Wat verwachten we dat je al kent vóór de aanvang van

ROG
Unit Handicapstudies INCENA Inclusion&Enablement
Overlegplatform
Geestelijke
Gezondheidszorg
Provincie
Antwerpen
Samenwerkingsverband
Provincie Antwerpen,
SENvzw en CAW voor
mensen met een
verstandelijke beperking en
psychische problemen
POSTACADEMISCHE MODULE
‘GEDRAGSMOEILIJKHEDEN EN PSYCHISCH LIJDEN
BIJ MENSEN MET ZWAKBEGAAFDHEID, VERSTANDELIJKE BEPERKING EN/OF AUTISME Academiejaar 2016-17 en 2017-18
Universiteit Antwerpen- OGGPA- ROG – ONADA
Data:
2017: 11/2; 11/3; 22/4; 24/6; 21/10; 2/12/2017;
2018: 13/1 en 21/2/2018
Plaats: Universiteit Antwerpen, Campus Drie Eiken, Universiteitsplein 1, 2610 Wilrijk
Q-gebouw, vergaderzaal 1
Waarom deze opleiding?
Doel en opzet
Programma
Inschrijven
Beoogde competenties
Werkgroep
Waarom deze opleiding?
Vele mensen met een verstandelijke beperking en/of autisme leven in en soms aan de rand van onze
maatschappij. Slechts 3% doet beroep op ondersteuning van diensten uit de gehandicaptensector.
Vaak hebben ze problemen op het vlak van hun (lichamelijke en geestelijke) gezondheid.
De psychiatrische hulpverlening wordt meer en meer ambulant, maar kan niet steeds de juiste begeleiding
geven. Eerstelijnswerkers krijgen er hierdoor wel meer mee te maken.
Soms heb je het gevoel niet juist te weten hoe je hen moet inschatten, wat je best wel of niet zegt. Ze kloppen
vaak aan met problemen op het vlak van hun (lichamelijke en geestelijke) gezondheid.
Regelmatig komen dramatische gevallen in het nieuws: een meisje met verstandelijke beperking en autisme in
een crisissituatie wordt noodgedwongen opgenomen binnen een volwassenenpsychiatrie en geraakt meer en
meer ontredderd… Een jongeman met een psychose en een verslavingsproblematiek vindt de dood in een
politiecel…
Standaardprotocollen zijn hiervoor niet beschikbaar, en je bent op zoek naar ‘méér’ over deze mensen. Wat
kan je thuis aanpakken? Wanneer opnemen? Wie kan je bellen voor meer info? Welk netwerk van
ondersteuning kan je aanspreken?
Deze postacademische module wil artsen, en in het bijzonder huisartsen, aanspreken die mensen met een
verstandelijke beperking en/of autisme over de vloer krijgen. Daarnaast ook alle andere professionelen die
zich samen met artsen willen engageren in het beter omgaan met het psychisch lijden en gedragsproblemen
van deze doelgroep.
1
In deze opleiding gaan we samen met jou op weg. Via een verkenning van symptomatologie, vanuit een biopsycho-sociaal model met een blik op aangepaste communicatiestrategieën, inschatting van sociaalemotionele fases en allerhande therapieën en met handvatten voor medicamenteuze ondersteuning, leiden
we je tot een situatie waarbij je je meer handelingsbekwaam voelt.
Doel
Casemanagement en interprofessionele samenwerking verbeteren in acute en chronische zorg. De
eerstelijnswerkers meer handelingsbekwaammaken (met verschillende tools: manieren van communiceren,
medicatie, netwerkzorg,….)
Voor wie?
Doelgroep: jongeren en jongvolwassenen met een cognitief functioneringsprobleem en/of autisme , leeftijd
ongeveer 15-35 én gedragsproblemen of zware psychische problematiek. Cognitieve beperking: hiermee
bedoelen we zowel de mensen met een (officieel) “licht of matige verstandelijke beperking” of in Nederland
aangeduid met LVG, maar ook mensen met laag-verstandelijke begaafdheid, die officieel niet in de categorie
“verstandelijke beperking” vallen. Ook mensen met NAH en gedragsproblemen vallen hieronder. De cursus
richt zicht niet tot mensen met een ernstige of diepe verstandelijke beperking.
