Van nachtwakerstaat tot verzorgingsstaat

Van nachtwakerstaat tot
verzorgingsstaat
Hoofdstuk 4
Hoe is de verzorgingsstaat gegroeid en
wat denkt de politiek daarover?
• Rol van de overheid:
• Liberalen benadrukken de eigen
verantwoordelijkheid van mensen
• Sociaaldemocraten zien juist een grote rol
voor de overheid weggelegd
• Christendemocraten nemen een tussenpositie
in
Nachtwakersstaat
• Staatsonthouding op economisch gebied 
• Een nachtwakersstaat: een staat waarin de
overheid zich vooral beperkt tot het
handhaven van de rechtsorde
• Wie zorgden voor zwakken en zieken?
• De kerk en rijke burgers
Overgangsperiode
• Keerzijden van de vrije markteconomie:
• Lage lonen  lange werkdagen
• Geen vrije zaterdag, geen minimumloon, geen
toezicht op arbeidsomstandigheden, kinderen
werkten jong mee en bij geen werk voorzag
men in voedsel door te stelen of door aan te
kloppen bij liefdadigheidsinstellingen
• Dus: legitimering ingrijpen op de vrije markt
• Christenen zwakkeren helpen
• Sociaaldemocraten versterken positie arbeiders
• Liberalen verminderen criminaliteit
Eerste sociale wetten 2e helft 19e eeuw:
•
•
•
•
•
Armenwet (1854)
Kinderwetje van Van Houten (1874)
Veiligheidswet (1895)
Arbeidswet (1919)
Kinderbijslagwet (1939)
Verzorgingsstaat
• Na WO II Regering van KVP en
sociaaldemocraten. De socialistische PvdA meer
inkomenszekerheid, de KVP betere samenwerking
tussen werkgevers en werknemers.
• Nieuwe sociale wetten: algemene ouderdomswet
(AOW), bijstandswet,
arbeidsomstandighedenwet.
een door de overheid verstrekt inkomen
• Christendemocraten: overlegorganen,
ondernemingsraad
Nieuwe rol overheid
• Een land waar de overheid zich verantwoordelijk
stelt voor het welzijn van de burgers
– Verantwoordelijk voor collectieve voorzieningen
– Garantie inkomen voor zieken, werklozen,
arbeidsongeschikten en ouderen
– Stimuleren werkgelegenheid
– Toezicht op goede arbeidsomstandigheden
– Inzet voor goede arbeidsvoorwaarden
– Bewaken welzijn van mensen door bijv. kinderbijslag
Politieke visies
• Liberale visie: vrije markteconomie
• Sociaaldemocratische visie: gemengde
economie
• Christendemocratische visie: aanvullende rol
• Ecologische visie: behoud van het milieu
De verzorgingsstaat
Hoofdstuk 5
Hoe ziet onze verzorgingsstaat eruit,
met name de sociale zekerheid?
• Waarom een verzorgingsstaat?
• Sovjet-Unie versus Amerika
Nederland koos voor een tussenweg: geen
totale vrijheid zoals in de VS en geen totale
gelijkheid zoals in de Sovjet-Unie
• Nederlandse waarden: particulier initiatief,
maatschappelijke harmonie, solidariteit en
tegengaan van sociale ongelijkheid
Sociale zekerheid
• Sociale verzekeringen:
– Werknemersverzekeringen
• Werkloosheidswet (WW)
• Wet uitbreiding loonbetaling bij ziekte (WULBZ)
• Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA)
– Volksverzekeringen
• Algemene ouderdomswet (AOW)
• Algemene nabestaandenwet (ANW)
• Algemene kinderbijslagwet (AKW)
• Sociale voorzieningen
– Wet werk en bijstand (WWB)
• Algemene bijstand
• Bijzondere bijstand
De verzorgingsstaat onder druk
Hoofdstuk 6
Waardoor kwam de verzorgingsstaat in
de problemen?
• De problemen (eind jaren ’70)
– Teveel mensen deden een beroep op een uitkering
door de oliecrisis + zelfde rechten voor mannen
en vrouwen
– Mensen werden te weinig gestimuleerd om een
baan te vinden (armoedeval)
 blijvende afhankelijkheid
– Er werd misbruik gemaakt van de voorzieningen
 WAO: afkeuren in plaats van ontslaan
Hoe werd deze ‘crisis van de
verzorgingsstaat’ opgelost?
• Bezuinigingen en strengere controle
– WW-uitkering voor beperkt aantal jaren
– Begrip ‘passende arbeid’ verruimd
– WAO niet meer levenslang
– ‘Verhaalsplicht’ gemeenten
– Uitkeringen stijgen niet automatisch met lonen
– Strengere controle sop bijv. bijstandrecht
– Leeftijd bijstand vrhoogd van 18 naar 21
– Bezuinigd op voorzieningen
Vervolg maatregelen:
• Versterken van de eigen verantwoordelijkheid
– Werkgevers zijn zelf verantwoordelijk voor doorbetaling bij
ziekte
– Om werkgelenheid te creeren heeft de overheid
gestimuleerd minder te gaan werken of eerder te stoppen
met werken (ATV en VUT)
• Stimuleren van het bedrijfsleven
– Loonmatiging
– Verlaging loonbelasting door bezuiniging op
overheiduitgaven
– Subsidies: doelgroep of tbv investeringen
Opdracht loonstrook
• http://www.adp.nl/kenniscentrum/publicaties
/uitleg-loonstrook/loonstrook.xml?uitleg=12