- Vereniging voor Arbeidsrecht

Eenzijdige wijziging van de
arbeidsovereenkomst (en van de
arbeidsvoorwaarden)
VvA
5 juni 2008
• Wie zei: ”Het zou mij zeer verbazen indien 1% van de
werknemers zou weten dat in het BW is bepaald dat
de werkgever als goed werkgever en de arbeider als
goed arbeider moet handelen.” ?
Eenzijdig wijzigingsbeding: art 7:613 BW
• De werkgever kan slechts een
• beroep doen op een schriftelijk
• beding dat hem de bevoegdheid
• geeft een in de arbeidsover• eenkomst voorkomende
• arbeidsvoorwaarde te wijzigen,
• indien hij bij de wijziging een
• zodanig zwaarwichtig belang heeft
• dat het belang van de werknemer dat
• daardoor zou worden geschaad,
• daarvoor naar maatstaven van
• redelijkheid en billijkheid moet
• wijken.
Eenzijdige-wijzigingsbeding (ewb)
• Totstandkoming; eis van schriftelijkheid en van
opname ewb in de arbeidsovereenkomst.
• Zie gerechtshof Arnhem, nzp Leeuwarden, 29 januari
2008, JAR 2008/53. Leasereglement maakt deel uit
van personeelsreglement. In personeelsreglement
heeft Capgemini zich recht op eenzijdige wijziging
voorbehouden. Leasereglement is sinds
indiensttreding (anno 2000) viermaal gewijzigd.
Werknemer stelt de wijzigingen nooit gezien te
hebben. Ondernemingsraad heeft ingestemd met de
wijzigingen.
Specifieke uitzonderingen
• De voor de datum van 4 maart 1998 overeengekomen
wijzigingsbedingen zullen wel nog door de
werkgever kunnen worden ingeroepen zonder
schriftelijkheidseis. Dit blijkt uit Nota van wijziging
TK 1996-1997, 24 615 nr 10, p. 3 en 4. Deze nietschriftelijke bedingen zullen waarschijnlijk al
uitgestorven zijn maar in oudere gevallen van net na
1998 kan het nog nuttig zijn.
Goed-werknemerschap (HR 26 juli
1998, NJ 1998,767 en JAR 1998/199)
• Dit brengt, wat de werknemer betreft, mee dat hij op
redelijke voorstellen van de werkgever, verband
houdende met gewijzigde omstandigheden op het
werk, in het algemeen positief behoort in te gaan en
dergelijke voorstellen alleen mag afwijzen wanneer
aanvaarding ervan redelijkerwijs niet van hem kan
worden gevergd. (…) De hier bedoelde verplichting
staat ook niet op gespannen voet met het
dwingendrechtelijke stelsel van
ontslagbescherming.(…) Zij betekent niet meer dan
dat, behalve de werkgever, ook de werknemer zich in
zijn contractuele verhouding tot de wederpartij
redelijk behoort op te stellen.
Art. 7:660 BW
Instructierecht
of directierecht:
voorschriften
Toezegging
of verworven
recht
Omstandigheden
op het werk
Arbeids
voorwaarde
ex art. 1 WCAO, art. 7:613 en
Uit HR 26-6-1998,
NJ 1998,767
en
JAR 1998/199
JAR 2006/234 (PE)
en JAR 2006/294 (AC)
art. 7:649
Opgeworpen problemen
•
•
•
•
•
•
Mag werkgever eenzijdig wijzigen als er geen ewb is?
Welke norm is dan van toepassing?
Ook art. 7:613 BW, met de zwaarwegende redenen?
Een zwaardere norm en zo ja welke dan?
De imprévision van art. 6:258 BW of
De beperkende werking van de redelijkheid en
billijkheid (art. 6:248 lid 2 BW) ?
• Of goed-werknemerschap?
• Maakt het uit? Is het geen lood om oud ijzer?
Eenzijdige wijziging
• Vroeger was wijziging niet of zeer beperkt mogelijk. In
België en Duitsland en Frankrijk nog steeds moeilijk
• Art. 1637ij BW oud
• Van der Grinten en Kamphuisen
• Art. 7:610 en 7:660 BW
• Art. 7A:1637 j,k en l BW: arbeidsreglement
• HR 7 oktober 1988, NJ 1988, 335 (COR IBM) en HR 11
oktober 1996, NJ 1997, 202 en JAR 1996/219
• Art. 7:613 BW, i. w. tr. 3 maart 1998
• Art. 7:611 BW: m.i.v. 1-4-1997 zowel goed
werkgeverschap als goed werknemerschap
• Taxi Hofman, HR 26-6-1998, JAR 1998/199
Zeker 7 verschillende normen, ook in
wetten als WAZ,WAA en WOR
•
•
•
•
•
Art. 7:613 BW (zwaarwichtig)
Art. 7:611 BW (dubbele redelijkheid wn’er)
Art. 6:248 lid 1 BW (redelijk en billijk)
Art 6:258 BW (ongewijzigde instandhouding)
Art. 6:248 lid 2 BW (onaanvaardbaar)
•
•
•
•
Art. 2 lid 6 WAA (zodanig belang)
Art. 5.4. Wet Arbeid en zorg (zwaarwegend)
Art. 27 WOR (zwaarwegend o-e-s-trio)
Art. 7: 638 BW (gewichtige reden)
Gehannes
• Parlementaire geschiedenis art 7:613 BW
• Frans Maas-saga in JAR 2000/85 , alsmede JAR
2003/128 en ten slotte JAR 2005/51.
• Parallel Entry (HR 30 januari 2004, JAR 2004/68)
• Ongewijzigde instandhouding naar maatstaven
van red. en bill. onaanvaardbaar.