Doelgroep PAVO: interprofessioneel: (huis)artsen, psychologen, orthopedagogen, revalidatietherapeuten, enz, ... We mikken vooral op huisartsen, maar praktijkwerkers uit verschillende disciplines
zijn meer dan welkom en zullen actief aangesproken worden bij de bekendmaking van het programma.
Algemene opzet
 8 halve dagen: 6 inhoudelijke sessies + 2 intervisie-sessies
 We willen enkel het hele pakket aanbieden: de intervisie maakt dus integraal deel uit van de vorming,
dit om de implementatie te vergemakkelijken. De deelnemers kunnen de sessies niet afzonderlijk
volgen.
 Het globale stramien per sessie: probleemgestuurd onderwijs
1) algemene kaderschets
2) de spreker brengt een goede praktijk in op basis van eigen (werk)ervaringen
3) de deelnemers werken vervolgens eigen ervaringen.
 Per sessie ontvangen de deelnemers de gebruikte powerpoint presentatie en een bibliografie. Aan iedere
spreker wordt gevraagd of ze referenties op voorhand kunnen doorgeven.
 Daarnaast wordt een basisreader samengesteld met bv. één artikel per thema.
 Per sessie neemt iemand van de werkgroep een coördinerende rol op zich om spreker(s) te engageren,
de inhoudelijke insteek en krijtlijnen af te stemmen met de spreker en een korte inleiding te voorzien
op de dag zelf.
Inhoud per sessie
Sessie 1 : Zie de hele ijsberg !
Sprekers : Ann De Roeck & Jessy Leijer
Datum : 11 februari 2017 09:30-13:00
Plaats : Campus Drie Eiken, gebouw Q, vergaderzaal 1
2
Inhoud :
Als je enkel focust op het gedrag van deze cliënten/patiënten, dan riskeer je als hulpverlener snel vast
te lopen. In deze sessie leren we verder kijken dan het “rare” gedrag op zich. We zoomen o.a. in op
onderliggende somatische problemen en handicapspecifieke kenmerken en leren hun gedrag ook te
kaderen in hun (vaak zeer) eigen beladen context.
Ann De Roeck is germaniste van opleiding, gedoctoreerd in Antwerpen op cognitie en communicatie van
normaal begaafde volwassenen met autisme. Nu werkzaam bij De Vijver, een organisatie uit de
gehandicaptensector die ondersteuning biedt aan volwassenen met een beperking.
Jessy Leijer is huisarts met een master in de gehandicaptenzorg en voltijds werkzaam in ‘t Gielsbos
Sessie 2 : Sociaal-emotionele ontwikkeling: diagnostiek en ontwikkelingsgerichte kijk
Spreker : Els Ronsse
Datum : 11 maart 2017 09:30-13:00
Plaats : gebouw R.014
Inhoud :
Communiceren en motiveren van mensen met een verstandelijke beperking is geen eenduidige zaak.
Naast cognitieve ontwikkeling bepaalt immers evenzeer het emotionele ontwikkelingsniveau het
functioneren van iemand. D.m.v. casussen verkennen we het psychodynamisch kader van Dösen en
kijken we wat bruikbare handvatten voor iemand kunnen zijn.
Danielle De Regt is Inhoudelijk medewerker provincie Antwerpen, Steunpunt ExperiseNetwerken vzw (SEN vzw).
Els Ronsse is psycholoog en coach. Heeft een eigen praktijk ‘PsySense’, met als specialisatie autisme en/of
verstandelijke beperking
Sessie 3: De stapel taartjesdozen. Ondersteuning en crisisinterventie en daarna
Coördinatie : Dr. Jo Lebeer
Sprekers : Dr. Mariet Clerkx (Utrecht) en Dr. Hugo Jorens (Sint-Amedeus)
Datum : 22 april 2017 09:30-13:00
Plaats : gebouw R, lokaal R.014
Inhoud :
 Medisch-psychiatrische invalshoek
 Psychofarmaca: werking psychofarmaca bij deze specifieke doelgroep, o.a. paradoxale reacties en
interacties
 Crisis-psychofarmaca
 Multidimensionele crisisinterventie
Dr. Jo Lebeer is arts, docent handicapstudies aan de Universiteit Antwerpen, Faculteit Geneeskunde &
Gezondheidswetenschappen; academisch coördinator van het samenwerkingscontract met Gouverneur
Kinsbergencentrum, en medeoprichter van het project Incena (Leer- & Inclusiebevordering).
