewerkt met foto’s en teksten van de leveranciers. Wie de naam
van een kledingmerk en een bijhorende code invoert op de MADE-BY komt uit bij
testimonials van verschillende mensen in de keten, van de directeur van het
modemerk tot de katoenplukker in land X. Harde informatie ontbreekt. Een echte
track en trace is dit dus niet. De zwakte van het systeem is dat de koper van een
kledingstuk pas na aankoop, thuis, kan zien hoe het zit met het kledingstuk dat hij
heeft gekocht, mits hij de beschikking heeft over een computer. Onlangs voerde
Pequeno als steekproef een paar codes in die op een Fair&Co label stonden van
enkele nieuw gekochte kledingstukken. Geen van deze codes leverden een
zoekresultaat op. Bij navraag bleek dat de resultaten gezocht moesten worden onder
het merk ‘100% Organic’. Blijkbaar waren de gegevens van deze kledingstukken niet
onder het juiste merk ingevoerd. Zo levert het systeem voor de consument dus niet de
gewenste informatie en transparantie op.
Dat track en trace voor consumenten een marketinginstrument is, erkent directeur
Nico Roozen van Solidaridad in een radio-interview van 18 augustus 2009. “(Het) is
natuurlijk zo dat de katoen die hij (bedoeld wordt: de persoon die volgens de website
de katoen voor een specifiek kledingstuk heeft geplukt; Pequeno) persoonlijk plukt in
een hele grote massa in een fabrieksproces verder gaat. Wat wél waar is, wat absoluut
een claim is die gerechtvaardigd is, (is) dat we met dit track en trace systeem het
product traceerbaar hebben gemaakt. Dus het is 100 procent zeker dat de katoen van
dit t-shirt geproduceerd is door die coöperatie van boeren, Oro Blanco in Peru, en dat
het de weg heeft afgelegd die aangegeven wordt op de website.”36
Blauwe knoop
33 Jaarverslag
MADE-BY 2008, p. 14
MADE-BY 2009, p. 10
35 Jaarverslag MADE-BY 2006, p. 13-14
36 http://kassa.vara.nl/radio/afspeelpagina/fragment/biologische-katoenen-kleding/speel/1
34 Jaarverslag
De merken die zijn aangesloten bij MADE-BY zijn te herkennen aan een blauwe
knoop. “Als je hem ziet weet je dat het merk op een mens- en milieuvriendelijke
produceert.”37 Elders (zie bijvoorbeeld de jaarverslagen) stelt MADE-BY dat de
betekenis van de blauwe knoop betekent: “dit kledingstuk is oké”.38 Tot voor kort
konden ook consumenten de knoop bestellen en hem zichtbaar in hun kleding
naaien.39 Tijdens de duur van dit onderzoek van Pequeno naar MADE-BY is die
mogelijkheid komen te vervallen, al dook hij in oktober 2010 weer op in het blad
ESTA.40
Volgens toenmalig directeur Huis in ’t Veld mag een merk de blauwe knoop alleen
gebruiken als het echt duurzame kleding in zijn collectie heeft.41 “Claudia Sträter
bijvoorbeeld had nog niks op dit vlak, is nu bezig, maar krijgt die blauwe knoop pas
als ze duurzame kleding hebben die aan de criteria voldoet.”42 De knoop mag
vervolgens wel in alle kleding van het betreffende merk worden genaaid: “We zijn
namelijk geen productielabel maar een merklabel.”43
De blauwe knoop is geen keurmerk, want de garantie dat collecties “100% schoon en
sociaal zijn”, kunnen de merken van MADE-BY “nu nog niet geven”.44 Op de
website wordt de betekenis als volgt omschreven: “(…) the Blue Button and MADEBY
Swing Tag does not imply that a particular garment is sustainable, but rather that
the brand is working towards step-by-step sustainable improvements throughout the
entire collection.”45
Een kledingstuk doorloopt tientallen stadia voordat het in de winkel hangt en de
merken beschikken niet over de macht of de middelen om al die stappen in één keer te
veranderen. Wat ze wél kunnen, “is de deur naar het maakproces wijd openzetten”.46
Dat doen ze op hun website en die van MADE-BY, in het jaarverslag van MADE-BY
en door hun productiegegevens te koppelen aan het MADE-BY track & trace
systeem. Via dit systeem kan de consument zien waar en door wie een kledingstuk is
gemaakt en welke weg het heeft afgelegd. Alleen de makers van de kleding kunnen
vertellen hoe het is om zonder pesticiden katoen te verbouwen of wat het betekent om
een fatsoenlijk loon te krijgen.
5. De organisatie MADE-BY
Bestuur
37 MADE-BY
in het kort
onder meer Jaarverslag MADE-BY 2006, p. 13
39 www.cbf.nl//Uploaded_files/Jaarverslagen/jaarverslag2005Solidaridad1161076809.pdf, p. 26
40 www.made-by.org/sites/default/files/presscoverages/pdf/2010-10-14%20ESTA.pdf
41 In de licentieovereenkomst staat dat een aangesloten merk zich onthoudt van communicatie over
MADE-BY totdat de eerste sociale en/of duurzame artikelen in de winkelcollectie is opgenomen.
42 Persoonlijke communicatie, 11 oktober 2010
43 Idem
44 MADE-BY in het kort
45 www.made-by.org/content/made-bys-blue-button-and-swing-tag
46 Idem
38 Zie
MADE-BY is een stichting. Het 6-koppige bestuur van de stichting MADE-BY kent
een multistakeholdersamenstelling, met daarin vertegenwoordigers van deelnemende
modemerken, producenten en maatschappelijke organisaties.47 Het bestuur komt
minstens 4 keer per jaar bijeen. MADE-BY kent geen toezichthoudend orgaan. In de
loop van 2010 zal er een adviesraad worden opgericht, bestaande uit externe experts
die MADE-BY minstens eens per jaar zullen adviseren over de expansie van de
organisatie.48
De merken in het bestuur werden in 2005 vertegenwoordigd door Tony Tonnaer
(Kuyichi) en Fons Cohen (Imps & Elfs), de producenten door Patricio Luzanto
(Limatex, Peru) en Mans Lanting (Chetna Organic, India) en de maatschappelijke
organisaties door Nico Roozen (Solidaridad, voorzitter) en Rebecca Callahan-Klein
(Organic Exchange, bij afwezigheid vertegenwoordigd door Mark Prosee).
In 2006 en 2007 is in de bestuurssamenstelling geen verandering gekomen. Het
jaarverslag van 2008 meldt dat er drie vervangende leden zijn gekozen in het bestuur,
voor een periode van 3 jaar.
Sinds 2008 is Sune Bjerregaard (Jackpot, IC Companys, Denemarken) nieuw in het
bestuur voor de merken. Tony Tonnaer is het vervangende lid voor de merken. De
producenten worden vertegenwoordigd door Arun Ambatipudi (Chetna Organic,
India) en Gert Drost (Franky&Ricky, Peru). Plaatsvervangend lid is John Reuben
(Swamidoss, Century Apparel, India). De maatschappelijke organisaties zijn
vertegenwoordigd door Nico Roozen (Solidaridad, voorzitter), Andy Salm (Organic
Exchange, USA) en plaatsvervangend lid is Alexandra Perschau (PAN Germany,
Duitsland).
In 2009 heeft het bestuur in dezelfde samenstelling gefunctioneerd als in 2008.
In de samenstelling van het stichtingsbestuur springen twee zaken in het oog. Om te
beginnen dat Nico Roozen van Solidaridad sinds de oprichting bestuursvoorzitter is.
Roozen is daarnaast directeur van Solidaridad, voorzitter van de Raad van
Commissarissen van Kuyichi Europe B.V. (lid van MADE-BY), lid van de adviesraad
van SAI (SA8000) en lid van het overleg van stakeholders van het Business Social
Compliance Initiative (BSCI).49 Uit stukken die zijn opgevraagd bij het
handelsregister van de Kamers van Koophandel blijkt dat Roozen bovendien
bestuurder is van de Coöperatie van Fair & Co Producenten B.A., die tot doel heeft de
belangen te behartigen van de producenten voor dit merk, bestuurder van Kuyichi
International (enig aandeelhouder van Kuychi Europe B.V.) en commissaris van Fair
Fashion Holding B.V.50 Fair Fashion Holding is aandeelhouder van twee
47 Jaarverslag
MADE-BY 2005, p. 30
MADE-BY 2009
49 www.solidaridad.nl/files/Jaarverslag_2009_23-4_DEF.pdf, p. 74
50 Doel van deze B.V. is het “in- en uitvoeren van textielproducten die zijn geproduceerd op basis van
de eerlijke handels (fair trade) principes, het in- en verkopen van deze textielproducten onder de naam
M’Braze, het bieden van private label service aan producenten van vorenbedoelde textielproducten, het
bieden van productiemogelijkheden.” Bron: Uittreksel uit het handelsregister van de Kamers van
Koophandel, dossier 30213701.
48 Jaarverslag
modemerken die aangesloten zijn bij MADE-BY (Fair & Co) of zijn geweest
(M’Braze; dit merk bevond zich tijdens het onderzoek in liquidatie).
