Sociaal werk de toekomst in !

Sociaal werk de toekomst in !
Koen Hermans en Kristof Desair
Centrale vragen van het congres
•
Wat zijn de belangrijkste maatschappelijke
veranderingen waarvoor het sociaal werk zich
geplaatst ziet?
•
Welke uitdagingen creëren deze veranderingen
voor het sociaal werk als beroep, als opleiding en
als discipline?
•
Wat zijn de belangrijkste bedreigingen en
veelbelovende ontwikkelingen in het sociaal werk?
1
Doel van onze lezing
Eerste poging tot antwoord op :
– Wat zijn belangrijkste maatschappelijke
veranderingen ?
– Welke uitdagingen creëren ze voor het
sociaal werk ?
– Welke kansen bieden deze uitdagingen en
hoe kunnen ze benut worden?
Aanboren van veelheid aan
kennisbronnen
• Sociologische literatuur over maatschappelijke
veranderingen
• Rondetafels met docenten uit hogescholen
• Ontwikkelingen in internationaal SW
• Recent onderzoek naar veranderingen in
Vlaanderen
• Seminarie: interviews met sociaal werkers in
veelheid van sectoren in Vlaanderen
2
• Resultaat:
– Congresreader: overzicht van belangrijkste
uitdagingen
– Focus op Vlaamse/Belgische samenleving
– Lezing: selectie van 10 prioritaire uitdagingen
Achterliggende idee
• Sociaal werk :
– onlosmakelijk verbonden met samenleving
EN verzorgingsstaat
– Samenleving in verandering
– Herinrichting van de verzorgingsstaat:
nieuwe invulling van 5 centrale functies
3
Functies verzorgingsstaat
•
•
•
•
•
Verzekeren
Verzorgen
Verheffen
Verbinden
(Her)verdelen
ÆExpliciete link met specialisaties in SW
Herinrichting verzorgingsstaat
Persoon in zijn omgeving
organisatie/werking van SW
VRAAG
AANBOD
Samenleving in verandering
4
De 10 uitdagingen
• Vraagzijde:
–
–
–
–
–
Economische globalisering
Vergrijzing
Individuele verantwoordelijkheid
Groeiende diversiteit
Toenemende sociale ongelijkheid
• Aanbodzijde:
–
–
–
–
–
Participatie
Vermarkting
Samenwerken in netwerken
Herdefinitie van overheidstaken
Vagere grens tussen veiligheid en sociaal beleid
Economische globalisering
• Groeiende kloof tussen hoog- en laaggeschoolden
• België: meer dan 1 miljoen met RVA-uitkering
• Verheffende functie primeert op verzekering:
– Dominantie en dubbelzinnigheid van activering
– Scholing en levenslang leren als individuele
verantwoordelijkheid en plicht?
– Zo vroeg mogelijk ingrijpen om schoolachterstand op te
vangen
5
Vergrijzing
• Toename aantal ouderen
• Vergrijzing herleid tot verzekerings- en
verzorgingsprobleem ?
• Beeldvorming rond actieve oudere
• SW: Wat met deze doelgroep?
– Verdelen: minder zichtbare persistente armoede
– Verbinden: maatschappelijk engagement
– Verzorgen: Niet-gebruik van voorzieningen bij
toenemende zorgnood
Individuele verantwoordelijkheid
• Individualisering en emancipatie
• Meer keuzevrijheid Æ meer keuzedwang
• Beeld van het ‘autonome, vrije en rationele
individu’
• SW:
– Verheffen
• tot autonome individuen die vrije keuzes kunnen/moeten
maken?
– Verzorgen: individualiseren van sociale problemen
• Bv. De drie R’s: reinheid, regelmaat en rust
6
Diversiteit
• Meer diversiteit Æ wantrouwen tav andere én
eigen groep
• Toegenomen etnocentrisme in Vlaanderen
• SW:
– Verzorgen:
• taal als instrument in hulpverlening
• Homogeniseren van impact van cultuur
– Verbindende functie van het SW:
• Interetnische contacten niet als doel op zich
• Zoeken naar gedeelde interesses
– Herverdelen:
• Culturaliseren van sociaal-economische achterstelling
Toenemende sociale ongelijkheid
• Kloof tussen arm en rijk groeit
• Afstand tussen arm en rijk is belangrijker
dan armoede
• SW:
– Welke rol kan SW spelen ter bestrijding van
sociale ongelijkheid?
– Sociale uitsluiting aan de top?
7
Participatie
• Meer inspraak en meer sturing van
cliënten en gebruikers in het sociaal
werk
• ‘Vraaggerichte zorg’
• ‘Community as policy’ versus
‘community as politics’
Vermarkting
• Spel van vraag en aanbod
• Verschillende strategieën om te
vermarkten
• ‘Vraagsturing’
• Voordelen: efficiëntie, responsiviteit en
keuzevrijheid
• Nadelen: kortzichtigheid, egoïstische
motieven, kwaliteitsmeting, aantasting
intrinsieke waarden
8
Netwerken en samenwerking
• Hedendaagse sociale problemen
vragen om een integrale benadering
• Samenwerking en netwerking => beter
sociaal werk (?)
• beheersingsprobleem
Herdefinitie overheidstaken
• De idee van één centrale sturende
overheid gaat niet meer op
• Lokalisering en territorialisering
• Europeanisering
• ‘Civil society’
9
Vagere grens tussen
veiligheidsbeleid en sociaal beleid
• Integrale veiligheid
• Functies:
– Terugwinnen van de wijken
– Verhogen van de leefbaarheid
– Bestrijden van overlast
• De logica achter het sociaal werk
verandert
Conclusie
• Rondetafels:
– Veel betrokkenheid maar ook bezorgdheid
– Bedreigingen én kansen
– Meer beroepstrots ontwikkelen
– Maatschappelijke positie van SW
versterken
10
Hoe versterken ?
• Waarden expliciteren en realisatie ervan
evalueren
• Onderzoek versterken
• Beroepsvereniging voor of met burgers?
Waarden expliciteren
• Nogal wat SW-discours wordt overgenomen en uitgehold
• Op zoek gaan naar gedeelde waarden
• Jordan : verhouding tussen autonomie en solidariteit
Æ Beschermen tegen de marktlogica door het bepleiten van
een sterkere herverdeling of individuen en groepen
sterker maken door opleiding, activering om aan
marktlogica deel te nemen
11
Onderzoek versterken
• Onderzoek heeft drie taken:
– Het familiale defamilialiseren
– Verantwoordingsvraagstuk inspireren
– Aansluiten bij internationale theorievorming
Professionaliseren
• Weiss: beroepsvereniging als noodzakelijke
voorwaarde om positie te versterken
• Beroepsvereniging dreigt voorbij te gaan aan
participatie
• Democratisch of participatief professionaliseren:
– Versterken van banden met allerlei nieuwe
bewegingen
– Sluiten van allianties met en versterken van deze
groepen
12