Is toerekeningsvatbaarheid voor de gedragswetenschapper een

Is toerekeningsvatbaarheid voor de
gedragswetenschapper een bruikbaar begrip ?
Prof.dr. Ko Hummelen
Leiden, 8 oktober 2013
Code Penal (1810)
Specifieke delictomschrijvingen: daadgericht
M’Naghten Rule (1843)
Ontoerekeningsvatbaar:
…niet wist wat hij deed of niet wist dat wat hij
deed verkeerd was.
(Meynen, 2013)
Nieuwe Richting (19e eeuw)
Niet vergelding maar preventie van recidive
Psychopathen wetten (1925):
- Terbeschikkingstelling van de regering:
bescherming maatschappij en behandeling
- Naast ontoerekeningsvatbaar, ook
verminderd toerekeningsvatbaar
Ontoerekeningsvatbaarheid
Art. 39 W.v.Str.:
“Niet strafbaar is hij die een feit begaat dat hem wegens de
gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis van zijn
geestesvermogens niet kan worden toegerekend”
(On)toerekeningsvatbaarheid
“De mate waarin de aanwezige stoornis doorwerkt (of
invloed heeft gehad) op het ten laste gelegde gedrag”
( v.Marle , 2008)
Wat is voor de wet een ziekelijke stoornis?
Hoge Raad:
Ziekelijke stoornis is niet gelijk te stellen aan stoornis DSMclassificatie
Jurisprudentie: stoornissen in vermogen tot denken, voelen,
willen en doelgericht handelen (psychische functies)
Kwantificering invloed stoornis
Naarmate causale aandeel toeneemt, neemt
toerekeningsvatbaarheid af.
-
Toerekeningsvatbaarheid
Enigszins verminderd toerekeningsvatbaar
Verminderd toerekeningsvatbaar
Sterk verminderd toerekeningsvatbaar
Ontoerekeningsvatbaar
Beschrijving relatie tussen stoornis en delict
194 rapportages Pro Justitia ( van Esch, 2012):
- 2/3 geen adequate beschrijving, maar deskundige geeft
wel advies mate van toerekeningsvatbaarheid
- Vonnissen: 80% uitspraak over TRV, altijd conform advies
een deskundige
Conclusie: de rechter is te weinig kritisch bij PJ-rapportages
Verschillen
Toerekeningsvatbaarheid: mogelijke beïnvloeding van
stoornis op delictgedrag
Toerekenen: in welke mate de verdachte door de rechter
verantwoordelijk wordt gesteld
aspecten o.a.: - toerekeningsvatbaarheid
- maatschappelijke normen
- generale preventie
- fase voorafgaand aan delict
(Hummelen& de Jong, 2011)
Richtlijn rapportage in strafzaken
Adviezen:
- Toerekenen
- Gedeeltelijk niet toerekenen
- Niet toerekenen
Orde van de tempel ridders (Brevik)
Problematische aspecten TRV
-
Wat is een ziekelijke stoornis?
Geen eenduidige causale relatie stoornis-delict
Kwantificering doorwerking niet mogelijk
Tussenbeoordelaars-betrouwbaarheid
Niet retrospectief te bepalen (v.Koppen, 2004)
Vermindering toerekeningsvatbaarheid
Mooij (2004):
“….psychische stoornis die het vermogen tot overleg,
ofwel de wilsvrijheid, opheft of beperkt en doorwerkt
in het ten laste gelegde feit”.
Doorwerken:
de stoornis drukt zich thematisch uit in de handeling
Toerekeningsvatbaarheid
Operationalisering ontbreekt >>
begrip TRV niet bruikbaar
(Crombag e.a., 1994)
Psychische functies
Beschrijft relatie individu – omgeving
Cognitieve (kennende) functies
beoordelen wederrechtelijkheid handelen/
gevolgen van eigen handelen
Affectieve functies (gevoelsleven)
angst
Conatieve functies (motivatie en gedrag)
inhibitievermogen
Advies aan de rechter
- Nadruk op beschrijving gestoorde en intacte functies en
contextuele factoren bij delictgedrag, en onderlinge
beïnvloeding
- Kwantificering rol gestoorde functies niet
mogelijk maar ‘onontkoombaar’
- Voorstel weging van gestoorde functies bij delictgedrag:
1. Geen of geringe invloed
2. Een duidelijke invloed
3. Een zeer sterke invloed
(Hummelen & de Jong, 2011)