Taalbeleid in het hoger onderwijs

Taalbeleid: van theorie
naar praktijk
K. Van den Branden
Taalbeleid: van theorie naar praktijk?
Onderwijsspiegel 2009-2010: onderzoek naar
implementatie talenbeleid in de Vlaamse basis- en
secundaire scholen
Onderwijsspiegel 2012: verslaggeving van bijkomende
dataverzameling rond implementatie talenbeleid
Inspectie: criteria ter beoordeling
• Vier invalshoeken
– Doelgerichtheid: werkt het taalbeleid toe naar duidelijke doelen
en effecten?
– Ondersteuning: brengt het schoolteam de talige behoeften van
leerlingen in kaart, en speelt het daar voldoende op in?
– Evaluatie: Volgt het schoolteam de effecten van de acties
voldoende op?
– Ontwikkeling: kan het schoolteam bouwen aan verdere
professionalisering?
• Vier inhoudelijke domeinen
–
–
–
–
Nederlands als leergebied/vak
Nederlands als instructietaal
Nederlands voor de communicatie op school
Moderne vreemde talen
Onderwijsspiegel: resultaten
• Ongeveer 60% van de secundaire scholen werkt
bewust, expliciet en planmatig aan talenbeleid; 40%
doet dat nog niet.
• Slechts 20% van alle scholen heeft op dit moment een
talenbeleid uitgewerkt met voldoende diepgang en
bereik (voorbeelden van goede praktijk).
• Aanbevelingen/werkpunten voor alle aspecten:
doelgerichtheid, inspelen op beginsituatie en
leerbehoeften leerlingen, evaluatie, professionalisering
Papieren tijger
vuilbak
Why bother?
Taalbeleid
• = de structurele en strategische poging van een
schoolteam om de onderwijspraktijk aan te passen aan
de taalleerbehoeften van de leerlingen/studenten met
het oog op het bevorderen van hun ontwikkeling (in
functie van relevante doelen) en het verbeteren van hun
onderwijsresultaten. (Bogaert & Van den Branden,
2011)
"Beleid is het streven naar het bereiken van bepaalde
doeleinden met bepaalde middelen en bepaalde
tijdskeuzen" (Hoogerwerf, 1993)
Samen werken aan betere
onderwijskwaliteit
• “… no nation has got better by focussing on individual
teachers as the driver.” (p. 10)
• “… success does not come from ad hoc individuals
beavering away but rather from strategies leveraging
the group.” (p. 10)
• “… high social capital and high human capital must be
combined, and of the two the former is more powerful.”
Fullan, M. (2011). Choosing the wrong drivers for whole
system reform.
Van beleidstafel naar klas….
• Wie zit mee aan de tafel? En wie staat er in de klas…?
• Wie bepaalt wat anderen moeten doen?
Het belang van gezamenlijke besluitvoering bij het
bepalen van het taalbeleid
Principes 1 en 2
• Maak samen een taalbeleidsplan (ambitieus maar
realistisch: de “haalbare uitdaging”).
• Toets het plan af aan de vraag: hoeveel beter worden
onze cursisten hiervan?
(Bogaert & Van den Branden, 2011; Dufour, 2004;
Menken & Garcia, 2010; Timperley & Parr, 2010)
Principe 3
Werk op basis van feiten en de gezamenlijke analyse
ervan (en dus niet op basis van meningen, persoonlijke
voorkeuren of dada’s)
• bv. taalleerbehoeften van de cursisten
• bv. effectiviteitsoordelen van cursisten over cursus
Tevreden, maar…
“De cursisten missen taalcontacten buiten de lessen en
worden bovendien buiten de les geconfronteerd met een
variant van de taal die ze in de les niet leren. Haast alle
cursisten waren grote voorstander van
buitenklasactiviteiten.” (Rendementsstudie Vlaamse
overheid, 2008)
“Bij de onderwerpen die ‘te weinig’ aan bod kwamen
scoren luisteroefeningen en spreekoefeningen het hoogst.
Ongeveer één op de drie respondenten vindt dat de zaken
die zij het belangrijkste vinden (namelijk Nederlands
leren spreken) toch te weinig aan bod komen in de
cursus Nederlands.” (Viona-onderzoek, 2007)
Principe 4
Gebruik evaluatie als hefboom voor onderwijsverbetering.