Dr. Mariet Clerkx is psychiater en werkzaam in het CGG De Kei, Altrecht in Utrecht, gespecialiseerd in
jongeren met verstandelijke en gedragsproblemen.
Dr. Hugo Jorens is psychiater bij het PC Sint-Amedeus in Mortsel en is ook gespecialiseerd in deze doelgroep.
3
Sessie 4: intervisiedag
Datum: zaterdag 24 juni 2017 09:30-13:00
Adviespanel: Dr. Hugo Jorens, Els Ronsse & Ann De Roeck
Plaats: Campus Drie Eiken, gebouw Q, vergaderzaal 1
Inhoud:
Deelnemers schrijven op voorhand een casus (samenvatting van ½ tot 1 blz.) met leervragen. Tijdens de
sessie brengen de deelnemers in kleinere groepen hun casus aan elkaar, o.l.v één van de coaches van het
adviespanel. Nadien wordt in plenum gewerkt naar algemene besluiten
Sessie 5: Omgang, bejegening en communicatie
Sprekers : Ann De Roeck
Datum : 21 september 2017 09:30-13:00
Plaats: Campus Drie Eiken, gebouw Q, vergaderzaal 1
Inhoud :
In deze sessie willen we aan de slag met zelfdeterminatie als centraal gegeven in de omgang, bejegening
en communicatie. Hoe kunnen we, vanuit dat perspectief, met heel de ijsberg (verwijzend naar sessie 1)
aan de slag? We zoomen in op motiverende en directieve gespreksvoering.
Sessie 6 : Netwerk-samenwerking in het zorglandschap
Inleiding : Jan Bogaerts, Ann De Roeck, Annick Fransen & Rosien Mesdag
Datum : 2 december 2017 09:30-13:00
Plaats : Campus Drie Eiken, lokaal gebouw Q vergaderzaal 1
Inhoud :
In deze sessie staan we stil bij de gemeenschappelijke (vaak intersectorale) evoluties binnen de
gezondheids- en welzijnszorg, zowel in de visie, de toegang en de organisatie van het zorgaanbod.
Hoe ga je als verwijzende arts om met dit erg veranderend en permanent in beweging zijnde
zorglandschap? Naast enkele algemene concepten, stellen we een gereedschapskist aan praktische
handvatten voor (al dan niet van toepassing en werkbaar in elke particuliere situatie … ).
Er wordt dieper ingegaan op volgende thema’s :
 Intersectorale dwarsdoorsnede ketenzorg/gedeelde zorg
 (belang en invloed van) netwerkontwikkeling in het perspectief van gedeelde zorg
 Integratie van diagnostiek (verwijzingskanalen voor artsen)
Annick Fransen is medewerker van Onada, consultatiecentrum van de Provincie Antwerpen voor mensen met
een verstandelijke beperking en/of autisme en/of niet-aangeboren hersenletsel
Jan Bogaerts is orthopedagoog, algemeen directeur van het PC Sint-Amedeus te Mortsel en covoorzitter van
het provinciaal samenwerkingsverband ROG – OGGPA – CAW – ONADA .
Sessies 7: Bemoeizorg
Inleiding : Jan Bogaerts & Ann De Roeck
Datum : zaterdag 13 januari 2018 09:30-13:00
4
Plaats : Campus Drie Eiken, lokaal nog te bepalen
Inhoud :
Sessie 8: intervisie
 Zaterdag 27 februari 2018 (09:30-13:00)
Wat verwachten we dat je al kent vóór de aanvang van de cursus?
Aanvangscompetenties






diplomaspecifieke competenties
weten wat de DSM inhoudt
kennis van de ICF, biopsychosociaal model en burgerschapsmodel van handicap
basiskennis hebben van de beginselen van ontwikkelingspsychologie
kennis hebben van beginselen van psychopathologie
interdisciplinair kunnen en willen samenwerken
Welke eindcompetenties kan je verwachten na deze cursus?