Op de tweede plaats valt op dat producenten uit ontwikkelingslanden zwak zijn
vertegenwoordigd. Mans Lanting is een Nederlander die als consultant heeft gewerkt
voor Chetna Organic. Gert Drost is eveneens een Nederlander en directeur van Fair &
Co. Bij drie door Solidaridad opgerichte modemerken (Kuyichi, Imps & Elfs en Fair
& Co) zijn coöperaties van producenten opgericht, die aandeelhouder zijn van de
betreffende onderneming. Meerdere bestuurders van deze coöperaties cq.
aandeelhouders zijn medewerkers van het Nederlandse kantoor van Solidaridad en/of
staan daar op de loonlijst.51
Werkorganisatie
De werkorganisatie bestaat volgens de jaarverslagen uit stafleden van MADE-BY en
Solidaridad. In 2008 komen er werkorganisaties bij in Duitsland en het Verenigd
Koninkrijk. In 2009 staan er in totaal 22 mensen op de loonlijst.52 Volgens
Solidaridad is het een misverstand dat haar werknemers in het jaarverslag van
MADE-BY staan opgenomen in de werkorganisatie (zie hoofdstuk 6).
De taakverdeling en de verhouding tussen MADE-BY en Solidaridad wordt niet
duidelijk gemaakt in de jaarverslagen.
Financiën
De inkomsten van MADE-BY groeiden van 355.044 euro in 2004 naar 1.170.000
euro in 2009.
Tabel 1: Baten en lasten MADE-BY 2004-2009
Baten (€) Lasten (€)
Subsidie Licentiefee Salariskosten Kantoorkosten Reiskosten Communicatie Track &
Trace
2004 334.430 0 71.920 42.956 558 212.754 6.856
2005 423.265 29.377 277.654 53.920 15.165 106.146 1.213
2006 471.903 51.836 284.306 47.248 7.823 181.054 8.095
2007 525.284 90.314 362.638 64.589 11.797 176.063 10.023
2008 729.985 162.486 461.851 123.771 27.731 274.388 12.506
2009 878.918 233.942 764.175 111.559 36.709 232.298 18.502
MADE-BY blijkt grotendeels afhankelijk van subsidies. Ze vormen rond de 80
procent van de totale baten. In de jaarverslagen wordt niet vermeld wie de
subsidieverstrekkers zijn. De licentiefee groeit ieder jaar en beslaat inmiddels meer
dan een vijfde van de baten.
De uitgaven voor communicatie worden niet toegelicht in de jaarverslagen. De
uitgaven voor track & trace zijn laag. Een verklaring hiervoor geven de jaarverslagen
51 Uittreksels
uit het handelsregister van de Kamers van Koophandel, dossiers 34160698, 30189570 en
30216767
52 Jaarverslag MADE-BY 2009, p. 43
niet. Uitgaven voor monitoring en auditing staan niet als zodanig op de balans.
Mogelijk omdat dit werk wordt uitgevoerd door Solidaridad.
20
6. De relatie MADE-BY – Solidaridad
MADE-BY is in 2004 opgericht door Solidaridad.53 Er zijn nog steeds stevige banden
tussen beide organisaties op bestuurlijk, financieel en organisatorisch niveau. De
voorzitter van het stichtingsbestuur van MADE-BY is al sinds de oprichting Nico
Roozen, de directeur van Solidaridad. In minstens vier van de bij MADE-BY
aangesloten merken heeft Solidaridad financiële belangen: Kuyichi, Imps & Elfs, Fair
& Co en 100% Organic Cotton (dit gold ook voor M’Braze, maar dat merk is
inmiddels niet meer op de markt).
Het personeel van MADE-BY bestaat volgens de jaarverslagen van MADE-BY voor
ongeveer de helft uit werknemers van Solidaridad. Volgens Solidaridad is er geen
sprake van dat haar werknemers onderdeel uitmaken van de werkorganisatie van
MADE-BY en berust de ‘dubbele vermelding’ op een misverstand.54 Solidaridad zaait
zelf verwarring over de relatie met MADE-BY, door op de eigen website te spreken
van ‘onze merken en keurmerken’ (cursief door Pequeno).55
Solidaridad ondersteunt MADE-BY met jaarlijkse substantiële giften. De directe
bijdragen van Solidaridad aan MADE-BY (tabel 2, tweede kolom) zijn bedragen die
Solidaridad krijgt in het kader van het Medefinancieringstelsel (MFS) van de
Nederlandse overheid. Deze bedragen worden een-op-een doorgestort naar MADEBY.
56Volgens de jaarverslagen van Solidaridad is de financiële betrokkenheid als
volgt:
53 www.cbf.nl//Uploaded_files/Jaarverslagen/jaarverslag2005Solidaridad1161076809.pdf,
54 Interview
met Nico Roozen en Janet Mensink van Solidaridad, 6 januari 2011
55 www.solidaridad.nl/merken/merken-keurmerken
56 Interview met Nico Roozen en Janet Mensink
p. 26
Tabel 2: Financiële bijdragen Solidaridad aan MADE-BY (€)
Solidaridad direct aan MADEBY
Additioneel
2004 480.000 onbekend
2005 350.000 5.750 (China)57
2006 225.000 150.000 (China)58
2007 442.791 20.000 (India)59
16.911 (onderzoek)60
118.000 (China)61
2008 264.333 100.59662
2009 Onbekend onbekend63
Bronnen: Jaarverslagen Solidaridad 2004 t/m 2009
Van 2007 t/m 2009 ontving Solidariad een jaarlijkse subsidie van de Europese Unie
van 81.925 euro voor het introduceren van MADE-BY in Duitsland.64 In totaal
245.775 euro.
Een geldstroom die niet in de jaarrekeningen van Solidaridad is terug te vinden,
betreft de ondersteuning van fabrieken/producenten in ontwikkelingslanden die
kleding leveren voor merken van MADE-BY.65 Tussen 2007 tot en met 2010 ging het
volgens Solidaridad in totaal om een bedrag van 440.307 euro.
7. Communicatie
MADE-BY communiceert met name via de website. In de beginfase van MADE-BY
is ook gebruik gemaakt van magazines, maar tijdens het onderzoek is niet gebleken
dat die nog worden uitgegeven. MADE-BY communiceert ook indirect via de
aangesloten merken. Zij dragen het label eveneens uit. Gebleken is dat ze dit niet erg
57 www.cbf.nl//Uploaded_files/Jaarverslagen/jaarverslag2005Solidaridad1161076809.pdf,
p. 48.
“Identificatie Made-By-katoen en -textiel in China”
58 www.cbf.nl//Uploaded_files/Jaarverslagen/jaarverslag2006Solidaridad1174901774.pdf, p. 59.
“Social Accountability International (SAI) (USA). Duurzame ketenontwikkeling MADE-BY-bedrijven
in China”
59 www.cbf.nl//Uploaded_files/Jaarverslagen/Jaarverslag2007Solidaridad1206024461.pdf, p. 37.
“Kennisoverdracht en assistentie bij implementatie van MADE-BY gerelateerde acties (sociale
certificering, milieucertificering, track & trace)”
60 Idem. “Onderzoek naar duurzaamheidsaspecten leerproductie Argentinië en mogelijkheid voor
opzetten MADE-BY-keten”
61 www.cbf.nl//Uploaded_files/Jaarverslagen/Jaarverslag2007Solidaridad1206024461.pdf, p. 81.
“Steun aan opbouw MADE-BY-keten”
62 www.cbf.nl//Uploaded_files/Jaarverslagen/Jaarverslag2008Solidaridad1245921635.pdf, p. 44.
“Duurzame projecten met leveranciers, MVO programma, MADE-BY ondersteuningsactiviteiten”
63 In tegenstelling tot de voorafgaande jaarverslagen maakt het jaarverslag van Solidaridad over 2009
geen melding van financiële bijdragen aan MADE-BY. Ook de Europese subsidie aan MADE-BY
ontbreekt.
64 www.cbf.nl//Uploaded_files/Jaarverslagen/Jaarverslag2007Solidaridad1206024461.pdf, p. 70
65 Interview met Nico Roozen en Janet Mensink van Solidaridad, 6 januari 2011
actief doen. Ten slotte is ook gekeken naar de communicatie over MADE-BY in de
media. Over deze communicatie heeft MADE-BY de minste controle.
MADE-BY heeft zogeheten label guidelines voor het gebruik van logo en blauwe
knoop. Toenmalig directeur Huis in ’t Veld: “We hebben een paar voorbeeldteksten
die de bedrijven kunnen gebruiken. Maar belangrijker is dat elke communicatie over
MADE-BY moet worden voorgelegd aan ons. We hebben geen controle over wat
bedrijven over MADE-BY zeggen. Dat is een kwestie van vertrouwen. Wat we ze
steeds voorhouden, is dat ze open moeten zijn in hun communicatie. Beweer alleen
iets dat je kunt waarmaken. Communiceer voorzichtig. Meestal komen deze dingen
alleen in het begin van de samenwerking aan de orde.”66
Wat vermelden de merken over hun lidmaatschap van MADE-BY? In oktober 2010
zijn alle websites van de aangesloten merken (volgens de MADE-BY website) met
die vraag bezocht. Daarbij is gekeken óf de merken communiceren over MADE-BY
en zo ja, hoe ze dat doen. In onderstaande tabel is het resultaat van dit onderzoek
schematisch weergegeven.
