De crisis en de weg uit de crisis, gevolgen voor het

Waalse en Brusselse Commissie voor Veiligheid en gezondheid N2010-002
Besluiten
31-05-2010
Catherine Margraff
alt
Crisis en werknemerswelzijn: een moeilijk huwelijk.
Verslag van de werkgroepen tijdens de studiedag « Crisis en herstel,
de gevolgen voor het welzijn van werknemers »
1. Aandachts- en actiepunten
TIJDENS DE CRISIS
HERSTEL
Als het werk wordt hervat:
- Een evaluatie maken van impact van de crisis
op het werk in het algemeen en van de extra
druk door de crisis op de werknemers in het
bijzonder, vooral daar waar de activiteit sterk
daalde.
- Competenties en vaardigheden aanpassen aan
de werkplek en aan de functiebeschrijving
rekening houdend met de werkorganisatie.
- Elke vorm van discriminatie weigeren, vooral bij
economische werkloosheid.
- Meer afwisseling in het werk niet verwarren met
polyvalentie.
- Op een degelijke manier verstrekken van de
noodzakelijke informatie en opleiding.
- Weigeren van onderaanneming als die niet
goed is georganiseerd en als de
onderaannemers onvoldoende bekwaam zijn.
- Een medisch onderzoek voor alle werknemers.
- Een risicoanalyse uitvoeren die rekening houdt
met nieuwe gevaren, nieuwe producten.
- De sociale banden aanhalen, de onderlinge
relaties tussen de werknemers opvolgen, de
ploeggeest opnieuw aanwakkeren.
- De werknemers begeleiden een
heraanpassingsperiode voorzien.
- Werknemers opnieuw sensibiliseren voor
veiligheid.
- Plannen en uitwerken van de nodige vorming en
opleiding.
- Het debat durven aangaan over het beter op
elkaar afstemmen maken van werk en privéleven.
- Een evaluatie maken van de impact van
kostenbesparende maatregelen op de
arbeidsomstandigheden.
\\32-001-000-s006\r_info\ACV-CSC_METEA\Centrale\Werkgroepen-Overleg_GroupesDeTravailConcertation\CommissionWallonneEtBruxelloiseSanteEtSecurite\2010\F2010-002 Conclusions.docx
Pagodenlaan 1-3 Av. des Pagodes, 1020 Brussel - Bruxelles
T +32 (0)2 244 99 11 F +32 (0)2 244 99 90
www.acv-csc-metea.be [email protected]
1
Waalse en Brusselse Commissie voor Veiligheid en gezondheid N2010-002
Als vervolg op de studiedag « Crisis en herstel: gevolgen voor het welzijnsbeleid », die doorging op 25 maart 2010 in
Bouge, nodigen de Waalse en Brusselse commissie voor veiligheid en gezondheid uit om rond dit thema in debat te
gaan, om voorstellen te formuleren, om te durven vernieuwend te denken en om de uitdagingen voor een degelijk
welzijnsbeleid niet uit de weg te gaan.
2. Verslag van de werkgroepen – vaststellingen
Werkplek en uitrusting
- « Onderhoud en reiniging: lichte afname ». Er wordt minder vaak gereinigd. Dat niet goed voor de
werkomstandigheden. Reinigingsopdrachten worden door eigen mensen uitgevoerd.
- Kleine onderhoudswerken en reparaties worden uitgevoerd door de arbeiders zelf, er wordt desnoods
gewacht op een geschikt moment. De werknemers krijgen hiervoor geen extra opleiding.
- Er wordt bespaard op werkkledij, op beschermende kledij, op drank…
- De lunchpauze wordt korter. Om tijd te winnen moeten werknemers op de werkplek zelf eten.
Organisatie van het werk
- De manier waarop het werk is georganiseerd wordt gewijzigd zonder voorafgaandelijke risicoanalyse.
Het kan hierbij gaan over het verplaatsen van materiaal, met inbegrip van gevaarlijke producten, maar
ook over het verplaatsen van een werkplek tot zelfs een volledig atelier.
- Aanwervingsstop: bij gebrek aan personeel doet het bedrijf een beroep op andere vestigingen van de
groep (zelfs in het buitenland).
- Het aantal werknemers wordt teruggeschroefd en de druk op degenen die blijven wordt groter. De
rentabiliteit van het bedrijf is hierbij het enige zaligmakende criterium. Het aantal werknemers per ploeg
daalt, het werkvolume niet.
- Extreem doorgedreven polyvalentie. Vaak worden polyvalentie en het meer afwisselend maken van de
jobinhoud met elkaar verward. Bovendien wordt aan polyvalentie zelden een aangepast opleidingstraject
gekoppeld. Doorgedreven polyvalente verhoogt bovendien het risico op ongevallen.
