Over Democratie en Digitalisering

Dialoog digitale democratie
Bijeenkomst 12 januari
Pakhuis De Regâh
INTRODUCTIE
Wat is de relevantie van digitalisering voor onze democratie? Dit is een kort verslag van de derde
dialoog in een reeks van dialogen over de impact van digitalisering op onze samenleving
georganiseerd door het ministerie van BZK in samenwerking met Pakhuis de Regâh*.*.
Guido Rijnja en Roxane Daniels gaven aan de zaal met ongeveer 100 (voornamelijk professioneel)
geïnteresseerden een korte inleiding op de begrippen democratie en digitalisering. Daarna volgde
een introductie op de drie thema’s waarover men in dialoog ging.
1. Wouter Welling, mede-oprichter van Positief Links, leidde het
gesprek waarin de vraag centraal stond: Sturen we onze
volksvertegenwoordigers aan per tweet?
2. Socrates Schouten, die samen met de Waag Society werkt aan
het Open Planbureau, ging de dialoog aan over de vraag:
Hadden we een referendum over het Oekraïne verdrag gehad
zonder internet?
3. Onder aanvoering van Henri Rauch die namens de gemeentes
pleit voor een burgerperspectief in overheidsdata, ging een
groep de dialoog aan over de vraag: Hebben algoritmes de
president van de VS bepaald?
De spelregels voor de dialoog werden nog even in herinnering
gebracht.
1
1. Sturen we onze volksvertegenwoordigers aan per tweet?
Digitalisering biedt nieuwe mogelijkheden om de verdeling van de macht vorm te geven. Vroeger zat
het machtsmonopolie in de top van de machtsstructuur. Nu zijn enkelingen in staat initiatieven te
nemen en invloed uit te oefenen. Voorbeeld van een groep moeders die via social media protest
initieert met #pgbalarm. Dit leidde binnen een week tot een kamerdebat.
De burger lijkt steeds meer een monitorende rol aan te nemen en komt pas in actie als zijn eigen
belang dreigt te worden geschaad. Dit is ook een verklaring voor het groeiend aantal politieke
partijen dat de laatste jaren is ontstaan. In de discussie komt onder meer de veel gedeelde mening
naar voren dat politici meer en meer mee lijken te gaan in de waan van de dag. Te weinig schetsen
wat effecten zijn van beslissingen op de langere termijn (voorbeeld referendum Oekraïne-verdrag).
Er komen verschillende interessante mogelijke toekomstbeelden naar voren. Bijvoorbeeld laat
iedereen 1 x in de 4 jaar stemmen op zijn verjaardag (idee van Nienke Tromp). Het ontwikkelen van
algoritmes voor referenda. Waardoor je meer contextgevende vragen zou kunnen stellen die dan
leiden tot een afgewogen ja/nee antwoord.
2. Hadden we een referendum over het Oekraïne verdrag gehad zonder internet?
Socrates Schouten stelt de vraag of het wel waarschijnlijk is dat we een digitale democratie gaan
krijgen waarin allerlei stemmen kunnen worden gehoord en zich ook gehoord voelen, met als
invalshoek het sociaal contract.
Convergeren of divergeren met digitale democratie? Gaan we meer polariseren of meer naar elkaar
toe?
Herformulering vraag: Is het Oekraine referendum een vrucht van 'digitaal populisme'?
 Biedt ICT kans of bedreiging voor collectieve actie?
 Hoe democratisch grip te krijgen op ICT, social media, etc? (voorbeelden filterbubbel en
nepnieuws)
ICT heeft ook sterke neiging om ons verder in rol consument te drukken ipv die van burger. Of
gewoon reaguurder.
Hoofdvraag: hoe organiseer je politiek vertrouwen in de digitale wereld?
Constatering: er is nog steeds sprake van flinke steun voor de parlementaire democratie als hoeder
van de democratie, ook al is deze wat verouderd. Er zijn nu zoveel nieuwe kanalen waarop dialoog,
besluitvorming en gewoonweg herrie plaatsvindt.