Tabel 3: Communicatie van aangesloten MADE-By-merken
Merk Vermelding
MADE-BY
Weergave
MADE-BY:
logo of blauw
knoopje
Omschrijving
MADE-BY:
correct/niet
correct
Opmerkingen67
1. Alchemist Ja beide correct
2. Banuq Ja logo correct
3. Ben&Jerry’s Ja knoopje correct In de omschrijving van MADE-BY
staat dat “Ben&Jerrry’s collectie
helemaal eerlijk is geproduceerd”.
Deze bewering is niet
controleerbaar op de MADE-BYsite,
omdat geen scorecard is
opgenomen van Ben&Jerry’s.
4. Claudia Sträter Ja nee correct
5. Fair in Style
(JBC)
Nee nee nvt
6. Falcon Ja knoopje correct
7. Greenality Ja knoopje correct Het merk claimt 100% fairtrade en
100% organic te zijn. Dit is niet te
controleren aan de hand van
MADE-BY-scorecard.
8. Imps & Elfs Ja knoopje niet correct Het merk wijkt op twee punten af
de voorschriften. 1) de blauwe
knoop wordt weergegeven in de
vorm van een tapijt; 2) het merk
beweert dat het ‘ultimate goal’ van
MADE-BY is het produceren van
kleding die 100% vrij zijn van
kinderarbeid en gemaakt van
organische katoen.
66 Persoonlijke communicatie Mark Huis in ‘t Veld, 11 oktober 2010
67 In deze kolom zijn incorrecte of oncontroleerbare beweringen van de merken opgenomen.
9. Intoxica Nee nvt nvt
10. Jackpot Ja knoopje niet correct “Jackpot Organic production sites
meet requirements of two different
systems.” Bedoeld worden
SA8000 en BSCI. Maar volgens de
scorecard van MADE-BY was in
2009 meer dan 80% van de
productie niet sociaal
gecertificeerd.
Jackpot beweert op zijn eigen site
dat 20% van zijn kledingstukken
van organische katoen zijn
gemaakt.68 Volgens de scorekaart
van MADE-BY was dat in 2009
74%.
11. Kid-kid Ja knoopje grotendeels
correct
“Merken die hun kleding maken
uit ecologisch verantwoorde
grondstoffen, waarbij de mensen
die het maken eerlijk worden
behandeld, verdienen het MADEBY
label: een kaartje met een
knoop.”
12. Komodo Ja knoopje correct
13. Kusan Ja knoopje correct
14. Kuyichi Ja logo correct
15. LE BIG Ja nee niet correct Een link op de site verwijst naar
een verouderde (2008) scorecard
van MADE-BY.
“LE BIG werkt alleen samen met
Europese fabrikanten die zich
houden aan de door de ILO
(International Labour
Organisation) opgestelde
minimumeisen”: volgens de
scorecard is 20% van de productie
niet sociaal gecertificeerd.
Onduidelijk “LE BIG verwerkt de
biologische katoen in de producten
en betaalt een prijs die deze extra
kosten dekt”: blijkens de scorecard
verwerkt LE BIG 8%
conventionele katoen.
16. Limobasics Nee nvt nvt
17. Little Feet Ja knoopje correct
18. Mim-Pi Ja knoopje niet correct “Made-By is een overkoepelend
label dat modemerken gebruiken
om de consument te laten zien dat
hun kleren oké zijn, dat wil
zeggen: geproduceerd op een
duurzame manier. De merken van
MADE-BY gebruiken biologische
katoen en werken samen met
naaifabrieken met een sociale
gedrags-code. De merken die zijn
68 www.jackpot.dk/en/Organic-and-Caring/Caring
aangesloten bij MADE-BY zijn te
herkennen aan een blauwe knoop.
Als je hem ziet weet je dat het
merk op een mens- en
milieuvriendelijke manier
produceert.”
19. Moodstreet Ja knoopje correct Moodstreet heeft dezelfde tekst op
de site staan als Little Feet. Ze
hebben dezelfde eigenaar.
20. Mud Jeans Ja knoopje niet correct “Daarnaast wordt het duurzame
van het fashion concept versterkt
door het toekennen van het
keurmerk MADE-BY.”
21. Nomad Ja nee niet correct “Als eerste resultaat heeft Nomad
al haar katoenen producten binnen
1 jaar omgezet naar 100%
biologisch katoen”: volgens de
scorecard 2009 is 6% biologisch.
22. Puer Ja knoopje correct
23. Pure Ja knoopje correct
24. Purebaby Ja knoopje correct
25. Rianne de Witte Ja nee correct
26. Sey Nee knoopje nvt
27. La Siesta Nee nvt nvt
28. Slippely Ja knoopje correct
29. Snoozebaby ja knoopje correct “Sinds kort is Snoozebaby
aangesloten bij Made-By. Dit
houdt feitelijk in dat de naaisters
en katoenplukkers in goede
arbeidsomstandigheden werken.
Bovendien sparen we het milieu
door biologisch katoen te telen.
Een deel van de omzet gaat naar
een goed doel. Snoozebaby heeft
als doel om de collecties zo
duurzaam mogelijk te produceren.
Dit is niet in een keer voor de hele
collectie te realiseren maar gebeurt
door samen met MADE-BY stap
voor stap verbeteringen door te
voeren”: volgens de scorecard
2009 is 0% van de productie van
Snoozebaby sociaal gecertificeerd
en gebruikt het merk 12%
biologische katoen.
30. The Baand Ja nee correct
31. Ted Baker Nee nvt nvt
32. 100% Organic
Cotton
Ja knoopje correct
6 aangesloten merken communiceren niet over MADE-BY.
1 (Sey) van de 6 heeft onterecht wel het blauwe knoopje op de website staan.
Van de overige merken communiceren er 21 correct over MADE-BY.
7 merken communiceren niet (helemaal) correct over het label.
In 2 gevallen zijn beweringen van het merk oncontroleerbaar.
Ten slotte hebben we ook onderzocht hoe de media (zowel gedrukte als elektronische)
over MADE-BY communiceren. Hoewel de organisatie hierover geen controle heeft, is
het toch zinnig hier op in te zoomen, omdat de berichtgeving laat zien wat de
opvattingen of percepties zijn van de buitenwereld over het label. Interessanter is nog
als medewerkers van MADE-BY worden geciteerd. Daarbij moet worden opgemerkt
dat een citaat niet noodzakelijkerwijs een correcte weergave is van wat iemand heeft
gezegd. Uit de gevonden artikelen blijkt dat er even vaak correct als niet-correct over
MADE-BY wordt geschreven. Meest gemaakte fouten in de communicatie over
MADE-BY zijn de claim dat de kleding helemaal duurzaam is geproduceerd en dat
MADE-BY zelf ter plekke gaat controleren hoe de arbeidsomstandigheden in de
kledingfabrieken zijn en hoe er met het milieu wordt omgesprongen.
Trouw, 23 oktober 201069
“‘Bedrijven zijn er soms niet happig op om bekend te maken wat ze doen aan eerlijke kleren’,
zegt De Vries (medewerker van de Schone Kleren Kampagne; Pequeno) op weg naar Sissy Boy.
Als een merk meldt dat bepaalde kledingstukken deugen, worden mensen argwanend over de
rest. Bovendien suggereert een ’stempel’ van een keurmerk soms te veel. Het label Made-by
bijvoorbeeld. Kledingmerken die daarbij zijn aangesloten, zijn te herkennen aan een blauw
knoopje in de kleding. Maar de toelatingscriteria zijn erg vrijblijvend en Made-by kan niet
garanderen dat de kleding op een eerlijke manier is gemaakt. De H & M-fabriek in India die
werkneemsters slecht behandelde, had bijvoorbeeld een Made-By certificaat. Veel consumenten
weten dat niet en denken dat ze ’schone kleren’ hebben gekocht als er een blauw knoopje in
genaaid is.”
Trouw, 6 juli 201070
“Belangrijker nog is dat de hoeveelheid duurzaam en sociaal geproduceerde mode onder het
label toenam, onderstreept de directeur (van MADE-BY; Pequeno). In 2009 waren onder het
label ruim 2,7 miljoen kledingstukken aantoonbaar gemaakt van duurzame materialen, zoals
milieuvriendelijk geproduceerd katoen en Tencel, het duurzame alternatief voor viscose. Dat is
een stijging van 152 procent ten opzichte van 2008. Ruim 3 miljoen kledingstukken kwamen uit
gecertificeerde fabrieken die voldoen aan de eisen op het gebied van arbeidsomstandigheden.
Dat is meer dan een verdubbeling ten opzichte van vorig jaar.”
69 http://bit.ly/coWyEJ
70 www.trouw.nl/krantenarchief/2010/07/06/3118993/Duurzame_mode_maakt_opmars.html
Volkskrant, 20 maart 201072
“‘Het is een illusie te denken dat het helemaal duurzaam kan’, zegt ook Huis in ’t Veld. ‘Maar
we moeten bedrijven stimuleren, en ze niet iedere keer een deksel op de neus drukken omdat ze
iets niet helemaal duurzaam doen.’”
Puur, januari 2010, p. 28:
“Dit onafhankelijke consumentenlabel biedt kopers de zekerheid dat een merk al het mogelijke
doet om met respect oor mens en milieu te produceren.”