- Crisis en discriminatie – discriminatie bij de beurtrol voor economische werkloosheid. Alleen de meest
productieve arbeiders mogen werken. Er ontstaat een tendens om vakbondsafgevaardigden meer
economisch werkloos te stellen.
- Afschaffen van bepaalde pauzes (en de bijhorende premies), wat de werkorganisatie bemoeilijkt.
- De arbeiders worden aan hun lot overgelaten. De hiërarchische lijn geeft niet thuis neemt haar
verantwoordelijkheid ten overstaan van de werknemers niet op.
- De werkgever legt alle verantwoordelijkheid op de schouder van de werknemers.
\\32-001-000-s006\r_info\ACV-CSC_METEA\Centrale\Werkgroepen-Overleg_GroupesDeTravailConcertation\CommissionWallonneEtBruxelloiseSanteEtSecurite\2010\F2010-002 Conclusions.docx
Pagodenlaan 1-3 Av. des Pagodes, 1020 Brussel - Bruxelles
T +32 (0)2 244 99 11 F +32 (0)2 244 99 90
www.acv-csc-metea.be [email protected]
2
Waalse en Brusselse Commissie voor Veiligheid en gezondheid N2010-002
-
Wijziging van de arbeidsorganisatie. Problemen ook op directieniveau. Directieleden voelen zich vaker
bedreigd. Verantwoordelijkheid wordt afgeschoven. Zo moeten interim-arbeiders zelfstandig kunnen
werken terwijl ze het bedrijf niet eens kennen.
Tijdsdruk
- Pogingen om de pauzes af te schaffen.
- Lunchpauzes mogen niet meer samen met de collega’s genomen worden. Gezelligheid moet wijken
voor productiviteit.
- Vermindering van het aantal werknemers per ploeg om periodes van inactiviteit te vermijden. Resultaat:
veel zieken.
- Computerondersteunde controle: de werknemer moet elk moment van inactiviteit kunnen
verantwoorden.
Veiligheid en arbeidsongevallen
- Strubbelingen met de verzekeraars – voor de werkhervatting, voor het erkennen van ongevallen.
- Gebrek aan onderhoudsmateriaal doet het risico op ongevallen toenemen.
- « Lichte » ongevallen worden niet aangegeven > de werknemer moet thuisblijven of, om de duur van de
afwezigheid in te korten, aangepast werk verrichten.
- Daling van de budgetten voor veiligheid (soms met 20%).
- Wordt een werknemer arbeidsongeschikt, dan wordt hij onmiddellijk op werkloosheid gesteld.
- Risico op meer arbeidsongevallen bij werkhervatting (minder automatismen inzake veiligheid)
- Positief element: een onderneming gaat in tijden van crisis veiligheidsrisico’s, arbeidsongevallen en
incidenten op meer systematische wijze analyseren, om de kosten door arbeidsongevallen te
verminderen.
- Werknemers veronachtzamen veiligheidsvoorschriften uit angst om hun baan te verliezen.
Materieel en machines
- Uiteenlopende situaties: het ene bedrijf houdt zijn materieel in perfecte staat met het oog op een snelle
doorstart bij economische heropleving, het andere wacht zo lang mogelijk met het vervangen van
kapotte onderdelen en nog andere bedrijven trekken alle activiteiten samen in één enkele vestiging die
dan doorgaans overbelast is.
- Vermindering van de budgetten voor machines.
- Problemen bij aanvoer van bestelde wisselstukken.
Werkhouding
\\32-001-000-s006\r_info\ACV-CSC_METEA\Centrale\Werkgroepen-Overleg_GroupesDeTravailConcertation\CommissionWallonneEtBruxelloiseSanteEtSecurite\2010\F2010-002 Conclusions.docx
Pagodenlaan 1-3 Av. des Pagodes, 1020 Brussel - Bruxelles
T +32 (0)2 244 99 11 F +32 (0)2 244 99 90
www.acv-csc-metea.be [email protected]
3
Waalse en Brusselse Commissie voor Veiligheid en gezondheid N2010-002
-
Heel wat werknemers hebben problemen door musculoskeletale aandoeningen. Voor de crisis leidde
dat vaak tot werkverzuim. Nu durven heel wat werknemers niet meer te vertellen dat ze pijn hebben uit
angst hun baan te verliezen. Het probleem wordt hierdoor vaak erger.
Opleiding
- Een aantal ondernemingen « benutte » de crisis om het personeel opleidingen te laten volgen.
Arbeidsbetrekkingen
- De directie denkt dat de economie in de komende maanden zal aantrekken en zet werknemers onder
druk zo snel mogelijk hun verlof op te nemen.
- Meer druk op de werknemers, vooral dan op bedienden, vanuit de hiërarchische lijn. Dat geeft meer
stress en verhoogt het absenteïsme.