De eindtermen voor dit opleidingsonderdeel zijn:
Kennis
 kennis hebben van de voornaamste ontwikkelingsstoornissen die gepaard gaan met een verstandelijke
beperking
 kennis hebben van het zorg- en ondersteuningssysteem voor mensen met een verstandelijke beperking
en/of autisme (o.a. de partners en bestaande samenwerkingsverbanden waarmee concreet kan worden
samengewerkt of een beroep op kan gedaan worden)
 kennis van de algemene en specifieke functionele problemen van mensen met een verstandelijke
beperking en/of autisme
 kennis van de definitie van de AAMR van verstandelijke beperking
 kennis van het model van sociaal-emotionele ontwikkeling van Dösen
 kennis van de opvang- en behandelmogelijkheden binnen de geestelijke gezondheidszorg i.f.v efficiënte
stepped care
 basiskennis hebben van effectieve cognitieve interventiemethodes
 basiskennis hebben van een ecologische of contextuele benadering van de problematiek
Inzicht
 het inzicht ontwikkelen dat gedragsstoornissen bij mensen met verstandelijke beperking en/of autisme
altijd een betekenis hebben
 in staat zijn om biologische aspecten, sociale aspecten, emotionele aspecten van een bepaald
problematisch gedrag te integreren tot één geheel, en niet automatisch alle gedrag te reduceren tot een
biologisch fenomeen
5
 zich bewust worden dat je manier van optreden, wat je zegt of niet, invloed heeft: of bewust zijn dat je
niet kan communiceren maar dat elk handelen invloed heeft
 onderscheid maken tussen wanneer verwijzing nodig is, opname of andere maatregelen
 het inzicht dat samenwerking met andere ondersteuners van een patiënt met VB en/of ASS noodzakelijk is
voor een goede beeldvorming en behandeling
Vaardigheden
 een dubbeldiagnose op korte termijn kunnen herkennen (verstandelijke beperking en/of autisme en
psychisch lijden)
 mensen met een VB en/of autisme als persoon op een respectvolle, emanciperende manier bejegenen
 effectief kunnen communiceren met mensen met een verstandelijke beperking en/of autisme, in functie
van de specifieke eigenheden
 in staat zijn een multidimensionele crisisinterventie te doen bij mensen met een VB en/of autisme (bio-,
psycho- en sociaal)
 specifieke competenties voor de artsen: in staat zijn een juiste crisismedicatie voor te schrijven, toe te
dienen en langdurig op te volgen
 kunnen samenwerken en communiceren met andere zorgpartners en zo tot efficiënte ‘gedeelde’ zorg
kunnen komen (inclusief netwerken opzetten en uitbouwen)
Evaluatievorm
Casus op voorhand schriftelijk uitwerken en mondeling presenteren. Dit onderdeel is 3 studiepunten waard
Studiemateriaal
Noodzakelijk studiemateriaal: wordt aangeleverd door de sprekers
Facultatief studiemateriaal:
 Vandeweerdt, M., Travers, E., Bauwens, A. (2007) Kom binnen, therapeutische ontmoetingen met mensen met een
verstandelijke handicap, Antwerpen/apeldoorn: Garant
 Didden, R., Duker, P., Seys, D., (2003), Gedragsanalyse en- therapie bij mensen met een verstandelijke beperking.
Maarssen: Elsevier
 Anouschka Jansen en Josje Kingma-Thijssen, 2012, Zoeken naar somatische verklaringen voor probleemgedrag, bij
mensen met een verstandelijke beperking. Utrecht: Centrum voor Consultatie en Expertise.
 Herbert Roeyers, 2008, Autisme: alles op een rijtje, Leuven: ACCO.
Contactgegevens
 Provinciaal Samenwerkingsverband OGGPA-ROG-CAW-ONADA
Haagbeuklei 12, 2610 Wilrijk
tel ++32 3 609 33 43
[email protected]
 Prof. Dr. Jo Lebeer, ELIZA (Eerstelijns- en Interdisciplinaire Zorg), Eenheid Handicapstudies
[email protected]
 Inlichtingen: Cil Leytens, secretariaat ELIZA
[email protected]
tel ++ 32 3 265 29 33
6
Curriculumwerkgroep
Stuurgroep : Jo Lebeer (UAntwerpen), Karolien Weemaes (OGGPA), Ann De Roeck (De Hoeve), Jan Bogaerts
(Sint-Amedeus & voorzitter OGGPA), Ali Kazem (SEN),
7