Volkskrant, 24 november 200973
“In de winkel vertellen verkopers over de oorsprong van de kleding. Zo wordt de babykleding
van Imps & Elfs in India gemaakt. Onafhankelijk modelabel Made-By controleert ter plaatse of
de katoen biologisch wordt geteeld en of er geen kinderarbeid aan te pas komt. Indien dit wel
het geval is, zoekt Made-By, samen met lokale organisaties, naar een mogelijkheid om de
kinderen weer naar school te sturen.”
treehugger.com, 200974
“Made-By does its own independent verification of the data through certificates, photographs,
and comments from suppliers, but the label admits that it's not a 100 percent airtight system.”
Libelle, 28 juli 200975
“Mim-Pi is aangesloten bij MADE BY. Deze organisatie zorgt ervoor dat katoenboeren een
goede prijs krijgen, dat de mensen in de naaiateliers goed en op tijd betaald krijgen en dat er
géén kinderarbeid wordt verricht. Bovendien is de gehele basis collectie gemaakt van organic
katoen.”
71 www.asnbank.nl/blob.asp?id=17024
72 http://bit.ly/g3dEUw
73 http://download.cohnwolfe.nl/David&Luna/Volkskrant_
241109.pdf
74 www.treehugger.com/files/2009/05/made-by.php
75 www.libelle.nl/2009/07/vakantie-uitjes-reizen-mode-barbie-goes-bollywood
Spaarmotief (ASN Bank), april 201071
“Het Made-by label, een initiatief van Solidaridad, is een ‘care-label’. Made-by ondersteunt en
adviseert een groeiend aantal bedrijven bij het geleidelijk duurzamer maken van hun collecties.
Daarbij let Made-by op de sociale, economische en ecologische omstandigheden in de hele
productieketen. De site Made-by.nl documenteert dit proces zorgvuldig per merk. Via
Track&Trace kan de klant achterhalen hoe ver een merk is met het verduurzamen van de
collectie.”
In hetzelfde artikel staat tevens: “Watmooi.nl introduceert circa veertig merken die duurzaam en
groen zijn. De website vertelt het verhaal achter elk kledingstuk met behulp van icoontjes. Is het
kledingstuk met zorg voor het milieu gemaakt, met zorg voor de maker, of beide? Ieder product
kan drie icoontjeskrijgen: van Max Havelaar, Made-by en het ‘dit artikel is eerlijk
geproduceerd’-icoon. Meer eerlijke en milieubewuste mode via ecogoodies.nl.”
Goodies, okt/nov 2007 en dec/jan 2008 (advertentie van MADE-BY)
“Voor MADE-BY-merken is geen berg te hoog. Het zijn pioniers in duurzaam produceren; zij
zien het als een uitdaging om hun collecties te maken met respect voor mens en milieu. De weg
naar boven is lang en niet zonder obstakels, maar het uitzicht vanaf de top is adembenemend:
een schonere wereld en een beter leven voor werknemers in de kledingindustrie. Ga mee naar de
top en kies voor MADE-BY. Je herkent de MADE-BY-merken aan het blauwe knoopje: hét
herkenningsteken voor duurzaam geproduceerde mode.”
Trouw, 30 augustus 200676
“De knoop staat voor kleding die gemaakt is met aandacht voor mens én milieu. De bestaande
keurmerken, zoals Eko en Max Havelaar, letten slechts op een van beide. ‘Bovendien geldt de
blauwe knoop voor de hele collectie van een merk’, zegt Mark Huis in ’t Veld, directeur van
Made-by. ‘Bij andere keurmerken gaat het alleen over dat ene kledingstuk.’
De merken die zich aansluiten bij Made-by moeten zo veel mogelijk gebruik maken van
biologische katoen. Ook moeten ze, waar dat mogelijk is, samenwerken met fabrieken met
goede arbeidsomstandigheden. ‘Beweren dat je goed bezig bent is niet genoeg’, zegt Huis in ’t
Veld. ‘Om geloofwaardig te zijn is het noodzakelijk openheid van zaken te geven.’”
Trouw, 18 oktober 200477
Het label ‘Made By’ geeft vanaf deze week aan of een kledingstuk op verantwoorde wijze is
gefabriceerd en gemaakt van biologisch katoen. Made By is een initiatief van Solidaridad,
bekend van de Max Havelaar koffie en Oké bananen. Made By wil volgens een woordvoerder
geen keurmerk zijn. ‘We zijn een onafhankelijke stichting. Kledingmerken benaderen ons en
dan gaan we stap voor stap de milieu- en arbeidsomstandigheden verbeteren.’”
Adformatie.nl, 14 oktober 200478
Made-By: nieuw label voor duurzame mode
Made-By, een nieuw label voor duurzame mode, wordt zondag officieel gelanceerd. Het is een
initiatief van Solidaridad, dat eerder met succes de Max Havelaar-koffie en de Oké bananen
introduceerde.
De Kleine Aarde, nr. 148, p. 33
“In samenwerking met Made-By heeft Kuyichi een track-and-trace systeem opgezet: als je het
nummer uit het waslabel op hun site intikt, zie je precies waar jouw kledingstuk vandaan komt
en wat er allemaal mee is gebeurd.”
De Kleine Aarde, nr. 145, p. 28
“Made-By, een intititatef van Solidaridad, is een overkoepelend label voor merken die willen
laten zien dat hun kleding op eerlijke wijze geproduceerd is. Deze merken gebruiken biologisch
katoen voor hun kleding en laten deze produceren in fabrieken die garanderen dat de
werknemers onder gezonde en veilige omstandigheden werken en dat zij voldoende betaald
76 www.trouw.nl/nieuws/article1361415.ece
77 www.trouw.nl/krantenarchief/2004/10/18/2228680/_Oke_-label_nu_ook_voor_kledinglijn.html
78 www.adformatie.nl/nieuws/bericht/made-by-nieuw-label-voor-duurzame-mode
krijgen. De werknemers zijn allen volwassen en hebben het recht zich bij een vakbond aan te
sluiten. De labels die zich hebben aangesloten bij Made-By kunnen momenteel nog geen
garantie geven dat hun collecties helemaal schoon en sociaal verantwoord geproduceerd zijn,
vanwege de vele schakels in het proces van grondstof tot het uiteindelijke product in de winkels.
Wel maken ze het totale productieproces transparant, waardoor de klant kan zien waar het
product gemaakt is en welke stappen het heeft doorlopen.”
kritischemassa.nl79
“Het MADE-BY label geeft consumenten zekerheid dat een merk al het mogelijke doet om met
respect voor mens en milieu te produceren. Dat geeft geen 100% zekerheid dat de kleding op
een schone en eerlijke manier geproduceerd is, maar wel dat de producenten daar naar streven
en inzicht geven in de gang van zaken.”
www.labelinfo.be80
“Wat betekent dit label? Made-By is een initiatief dat modemerken en retailers ondersteunt bij
hun transitie naar een meer duurzame mode. Door samen te werken met modemerken en
retailers tracht het label bedrijven te overtuigen te kiezen voor meer biologisch textiel en betere
arbeidsomstandigheden. Er zijn geen voorwaarden verbonden voor het behalen van het label.
Wel worden deelnemende bedrijven jaarlijks door Made-By gescreend op hun vooruitgang. De
rapporten hiervan zijn beschikbaar op de website van Made-By.
Wie beheert dit label? Made-By
Made-By is een non-profitorganisatie waar modedistributeurs, modeproducenten
en NGO’s
(Solidaridad, Organic Exchange, Kuyichi) in vertegenwoordigd zijn. Made-By heeft als doel de
markt voor duurzaam geproduceerde mode te vergroten. Daarom ondersteunt Made-By
modemerken die verantwoordelijkheid willen nemen voor hun productieproces en daar open
over willen communiceren. Made-By publiceert jaarlijks een beoordeling van de deelnemende
producenten inzake gebruik van biologisch katoen en productieomstandigheden.
Bevat het label sociale criteria? Made-By vraagt zijn leden om zoveel mogelijk op een sociaal
verantwoorde manier te werken (oa. geen discriminatie, gedwongen of kinderarbeid, recht op
vakbonden). De basis hiervoor zijn de normen van de ILO (internationale arbeidsorganisatie).
Bevat het label milieucriteria? Made-By vraagt zijn leden zoveel mogelijk met biologische of
gerecycleerde stoffen te werken.
Bevat het label economische criteria? Neen
Bevat het label criteria over de kwaliteit van het eindproduct? Neen
Bevat het label criteria die van belang zijn voor de gezondheid van de consument? Neen
Bevat het label criteria over de wijze waarop met de klant wordt gecommuniceerd? Neen
Vind je de criteria terug op de website van het label? ja, http://www.madeby.
nl/downloads/madeby_principles.pdf
Controlesysteem
Wordt het label extern gecontroleerd? neen
Wie controleert het label? Made-By doet zelf de controles op basis van documenten
aangeleverd door de producent. Voor textielvezels gaat het om certificaten die aangeven dat de
producten afkomstig zijn uit de biologische landbouw. Voor de sociale controle zijn
79 www.kritischemassa.nl/kleding/52-kleding/138-made-by-een-label-voor-duurzame-kleding.html
80 www.labelinfo.be/label/korte_fiche/1023
verschillende auditsystemen erkend (oa. SA8000, Fair wair foundation, Worldwide Responsible
Accredited production)
Gebeurt de controle onafhankelijk van het bedrijf dat het label aanvraagt? neen
Gebeurt de controle onafhankelijk van de organisatie die het label beheert? neen
Transparantie
Kan je een lijst bekomen van de producten of diensten die het label dragen? ja
http://www.made-by.nl/madeby_merken.php?lg=nl
Classificatie
Dit label is een privaat, collectief, gecontroleerd label.”
www.schonekleren.nl81
“Made-By presenteert zich als ‘het label voor duurzaam geproduceerde mode’. De criteria
waaraan bedrijven moeten voldoen voordat ze het blauwe Made-By knoopje op hun kleding
mogen zetten zijn helaas vrijblijvend, namelijk een voorkeur voor het gebruik van biologisch
katoen en samenwerking met naaifabrieken met een sociale gedragscode waar dat mogelijk is.