2
Het probleem: het disfunctioneren van aloude checks and balances. Zijn onze leiders, volgers aan het
worden? Populisme en onconstructieve politieke machtsblokken hebben nu veel kans om te roepen
en onvrede te genereren. Kiezers hebben slechts elke x jaar 'window' om iets te laten horen; dus
zodra die kans er is: hier heb je alles wat ons dwars zit.
Heb je als burger het gevoel dat je gehoord wordt? Meningen lijken feiten te worden. Er is behoefte
om die mening in te brengen. De jongere generatie heeft meer behoefte aan interactie. Er is een
kloof tussen wat het individu wil en wat gezamenlijk kan. Vroeger werd democratie gezien als de
macht van de meerderheid nu lijkt het de macht van de minderheid te worden. Leggen we ons nog
neer bij beslissingen? Het vertrouwen in onze nationale democratie kwakkelt een beetje. Laten we
dat gebeuren of pakken we de regie terug.
Biedt ICT kans of bedreiging voor ‘collectieve’ actie?
Drie denkrichtingen voor vooruitgang:
 lijn 1: regisseren: checks and balances bijpoetsen. Update parlementaire democratie, ook
met meer deliberatieve democratie.
 lijn 2: faciliteren: vol inzetten op digitale middelen voor burgertops, doorlopende dialoog
tussen burgers en beleidsmakers, etc etc.
 lijn 3: meer 'luisteren' naar samenleving dmv ict en big data, en daardoor onvrede vóór zijn.
3. Hebben algoritmes de president van de VS bepaald?
Strekking discussie:
Hoe kunnen we als overheid omgaan met algoritmes? Denk aan: programmeren, archiveren,
bijsturen van organisaties die ze gebruiken dmv wetgeving
Hoe als overheid omgaan met data? Al je data beschikbaar; Nieuw probleem of oud probleem maar
dan heftiger? Algoritmes -- recht om vergeten te worden --> Point of no return; alle data worden al
weggegeven door bijv je smartphone. Wat kan een overheid nog doen? --> bedrijven sturen met
wetgeving.
Na de break outs volgde een plenaire presentatie van Arthur Dallau, directeur van de NVVB en actief
betrokken bij Code Oranje, een initiatief om de politieke democratie te veranderen. Arthur sprake
over het idee om het coalitieakkoord te vervangen door een burgerakkoord. Ook stelde hij dat het
recht op internet en het recht op inzage, correctie en beschikking nieuwe kenmerken van onze
democratie zijn geworden, maar nog niet als dusdanig zijn verankerd. Hij plaatste de
vernieuwingsinitiatieven binnen NL in de Europese context en gaf de zaal nog mee dat het
vertrouwen in onze (e-)democratie samenhangt met de kwaliteit van digitale dienstverlening door de
overheid en de e-Governance.
3
Wouter Welling gaf de zaal vervolgens een voorproefje van het werken met de digitale middelen die
Positief Links gebruikt om ideeën te genereren, de dialoog te voeren en tot besluitvorming te komen.
Als experiment deelde hij 8 ipads uit waar omheen zich groepjes formeerden. Er werden stellingen
geprojecteerd waarover op de ipad kon worden gereageerd. Alle reacties werden ook meteen
zichtbaar op het centrale projectiescherm. Helaas was de tijd te beperkt om het gehele proces te
doorlopen. Deelnemers werden uitgenodigd om dit op 7 april tijdens de Ideeënfabriek van Positief
Links Den Haag te komen ervaren.
Iman Stratenus, auteur van
Crowdocracy en oprichter van de
Crowd Foundation, sloot de sessie
af een gesproken column.
De integrale tekst van deze column
komt binnenkort beschikbaar.
De geanimeerde dialoog werd afgesloten met een borrel.
Dit verslag is gebaseerd op aantekeningen van Socrates Schouten, Alet de Mol van Otterloo, Marly
van Bragt en Chantal Verhoeven
4
5