- De hiërarchische lijnt toont minder respect voor de arbeiders. Die zien dat als een vorm van pesten.
- De sociale relaties worden slechter. De organisatie lijdt er onder.
- In bepaalde ondernemingen zijn werknemers vragende partij voor tijdelijke werkloosheid. Ze raken totaal
gedemotiveerd.
- Sommigen, maar lang niet allemaal, vrezen een hele rist moeilijkheden van zodra de economie terug
aantrekt.
« De psychosociale omgeving »
De sterk stijgende vraag naar meer flexibiliteit is een bron van angst, stress en onzekerheid. Iedereen is het erover
eens dat de flexibiliteit tijdens de crisis sterk is toegenomen.
- Bij veel onderaannemers die geen langdurige werkloosheid kennen stellen vakbondsafgevaardigden vast
dat de werkdruk sterk is toegenomen.
- Andere bedrijven echter ondergaan de gevolgen van de crisis die zich onder meer vertalen in lange
periodes van economische werkloosheid. Maar ook het systeem van economische werkloosheid brengt
flexibiliteitsdruk mee:
o Werknemers die economisch werkloos zijn blijven ter beschikking van het bedrijf. Het is echter moeilijk
te voorzien of en wanneer ze terug aan de slag moeten. Vaak komt de oproep te gaan werken heel
onverwacht. Dat bemoeilijkt de combinatie werk/privé. Bovendien worden de wettelijke bepalingen die
deze materie regelen vaak met voeten getreden. Ook dat is een bron van stress.
o Als er veel en langdurige economische werkloosheid zijn vakbondsafgevaardigden bekommerd om
een rechtvaardige verdeling van het weinige werk.
o Lang aanslepende periodes van economische werkloosheid verhogen het risico op depressie bij de
werknemers.
De onzekerheid over de toekomst speelt op drie niveaus:
o Dat van de werknemer: als het herstel op zich laat wachten.
 De vrees om op de duur toch je baan te verliezen.
 Financiële moeilijkheden, nu of in de toekomst.
 Enzovoort.
o
Dat van de vakbondsafgevaardigde: « als de economie aantrekt moeten de werknemers goed
begeleid worden ». Er is een voorstel om voor de werknemers psychosociale begeleiding te voorzien.
\\32-001-000-s006\r_info\ACV-CSC_METEA\Centrale\Werkgroepen-Overleg_GroupesDeTravailConcertation\CommissionWallonneEtBruxelloiseSanteEtSecurite\2010\F2010-002 Conclusions.docx
Pagodenlaan 1-3 Av. des Pagodes, 1020 Brussel - Bruxelles
T +32 (0)2 244 99 11 F +32 (0)2 244 99 90
www.acv-csc-metea.be [email protected]
4
Waalse en Brusselse Commissie voor Veiligheid en gezondheid N2010-002
o
Dat van de werkomstandigheden: « door de crisis hebben werknemers slechtere
arbeidsomstandigheden aanvaard. Kan de klok nog teruggedraaid worden, zowel met betrekking tot
flexibiliteit, de hogere werkdruk als met betrekking tot de toegenomen polyvalentie?».
Heel wat werknemers merken op dat ook de verzwakte positie van de vakbonden stress veroorzaakt. Een paar
voorbeelden.
 Zelfs als de onderneming niet te lijden heeft onder de crisis grijpt ze die aan om bepaalde veranderingen
door te duwen. De bedrijfsleiding denkt vaak op heel korte termijn en dat laat zich voelen in de houding
van de werkgever. Het gevaar bestaat dat die houding nadien niet meer verandert.
 Anderen vinden dat de crisis de tegenstellingen tussen werknemers versterkt. Zo zal een bedrijf in de
grensstreek, wanneer er veel economische werkloosheid is, vooral de grensarbeiders laten werken en
de werknemers die in België wonen in de economische werkloosheid laten. Er doen zich vergelijkbare
problemen voor met jongeren, interim-arbeiders enzovoort. Hierdoor raken werknemers steeds meer
individualistisch ingesteld.
 Ten slotte stelt men in bepaalde bedrijven ook vast dat de crisis negatieve gevolgen heeft voor het
sociaal overleg. Zo worden vergaderingen uitgesteld of afgeschaft.
Juni 2010 Waalse en Brusselse Commissie
\\32-001-000-s006\r_info\ACV-CSC_METEA\Centrale\Werkgroepen-Overleg_GroupesDeTravailConcertation\CommissionWallonneEtBruxelloiseSanteEtSecurite\2010\F2010-002 Conclusions.docx
Pagodenlaan 1-3 Av. des Pagodes, 1020 Brussel - Bruxelles
T +32 (0)2 244 99 11 F +32 (0)2 244 99 90
www.acv-csc-metea.be [email protected]
5