Made-By, een overkoepelend label dat wil bijdragen aan betere omstandigheden voor mens en
milieu, boekt op het gebied van biologisch katoen goede resultaten. In 2007 was bijvoorbeeld
bijna 50 % van de Kuyichi-kleding (een bij Made-By aangesloten merk) van bio-katoen of in
conversie. Maar wat betreft arbeidsomstandigheden zijn de resultaten een stuk minder
rooskleurig.
Om bij Kuyichi te blijven: in 2007 was maar 12% van de kleding geproduceerd in een fabriek
met een SA-8000 certificaat. Dit is een veel gebruikt systeem van Social Accountability
International (SAI), dat producenten die zich aan de SA-8000 sociale standaard houden een
certificaat geeft. Dit certificaat wordt na controle door een SAI geaccrediteerd bedrijf voor een
bepaalde periode verstrekt. Een fabriek ontvangt zo’n certificaat na een éénmalig, aangekondigd,
bezoek. Uit de praktijk blijkt dat SA8000 certificering geen garantie biedt voor verbetering van
arbeidsomstandigheden. Andere, veel gehoorde kritiek op dit systeem, is dat niet het
kledingmerk maar de fabriek verantwoordelijk is voor goede arbeidsomstandigheden. Het is erg
lastig om arbeidsomstandigheden te certificeren: verbeteren van arbeidsomstandigheden is een
proces en stopt niet op het moment dat er een certificaat behaald wordt.
Bij andere merken zien de scores er natuurlijk weer anders uit- bijvoorbeeld Circle of Trust 0%,
Intoxica 27% en Rianne de Witte 100%.
Er is geen reden om aan te nemen dat de kleding van Made-By onder betere
arbeidsomstandigheden wordt gemaakt, dan de kleding van andere merken die gebruik maken
van het SA8000 certificeringsysteem. We kunnen daarom niet zeggen dat bij Made-By
aangesloten merken ‘schone kleren’ verkopen.
81 www.schonekleren.nl/maken-bij-made-by-aangesloten-bedrijven-zoals-kuyichi-schone-kleren
www.goedewaar.nl82
“In 2004 startte Solidaridad MADE-BY om bedrijven te helpen met het verduurzamen van de
keten waarin zij actief zijn. MADE-BY ontwikkelt duurzame productieketens van grondstof tot
eindproduct.
MADE-BY is een lerend netwerk van bedrijven, producenten en maatschappelijk organisaties.
De organisatie kiest per geval voor een van de internationale normen op het gebied van
verantwoorde kledingproductie. Belangrijke waarden daarbij zijn:
minimale milieubelasting
naleving van arbeidsrechten, bijvoorbeeld vakbondsvrijheid
gelijke waardering van mannen en vrouwen
ontbreken van kinderarbeid
veilige en gezonde werkomgeving
Kledingmerken die zich aansluiten streven ernaar hun hele productie duurzaam te maken. Op
online 'scorekaarten' is te zien hoe ver ze daarmee zijn. De garantie dat kleding voor 100 procent
verantwoord is, is niet te geven. Daarvoor is de productieketen te complex. MADE-BY kiest wel
voor maximale openheid. Via een nummer op het label in de kleding is via internet het
productieproces te volgen.
Je kunt een MADE-BY kledingstuk herkennen aan het blauwe knoopje, het logo van MADEBY.
Inmiddels zijn ruim 20 merken aangesloten bij de organisatie.”
Conclusie
Zonder de pretentie van volledigheid: in onafhankelijke media wordt MADE-BY
welwillend beschreven, en in ieder geval nauwelijks kritisch. Evidente verkeerde
informatie hebben we niet aangetroffen. Soms maken bladen MADE-BY iets mooier
dan het in de praktijk kan waarmaken. Wat opvalt is dat MADE-BY relatief veel free
publicity krijgt omdat veel media hun lezers willen informeren over duurzame
producten, maar daarbij nauwelijks onderzoek doen naar duurzame claims van zowel
kledingmerken als initiatieven als MADE-BY.
82 www.goedewaar.nl/component/content/article/285
BIJLAGE 1: MADE-BY IN HET KORT
MADE-BY in het kort ®
Wat wil MADE-BY bereiken?
MADE-BY wil de markt voor duurzaam geproduceerde kleren vergroten.
1. Door modemerken te ondersteunen bij het opschonen van hun maakproces.
2. Door wereldwijd verantwoorde productieketens te bouwen.
3. Door de consument ruime keus te geven aan mode die geproduceerd is met
respect voor mens en milieu.
Hoe doet MADE-BY dat?
Blauwe knoop. MADE-BY is een overkoepelend label dat modemerken gebruiken om
de consument te laten zien dat hun kleren oké zijn, dat wil zeggen: geproduceerd op
een duurzame manier. De merken van MADE-BY gebruiken biologische katoen en
werken samen met naaifabrieken met een sociale gedragscode. MADE-BY is het
eerste mode-initiatief dat zich richt op milieu- en arbeidsomstandigheden in de hele
productieketen. De merken die zijn aangesloten bij MADE-BY zijn te herkennen aan
een blauwe knoop. Als je hem ziet weet je dat het merk op een mens- en
milieuvriendelijke produceert.
Wereldwijd netwerk. MADE-BY ondersteunt merken bij het opschonen van hun
maakproces en stelt samen met de merken de strategie en actieplannen op om dit te
bereiken. We geven advies en bouwen samen met Solidaridad, expert op het gebied
van fair trade en milieu, productieketens waar een kledingstuk van begin tot eind op
een duurzame manier gefabriceerd kan worden. Inmiddels strekken deze
leveranciersnetwerken zich uit van India, Peru, Noord-Afrika en China tot Turkije en
Oost-Europa. Deze netwerken bevatten biologische katoenprojecten, spinners en
naaiateliers, maar ook lokale NGO’s, vakbonden en experts op het gebied van sociale
en milieu omstandigheden. Dankzij deze netwerken is MADE-BY in staat om
fabrikanten te ondersteunen bij het verkrijgen van een certificering en om de juiste
leveranciers te vinden van biologische katoen.
Transparantie. De garantie dat collecties 100% schoon en sociaal zijn, kunnen de
merken van MADE-BY nu nog niet geven. Een kledingstuk doorloopt tientallen stadia
voordat het in de winkel hangt en de merken beschikken niet over de macht of de
middelen om al die stappen in één keer te veranderen. Wat ze wél kunnen, is de deur
naar het maakproces wijd openzetten. Dat doen ze op hun website en die van MADEBY,
in het jaarverslag van MADE-BY en door hun productiegegevens te koppelen aan
het MADE-BY track & trace systeem. Via dit systeem kan de consument zien waar
endoor wie een kledingstuk is gemaakt en welke weg het heeft afgelegd. Alleen de
makers van de kleding kunnen vertellen hoe het is om zonder pesticiden katoen te
verbouwen of wat het betekent om een fatsoenlijk loon te krijgen.
Hoe staat het er voor?
Biologische katoen. Van alle textiel op de wereld is vijftig procent gemaakt van
katoenvezel. Katoen is een natuurproduct maar bij de teelt worden enorme
hoeveelheden pesticiden en insecticiden gebruikt. Ongeveer 3% van alle teelt op de
wereld bestaat uit katoenteelt. Maar conventionele katoenteelt verbruikt maar liefst
25% van alle insecticiden en meer dan 10% van alle pesticiden die wereldwijd
gebruikt worden. Deze chemicaliën vergiftigen lucht, bodem, planten, dieren en
mensen die ermee in aanraking komen. Daarom stimuleert MADE-BY het gebruik van
biologisch geteelde katoen. Biologische-katoenboeren werken met organische mest en
doen aan natuurlijke gewasbescherming. Om bodemziektes en insectenplagen te
voorkomen, is wisselteelt met andere gewassen een must. Op dit moment steunt
MADE-BY biologische-katoenprojecten in Peru, India, China, Senegal en Benin. De
merken verwerken deze katoen in hun collecties en betalen een prijs die de extra
kosten dekt.
Naaifabrieken. Wereldwijd werken dertig miljoen mensen in de kledingindustrie. De
arbeidsintensieve bedrijfstak concentreert zich in Azië, Zuid-Amerika en Oost-Europa,
waar de lonen laag zijn en fabrieken vaak niet aan internationale arbeids- en
milieunormen voldoen.