(Bogaert & Van den Branden, 2011; Dufour, 2004; Fullan,
2011; Timperley & Parr, 2010; Van den Branden, 2010)
De rol van evaluatie in taalbeleid
“Evaluatie biedt niet alleen een spiegel voor het kind maar
ook een spiegel voor de school: resultaten van
taaltoetsen en observaties kunnen dienen als hefboom
voor onderwijsverbetering, tenminste als de school de
resultaten van de evaluatie gebruikt om ook zichzelf te
evalueren.” (Van den Branden, 2010, p. 145)
Principe 5
Stel de klaspraktijk centraal.
“What works is the daily experience of all teachers – peers
working with peers in a purposeful profession that is
effective at what it does…” (Fullan, 2011, 14)
Klaspraktijk centraal in taalbeleid
•
•
•
•
Kansen voor co-teaching verhogen
Intervisie bij de invoering van nieuwe werkvormen
Samen lessen voorbereiden
Mekaars toetsen en examens oplossen
Taalbeleid gaat om geBUNDELDE kansen voor taal:
- bundeling van krachten door leerkrachten om hun
klassen krachtiger, en dus tegelijkertijd taal-krachtiger te
maken;
- bundeling van kansen voor leerlingen/cursisten om taal
te leren, én te leren via taal.
Principe 6
Werk met een kernteam taalbeleid:
aansporen
informeren
overleg opzetten
rapporteren
modelleren
evalueren
Principe 7
Evalueer samen het effect van het gevoerde taalbeleid en
verlies daarbij de doelstellingen op cursistniveau niet uit
het oog.
Een trio van doelstellingen op een
bedje van beginsituatie-analyse...
Evalueren van taalbeleid
Doelstellingen
Effect
beoogde veranderingen op
leerling/klas/schoolniveau
vastgestelde veranderingen op
leerling/klas/schoolniveau
•
•
•
•
•
Specifiek
Meetbaar
Aanvaardbaar
Realistisch
Tijdsgebonden
•
•
•
•
•
Verbonden met specifieke doelen?
Gemeten/waargenomen?
Aanvaard door team als effect?
Gerealiseerd dankzij de acties?
Binnen voorziene tijdsperiode?
Principe 8
Benadruk geboekte successen!
Taalbeleid krijgt op een school systematisch
vorm als een schoolteam:
– bewust stilstaat bij wat alle leden van het team concreet met
taal doen en zich afvraagt hoe effectief en efficiënt dat is
voor de ontwikkeling van de leerlingen;
– beslist aan welke problemen en zwaktes prioritair aandacht
moet geschonken worden;
– voor die prioritaire aandachtspunten doelstellingen bepaalt
en aan die doelstellingen gepaste acties verbindt;
– die acties met alle betrokkenen probeert uit te voeren;
– het effect van die acties evalueert en waar nodig bijstuurt.
PLANMATIGHEID – TEAMWERKING - SAMENHANG
Streven naar beter
“Taalbeleid gaat over een school die zichzelf op het vlak
van taal in vraag stelt en ernaar streeft om beter te doen.
Als het streven stilvalt, is het taalbeleid dood.”
(Van den Branden, 2010, p. 13)
Verder lezen
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Bogaert, N., & Van den Branden, K. (2011). Handboek taalbeleid secundair
onderwijs. Leuven: ACCO.
Dufour, R. (2004). Schools as learning communities. Educational Leadership, 61, 611.
Fullan, M. (2011). Choosing the wrong drivers for whole system reform. Melbourne:
Centre for Strategic Education.
Fullan, M. (2001). The new meaning of educational change. New York: Teachers
College Press.
Hoogerwerf, A. (1993). Beleid, processen en effecten, in A. Hoogerwerf (red.),
Overheidsbeleid (pp. 17-31). Alphen aan den Rijn: Samsom.
Menken, K., & Garcia, O. (2010). Negotiating language policies in schools.
Educators as policymakers. New York: Routledge.
Peters, E., & T. Van Houtven (red.). Taalbeleid in het hoger onderwijs: de hype
voorbij? Leuven: Acco.
Timperley, H. & Parr, J. (2010). Weaving Evidence, Inquiry and Standards to Build
Better Schools. Wellington: New Zealand. New Zealand Council for Educational
Research.
Van den Branden, K. (2010). Handboek taalbeleid basisonderwijs. Leuven: ACCO.