De merken van MADE-BY werken waar mogelijk samen met fabrikanten die zich
houden aan de door de ILO (International Labour Organisation) opgestelde
minimumeisen. In een ‘fatsoenlijke’ fabriek wordt de gezondheid en veiligheid van
werknemers gewaarborgd, werken geen kinderen, wordt een leefbaar loon betaald,
gelden menselijke werktijden en mogen werknemers lid zijn van een vakbond.
In India, Peru en Tunesië heeft MADE-BY naaifabrieken begeleid naar het Social
Accountability 8000-keurmerk. Op korte termijn gaan we ook Oost-Europese, Chinese
en Turkse producenten in ons netwerk opnemen.
Merken. MADE-BY is eind 2004 van start gegaan met Imps&Elfs en Kuyichi.
Inmiddels is het aantal merken onder het MADE-BY label uitgegroeid tot twintig en
heeft het eerste buitenlandse merk zich aangesloten. In de komende tijd zal concept
verder uitgerold worden naar andere Europese landen. Op die manier krijgen we meer
invloed op de kledingindustrie en bieden we de consument een ruime keuze aan
duurzaam geproduceerde mode. Terwijl wij de merken ondersteunen bij het verbeteren
van de productie, blijven zij gewoon doen waar ze goed in zijn: de consument
verleiden met een mooi product. Zij maken mode, MADE-BY zorgt ervoor dat ze dat
op een maatschappelijk verantwoorde manier kunnen doen.
Amsterdam, april 2007
Prins Hendrikkade 25
1012 TM Amsterdam
Tel: +31 20 5230 666
[email protected]
www.made-by.nl
BIJLAGE 2: REACTIE VAN MADE-BY
St. Pequeno
Tav dhr. Han van de Wiel
Dorpstraat 40
4851 CM Ulvenhout
Amsterdam, 7 maart 2011
Betreft: Opmerkingen MADE-BY tav Feitenonderzoek naar MADE-BY:
“marketing versus werkelijkheid”
Geachte heer van de Wiel,
Hartelijk dank voor het toezenden van uw onderzoek naar de activiteiten van MADE-BY.
Onze missie is om duurzame mode gemeengoed te maken en we staan open voor
feedback en de mogelijkheid om zaken te verbeteren indien mogelijk. Ondanks het feit dat
het mandaat en de werkwijze van stichting Pequeno voor ons niet geheel transparant is
geven we graag een reactie. Hieronder vind u onze aanvullingen op uw onderzoek.
Algemene opmerking ten aanzien van actualiteit van de gebruikte informatie
Het onderzoek is veelal gebaseerd op informatie die via de website verkregen is. Veel van
deze gebruikte informatie is inmiddels gedateerd en niet langer representatief voor de
werkwijze van MADE-BY vandaag de dag. MADE-BY heeft in 2010, zoals ook door u
genoemd, de website en de informatie daarop grondig vernieuwd. De informatie die op de
nieuwe website niet meer te vinden is, zoals het stuk “MADE-BY in het kort” (door u ook
aangegeven in de voetnoot als niet meer beschikbaar), is niet meer online gezet om dat zij
niet langer actueel is. Ook vaak geciteerd worden jaarverslagen uit voorgaande jaren zoals
2006 en 2007. Deze verslagen geven geen adequaat beeld van de MADE-BY werkwijze in
2011.
Transparantie
U concludeert dat MADE-BY niet geheel transparant werkt, omdat de licentieovereenkomsten
en de actieplannen niet publiekelijk zijn. De overeenkomsten die wij met partner brands
hebben zijn contracten tussen twee partijen, die zoals gebruikelijk bij contracten, niet
bestemd zijn voor publicatie. Voor zover wij weten is er geen enkel ander initiatief of
adviesbureau dat de contracten met zijn klanten cq partners wel publiceert. De actieplannen
zijn besloten omdat we van mening zijn dat het slechts relevant is te rapporteren over wat er
daadwerkelijk bereikt is, en niet over intenties. Daarnaast dagen we bedrijven graag uit, en
met goed resultaat, tot het zetten van ambitieuze doelstellingen. Dit gaat makkelijker wanneer
deze doelstellingen niet publiek gemaakt worden. Onze scorecards geven aan hoeveel
procent van de collectie gemaakt wordt in een sociaal gecertificeerd of gemonitord atelier en
met duurzame(re) materialen. Ze geven een uniek beeld van de voortgang en het volume dat
duurzaam geproduceerd wordt door de betreffende brand. De bedrijven die deelnemen aan
het track and trace systeem gaan nog een stap verder door het bloot geven van hun
productieketen. De gegevens die het systeem laat zien zijn direct afkomstig uit de track and
trace database en geeft daadwerkelijk aan welke leveranciers er gebruikt zijn bij de productie
van het kledingstuk. Uw conclusie dat het systeem niet transparant is onderschrijven wij dan
ook niet.
Verificatie van gegevens
De productie gegevens die ten grondslag liggen aan de scorecards worden door MADEBY
wel degelijk geverifieerd. Dit doen we middels een audit van die gegevens bij bedrijven.
In het rapport wordt er genoemd dat het niet duidelijk is op welke basis wij concluderen dat
er biologische katoen is gebruikt. Dit gebeurt door het controleren van de transactie
certificaten die bij biologische katoen worden aangeleverd door de certificeerder. Voor alle
duurzame materialen die gerapporteerd worden vragen wij onze partnermerken dat zij een
dergelijk bewijs kunnen leveren. De scores op de sociale scorecard zijn een directe
reflectie van de audits en verificaties die gedaan worden door de geeigende organisaties
behorende bij de code of standaard die gehanteerd is bij het betreffende bedrijf. Ook deze
certificaten en rapporten moeten door de bedrijven worden aangeleverd. De
onduidelijkheid die hierover bij u bestond, is voor ons zeker aanleiding om na te gaan of
we hierover beter kunnen berichten op de website en in het jaaverslag.
Label en Communicatie
Ten aanzien van het MADE-BY label concludeert u dat MADE-BY met de knoop
consumenten het idee zou geven dat het kleding stuk dat zij kopen oke is. U citeert daarbij
ons jaarverslag uit 2006. Sinds 2009 hebben wij label guidelines die onze partner merken
voorschrijven dat te allen tijde het logo gebruikt moet worden met het woord “partner” er
naast, of met een begeleidende tekst die uitlegt wat de betekenis van het logo is. Wij
streven er continu naar er absoluut geen onduidelijkheid over te laten bestaan dat het
MADE-BY label iets zegt over het commitment van een merk de duurzaamheid van de
collectie te verbeteren, en daarbij ook openheid te geven over te geboekte voortgang, en
geen productkeurmerk is. Dit staat ook expliciet vermeld op onze website, zoals ook door u
opgemerkt.
Wij hopen met onze reactie een waardevolle aanvulling te hebben gedaan op uw onderzoek
en eventuele onduidelijkheden te hebben kunnen wegnemen.
Met vriendelijke groet,
Esther Verburg
General Manager MADE-BY Benelux
BIJLAGE 3: REACTIE VAN SOLIDARIDAD
St. Pequeno
Tav dhr. Han van de Wiel
Dorpstraat 40
4851 CM Ulvenhout
Datum:4 maart 2011
Kenmerk: 20110304
Betreft: Opmerkingen Solidaridad tav Feitenonderzoek naar MADE-BY:
“marketing versus werkelijkheid”
Geachte heer Van de Wiel,
Dank voor het toezenden van het onderzoek en het geven van de mogelijkheid tot een
reactie.
Onze opmerkingen betreffen met name de beschrijving van de relatie tussen MADEBY
en Solidaridad (hoofdstuk 6).
Achtergrond Solidaridad tot opzetten en betrokkenheid MADE-BY
De reden van Solidaridad om MADE-BY op te zetten in 2004 was om een instrument
voor meer duurzaamheid in de sector te creëren. Standaarden of gedragscodes waren
en zijn er genoeg. Modemerken hebben kennis, externe verificatie en
communicatiemiddelen nodig om handen en voeten te geven aan Maatschappelijk
Ondernemen in de complexe productieketen van kleding. MADE-BY biedt ons
inziens deze mogelijkheden.
De toegevoegde waarde van een dergelijk concept voor een ontwikkelingsorganisatie
als Solidaridad is heel direct en evident: kleding wordt grotendeels geproduceerd in
ontwikkelingslanden, vaak onder erbarmelijke condities. Deelname aan MADE-BY
verplicht merken hun keten “op te schonen” en daarmee betere sociale, milieu en
economische omstandigheden voor (katoen)boeren en werknemers in fabrieken te
creëren.
Vanuit de brede ervaring van Solidaridad is het een ervaringsgegeven dat dit soort
initiatieven in de opstartfase publiek geld nodig hebben, waarna de markt de
financiering geleidelijk gaat overnemen. Dit was de ervaring met eerdere initiatieven
van Solidaridad als Max Havelaar en Utz Certified en is ook het geval bij MADE-BY.
De jaarlijkse bijdrage van Solidaridad is in de loop der jaren naar beneden gegaan en
MADE-BY wordt meer en meer “self-financing”. MADE-BY Benelux zal dit punt in
2011 bereiken.
Wij menen dat deze beschouwing, die is gedeeld met de onderzoeker onvoldoende
terugkomt in het rapport.
Deelname bestuur
“De voorzitter van het stichtingsbestuur is al sinds de oprichting Nico Roozen’.
Dit is juist. Wat hier niet wordt vermeld, is dat de aanstelling tot stand is gekomen
middels verkiezing in een multistakeholder setting, bestaande uit vertegenwoordigers
van bedrijven, maatschappelijke organisaties en producenten.
In 2009 heeft de voorzitter zich herkiesbaar gesteld voor een tweede termijn, conform
de reglementen zoals beschreven in de MADE-BY statuten. Dat is tegelijkertijd de
laatste termijn; de heer Roozen is niet meer herkiesbaar.
In eerdere initiatieven heeft de heer Roozen een vergelijkbare rol gespeeld. Hij was
11 jaar vice-voorzitter van de stichting Max Havelaar, is al 7 jaar lid van het bestuur
van stichting Utz Cerfied, waarvan 3 jaar in de functie van voorzitter.
Solidaridad ziet haar rol in dit soort initiatieven als initiërend: een prominente rol in
de startfase met een geleidelijk uitfasering in de jaren daarna, wanneer het initiatief
een breed maatschappelijk draagvlak heeft verkregen en Solidaridad haar handen vrij
wil hebben voor nieuwe plannen.
Het is ons inziens merkwaardig om innovatiekracht en commitment als negatief te
duiden.
Operationele samenwerking
Er is sprake van operationele samenwerking, vooral wanneer het projecten met boeren
en fabrieken in ontwikkelingslanden betreft, gelieerd aan productieketens van in
MADE-BY deelnemende merken. Hierbij is een duidelijke scheiding tussen de rol
van MADE-BY (CSR strategie modemerken, meten en verificatie van voortgang,
communicatie) en die van Solidaridad (verantwoordelijk voor de projecten in
ontwikkelingslanden). Het merk is de “change agent”, waarmee verbeteringen voor
mens en milieu in de productieketen kunnen worden bereikt. Een dergelijke
samenwerkingsconstructie tussen merk, MADE-BY en Solidaridad biedt een unieke
kans op concrete projecten in ontwikkelingslanden.
Medewerkers van Solidaridad zijn daarom betrokken bij projecten van MADE-BY
merken, maar zijn nooit onderdeel (geweest) van de MADE-BY werkorganisatie.
De rol van Solidaridad als verantwoordelijke voor het producentenprogramma en van
marktinitiatieven voor de alliantie met marktpartijen behoort tot de kernstrategie van
de organisatie en is als formule terug te vinden in alle programma’s van Solidaridad.
Deze innovatie in ontwikkelingssamenwerking krijgt een brede maatschappelijke
erkenning.
In het rapport wordt geen onderbouwing gegeven van de negatieve duiding van dit
soort samenwerkingsverbanden.
Financiële bijdragen Solidaridad aan MADE-BY
- De gegevens gepresenteerd in het onderzoek zijn gebaseerd op jaarverslagen
van Solidaridad. Deze geven een indicatie, maar zijn opgesteld met een andere
doelstelling: Solidaridad-brede financiële verantwoording. Daarom heeft de
onderzoeker de beschikking gekregen over gedetailleerde financiële cijfers,
waaruit exact kan worden afgeleid welke financiering naar de MADE-BY
werkorganisatie is gegaan en welke uitgaven Solidaridad (zelf) heeft gedaan
ten aanzien van fabrieksprojecten in ontwikkelingslanden (gerelateerd aan
MADE-BY merken). Deze informatie vinden wij niet terug in het rapport.
- De woordkeuze “onbekend” in tabel 2 (t.a.v. bijdrage Solidaridad aan MADEBY
2009) suggereert intransparantie of onwetendheid, terwijl “niet als
zodanig gespecificeerd (in jaarverslag)” een meer feitelijke weergave zou zijn
geweest.
- Voetnoot 63: ” In tegenstelling tot de voorafgaande jaarverslagen maakt het
jaarverslag van Solidaridad over 2009 geen melding van financiële bijdragen
aan MADE-BY”.
Toelichting hierbij is dat ten behoeve van leesbaarheid en harmonisatie van
programma’s de financiële verantwoording niet plaats vindt op
project/activiteit niveau, maar op interventiestrategie binnen een programma
(Fashion programma: 1) producentenondersteuning, 2) maatschappijopbouw,
3) marktontwikkeling). De directe herleiding naar MADE-BY of gerelateerde
fabrieksprojecten is daarmee niet meer te maken. Zoals hierboven vermeld,
zijn deze gegevens wel overlegd aan de onderzoeker.
- Voetnoot 63: ”Ook de Europese subsidie aan MADE-BY ontbreekt”. Deze
subsidie ontbreekt niet, maar viel buiten het financiële jaar.
- “Solidaridad krijgt subsidie in het kader van het Medefinancieringstelel (MFS)
van de Nederlandse overheid. Deze bedragen worden een op een doorgestort
naar MADE-BY”:
Dt is feitelijk onjuist. De bijdrage aan MADE BY is een onderdeel van het
programma voor marktontwikkeling en de bijdrage heeft de instemming van
het ministerie. Genoemde werkwijze wordt alleen toegepast met de subsidies
van de Europese Unie voor het opzetten van MADE-BY Germany en MADE38
BY UK omdat Solidaridad de aanvragende instantie is voor deze partners. Dit
is een geaccepteerde en veel voorkomende handelwijze.
- De genoemde bedragen van de EU subsidie voor MADE-BY Duitsland zijn
niet correct. Solidaridad ontvangt in 2007 (voor 2007 en 2008) € 82.124 en in
2009
€ 80.368, opgeteld dus gedurende de onderzoekstijd € 162.492. In 2010
hebben we nog € 81.177 ontvangen.
Financieel belang van Solidaridad in (MADE-BY) merken
Er staat dat Solidaridad in minstens 4 merken “financiële belangen heeft”; dat moet
zijn "in 3 bedrijven in de mode-industrie". Solidaridad heeft geen financieel belang in
Imps&Elfs.
Ter toelichting mag gelden dat Solidaridad geen winstdoelstelling heeft en slechts in
het kader van haar duurzaam financieel beheer haar vermogen, zijnde de (beperkte)
algemene reserve van de organisatie, belegt in duurzaam opererende bedrijven.
Hiermee is ze een voorbeeld in de sector.
Ook ontvangt Solidaridad geoormerkte donaties van donoren met als bestemming een
participatie in een duurzaam bedrijfsinitiatief omdat de betreffende donor dit initiatief
steunwaardig vindt.
Het aantrekken van andere soorten geld dan donorgeld, namelijk kredietgeld en
investeringskapitaal behoort tot de doelstelling van de organisatie in het kader van de
innovatie van ontwikkelingssamenwerking. Investeringskapitaal wordt ook benut
voor het financieren van een producentendeelname in deze bedrijven.
Het MADE-BY initiatief juist verstaan worden als een poging van Solidaridad om de
duurzaamheidsagenda niet te beperken tot de bedrijven waaraan ze zelf deelneemt.
Het initiatief is juist gericht op het organiseren van de deelname van meerdere
bedrijven aan dit proces.
Het diskwalificeren van het hebben van een ‘belang’ is ons inziens ‘oud denken’.
Eindconclusie
De studie constateert een nauwe verwevenheid tussen Solidaridad en MADE-BY en
concludeert hieruit dat er sprake is van “belangenverstrengeling”.
Wij delen deze laatste conclusie niet. Binnen bovengenoemde context denken wij
aannemelijk te hebben gemaakt dat wij een partnership hebben met MADE-BY en de
deelnemende bedrijven, op basis van een gezamenlijke missie: verbetering van het
leven van de meest kwetsbaren in de modeketen.
Organisaties zoals MADE-BY zijn multi-stakeholder organisaties, dus juist gebaseerd
op ‘belangen’: de verschillende deelnemers hebben een (eigen) belang bij de
verduurzaming. Dit belang is juist een drijvende kracht in de samenwerking en maakt
ieders deelbijdrage uit aan een gemeenschappelijke strategie. Het in evenwicht
brengen van de drie belangen – bedrijven aan de marktkant, producenten in de eerste
fasen van de keten en ontwikkelingsorganisaties vanuit een maatschappelijk belang –
is de basis van de samenwerking en wordt in brede kring als een relevant
organisatorisch model gezien.
De suggestie achter de typering ‘belangenverstrengeling’ dat Solidaridad niet
transparant zou zijn over haar verschillende rollen of zich laat leiden door andere
overwegingen dan gerelateerd aan haar doelstellingen, wordt nergens in het rapport
onderbouwd. Zelfs een poging daartoe wordt niet ondernomen. Het is een op zichzelf
staande en daarmee loze conclusie.
Solidaridad: beleid ten aanzien van evaluaties en transparantie
Solidaridad is een “lerende organisatie” en voert regelmatig interne en externe
evaluaties uit, om daarmee ons werk beter uit te voeren. Solidaridad heeft
transparantie hoog in het vaandel. Wij hebben daarom geprobeerd tijdens het
onderzoek en middels deze reactie een zo open, eerlijk en helder mogelijk beeld te
geven, met de daarbij behorende context. Alle financiële en bestuurlijke verbindingen
met organisaties worden altijd vermeld in onze jaarverslagen.
Recentelijk (februari 2011) heeft Nyenrode Business Universiteit een evaluatie
afgerond naar het Fashion programma (2004-2010) van Solidaridad. MADE-BY was
hierin een belangrijke case. In de gedegen studie is gekeken naar efficiëntie,
effectiviteit en “impact”. Communicatie, de belangrijkste focus van de Pequeno
studie, was hierbij een onderdeel. In het onderzoek zijn ook betrokken het business
model en de toegevoegde waarde van het MADE-BY label in de sector en de relatie
met “impact” in ontwikkelingslanden. Het rapport van Nyenrode is positief over het
progamma van Solidaridad.
In het kader van de evaluatie van MFS gefinancierde programma´s is het rapport
aangeboden aan het IOB (Inspectie Openbaar Bestuur). De onderzoeksmethode,
aanpak en rapportage zijn geprezen door het IOB. Binnenkort kunt u een link vinden
naar het onderzoek via de Solidaridad website. Staat u ons toe dit onafhankelijke
onderzoek als meer gezaghebbend te beschouwen dan uw studie.
Met vriendelijke groet,
Nico Roozen, Directeur
BIJLAGE 4: Reactie Pequeno
Pequeno is verheugd dat Solidaridad en MADE-BY schriftelijk hebben gereageerd op
het onderzoek naar de transparantie van en communicatie over MADE-BY. Doel van
het onderzoek is het bevorderen van de transparantie van het initiatief, zodat een
consument weet wat hij of zij koopt. Daarbij heeft Pequeno niet de pretentie om
volledig te zijn. Het feit dat Solidaridad de waarde van dit onderzoek vergelijkt met
een ander ‘meer gezaghebbend’ onderzoek en dat MADE-BY zegt dat voor hen het
mandaat van Pequeno om dit onderzoek te doen niet transparant is, is volgens
Pequeno niet relevant. Gelukkig leven wij in een land waar iedereen vrij is om op
eigen wijze onderzoek te doen naar zaken die van algemeen belang zijn. Pequeno
heeft puur getracht met openbare informatie een beeld te vormen van de werkwijze
van MADE-BY als consumentenlabel. Het is aan de betrokken partijen om daaruit
mogelijke lessen te leren en aan de lezer cq. consument om zijn mening te vormen
over de waarde van het MADE-BY label.
Reactie op MADE-BY
Ad. Algemene opmerking ten aanzien van actualiteit van de gebruikte informatie
MADE-BY stelt dat veel van de voor het onderzoek gebruikte informatie inmiddels
gedateerd is en niet langer representatief voor de werkwijze van MADE-BY vandaag
de dag. Zo is de website in 2010 grondig vernieuwd, is het stuk ‘MADE-BY in het
kort’ niet meer online beschikbaar en geven de jaarverslagen 2006 en 2007, waaruit
het onderzoek veelvuldig citeert, geen adequaat beeld van de MADE-BY werkwijze
anno 2011.
Dat de werkwijze van MADE-BY anno 2011 gewijzigd is ten opzichte van de jaren
daarvoor, wordt nergens op de website van MADE-BY duidelijk gemaakt. Alle
jaarverslagen vanaf 2005 zijn nog steeds online beschikbaar. Ook het stuk ‘MADEBY
in het kort’ staat nog online. Als de werkwijze tegenwoordig anders is dan
‘vroeger’ zou MADE-BY dat op de site duidelijk moeten maken. Ook in de reactie op
het rapport maakt MADE-BY niet duidelijk wat er veranderd is, dus in welk opzicht
dit rapport geen adequaat beeld geeft.
Ad. Transparantie
MADE-BY onderschrijft niet de conclusie uit het rapport dat het systeem van MADEBY
niet transparant is. MADE-BY stelt dat het gebruikelijk is om
contracten/licentieovereenkomsten tussen twee partijen niet te publiceren. Het niet
publiceren van de actieplannen leidt ertoe dat deelnemende bedrijven gemakkelijker
ambitieuze doelstellingen formuleren, schrijft MADE-BY.
Dat de licentieovereenkomsten niet openbaar zijn, is begrijpelijk en te billijken. Maar
in combinatie met de niet-openbare actieplannen is er geen controle mogelijk van
andere belanghebbenden (stakeholders). Voor derden is onbekend welke doelen de
merken stellen en vooral ook of ze die doelen halen. Daardoor is de waarde van
MADE-BY veel minder dan ze in potentie zou kunnen zijn.
Ad. Verificatie van gegevens
MADE-BY geeft aan na te gaan of de berichtgeving op de website en in het
jaarverslag over de verificatie van gegevens die in de scorekaarten worden
opgenomen (gebruik van biologische katoen, gebruik van duurzame materialen en het
toepassen van sociale normen) voor verbetering vatbaar is. In dit onderzoek wordt
aangegeven dat de verificatie van deze gegevens onduidelijk is.
Ad. Label en Communicatie
MADE-BY geeft aan dat aangesloten merken in hun communicatie gebonden zijn aan
bepaalde regels. Het is echter niet duidelijk welke sancties MADE-BY toepast als
deze regels worden overschreden. Bovendien is Pequeno van mening dat een
dergelijke marketingtool als de MADE-BY knoop per definitie het idee wekt bij de
consument dat het betreffende kledingstuk een gekeurd product betreft. Juist omdat
het geen keurmerk betreft, is het zaak om in eerste instantie te focussen op de
werkelijke ecologische- en sociale prestaties van het merk en niet op de marketing
ervan.
Reactie op Solidaridad
Ad. Achtergrond Solidaridad tot opzetten en betrokkenheid MADE-BY
Solidaridad gaat uitvoerig in op de redenen om MADE-BY op te richten (2004) en de
rol van Solidaridad in dit proces. Voor ons onderzoek is deze informatie niet relevant,
omdat het ons te doen is om de transparantie van het initiatief: wat kopen klanten als
ze een kledingstuk kopen met het MADE-BY knoopje en worden ze goed
geïnformeerd over doel, middelen en stand van zaken van het betreffende
kledingmerk op weg naar meer duurzaamheid?
Ad. Deelname bestuur
Solidaridad schrijft dat Pequeno niet meldt dat de aanstelling van Nico Roozen tot
voorzitter van het stichtingsbestuur tot stand komt middels verkiezing in een
multistakeholder setting. Dat klopt, maar dat is ook niet op te maken uit de
jaarverslagen van Solidaridad en MADE-BY. Solidaridad gaat in haar reactie niet in
op onze constatering dat de directeur van Solidaridad sinds de oprichting van MADEBY
voorzitter is van het stichtingsbestuur én dat Solidaridad financieel betrokken is
bij drie MADE-BY-kledingmerken én dat Solidaridad bestuursleden levert voor drie
coöperaties van producenten die produceren voor bij MADE-BY aangesloten merken.
Ad. Operationele samenwerking
Volgens Solidaridad zijn medewerkers van Solidaridad betrokken bij projecten van
MADE-BY, maar nooit onderdeel (geweest) van de MADE-BY werkorganisatie. In
dit onderzoek (p. 19) wijst Pequeno erop dat uit de jaarverslagen van MADE-BY is
op te maken dat medewerkers van Solidaridad deel uitmaken van de werkorganisatie
van MADE-BY. Tevens is daar de kanttekening bij gemaakt dat daar volgens
Solidaridad geen sprake van is. Solidaridad gaat in haar reactie niet in op de
verwarring die kan ontstaan doordat MADE-BY – kennelijk ten onrechte – de indruk
wekt dat er een directe werkrelatie is.
Ad. Financiële Bijdragen Solidaridad aan MADE-BY
Het klopt dat Solidaridad de financiële cijfers heeft doorgenomen met de
onderzoeker. Voor Solidaridad was het een verrassing dat de cijfers uit de
jaarverslagen niet overeenkwamen met de interne projectadministratie. Pequeno heeft
desalniettemin besloten de cijfers uit de jaarverslagen te hanteren, omdat die voor
iedereen toegankelijk zijn.
Volgens Solidaridad kloppen de genoemde bedragen van de EU-subsidie voor
MADE-BY Duitsland niet. In dit rapport is opgenomen dat het gaat om 81.925 euro
per jaar, gedurende drie jaar. Dit is gebaseerd op de jaarverslagen van 2007 (p.70)
2008 (p. 62). De bedragen die Solidaridad in haar reactie opvoert zijn niet terug te
vinden in de jaarverslagen.
Ad. Financieel belang van Solidaridad in (MADE-BY) merken
Solidaridad zegt geen financiële belangen te hebben bij Imps & Elfs. Volgens
investeringsfonds High Tide, dat onder meer investeert in Imps & Elfs, is Solidaridad
mede-aandeelhouder (zie www.high-tide.nl/project/impsandelfsbv).
Ad. Eindconclusie
Volgens Solidaridad onderbouwt dit rapport nergens de suggestie dat Solidaridad niet
transparant ‘zou zijn over haar verschillende rollen’ vanwege de
‘belangenverstrengeling’ (aanhalingstekens van Solidaridad) met MADE-BY, of zich
zou laten leiden door andere overwegingen dan gerelateerd aan haar doelstellingen.
Dat klopt. Ons rapport heeft die ambitie ook niet: het constateert alleen dat Pequeno
van mening is dat er sprake is van belangenverstrengeling. Overigens neemt Pequeno
deze opmerking serieus. In een volgende versie van dit onderzoek zal aandacht
worden besteed aan dit onderwerp.