• Belangenafweging: zodanig zwaarwichtig of
zwaarwegend belang dat het belang van de
werknemer naar red. en bill. moet wijken
Reëlere benadering
• Gerechtshof Amsterdam 15-4-2004 in JAR
2004/219 (FNV Ledenservice)
• Geen eenzijdige-wijzigingsbeding: a fortiori
zwaarwichtige reden.
• Harmonisatie en zwaarwichtig belang
• (On)Gelijke behandeling
• De rol van de imprévision (art. 6:258 BW)
Imprévision lastig (1)
• De onvoorziene omstandigheden die
ongewijzigde instandhouding niet
mogelijk maken staan aan de rand van
648 lid 1: de aanvullende red en bill.
• MvT Inv art. 6.5.3.11 en 12, PG Boek 6 blz.
977 e.v.
• VvEffh. vs CSM: HR 25 juni 1999, NJ
1999,602. Op grond van 6:258 BW kan
een wijziging van een duurovereenkomst
worden gevorderd, maar deze kan ook
worden opgezegd. Die opzegging is dan
of een aanvulling ex lid 1 van art. 6: 248
BW of een antwoord op de
onaanvaardbaarheid van de blijvende
toepassing ex lid 2 van art. 6: 248 BW.
Imprevision lastig (2)
• HR 8 november 1996, NJ 1997, 217 en
JAR 1996/249 (Sijthoff-Ouwerkerk): er is
geen reden waarom de rechter bij de
beantwoording van de vraag of
ongewijzigde instandhouding niet mag
worden verwacht, grotere
terughoudendheid in acht zou moeten
nemen dan bij het in het kader van art.
1639w beoordelen of sprake is van
veranderingen in de omstandigheden die
billijkheidshalve tot het einde van de
arbeidsovereenkomst moeten leiden;
• Tijdelijk of blijvend (Zondag, SR 2000-2,
blz. 46)
Onaanvaardbaar (6:248 lid 2)
Niet te verwachten (6:258)
Zwaarwichtig (7:613)
Redelijkheid en billijkheid en goed-werkgever/nemerschap
(6:248 lid 1 en 7:611)
Loon is echt primair??
• Basis-loon pur sang komt niet voor;
• Loon in de vorm van percentage omzet. (
ktr Almelo, 26 juni 2007, JAR 2007/180:
Omgedraaide red en bill: het is
onaanvaardbaar dat de werknemer de
werkgever naar maatstaven van red en
bil. kan houden aan regeling.
• ktr. utrecht 20 dec. 2006, JAR 2007/43:
art. 7:613 nvt want geen ewb, en 611
alleen indiv.; onhoudbaarheid en wellicht
faillissement niet gestaafd; niet
onaanvaardbaar)
Loon 2
• Bonus: ktr R’dam in JAR 2005/73: zwaarwichtig
belang, OR ingestemd, Desk. van OR erkent
financiële nood.
• onregelmatigheidstoeslag ktr. Assen, RAR
2007,20 toeslag ambulancezorg. 611
overlopend in 613.
• Provisie ktr. Assen, JAR 2006/36. Bij geen ewb
geen lichtere maatstaf dan 611.
• Loon omgezet in reistijdenvergoeding: ktr
Utrecht JAR 2005/201 financiële argumentatie
en behoud werkgelegenheid en last van
concurrentie en uniformering
beloningssysteem. Instemming OR. Alle
argumenten te zwak.
Loon 3
• Verlaging loon nadat werknemer al jaren een
lagere functie tegen te hoog loon vervult (ktr
Zutphen JAR 2004/127); postbode Plijter,
demoverend van schaal 6 naar 2/3 en daarin
disfunctionerend. Afbouwregeling,
• Verlaging loon bij bankzitter (JAR 2005/17) Ktr
boz neemt 7:628 en 611 tezamen: 611 te zwak.
• Verlaging loon bij frequent ziekteverzuim (JAR
2005/127) ktr. Nijmegen. thuiszorg
medewerkster met 0,4167 fte, veel
avonddiensten en 40,5% ziekteverzuim. 611norm in kader van ontbinding.
arbeidstijden
• Onderscheid tussen arbeidsduur en werktijden.
• Terugbrenging van arbeidstijd van 45 naar 40 uur.
Bijkomend salarisoffer. Ktr. Helmond, JAR 2004/212.
Goed-werknemerschap. Bedrijfseconomische
omstandigheden en aanpassing aan ATW.
Salarisoffer geen gewijzigde omstandigheden op het
werk. Redelijke voorstellen houden ook overleg in. Te
weinig compensatie.
• Ktr. Zaandam, JAR 2006/296 werktijden, lees
werkroosteraanpassingen, geen arbeidsvoorwaarde.
• Ktr. Delft, JAR 2007/130. Wel arbeidsvoorwaarde,
geen ewb, dus 6:248 lid 2. Werkgever: flexibel
rooster, OR stemde in, alle werknemers stemmen in.
vervoersregelingen
• Komt niet voor in art. 27 WOR
• Bedrijfsauto: ktr A’fóort 27/4/2005, JAR 2005/139 en
ktr A’foort 4/9/2006, JAR 2006/246.
• Lease-auto: gerechtshof A’dam 27/7/2006, RAR 2007,
4 en ktr. Gouda 28/9/2006, RAR 2007, 8 en ktr. Den
Haag 27/6/2005, JAR 2005/237;
• Groepsvervoer (Philips); ktr Eindhoven 20/12/2005,
JAR 2006/38;
• Auto voor woon-werkverkeer: ktr. den Bosch
11/11/2004, JAR 2005/3
• Bedrijfsbus. Ktr. Zutphen, JAR 2000/24. Taxi Hofman;
bedrijfsvervoer kostte altijd al geld. Inzet kleinere
busjes. Uitsterving in overleg met bonden.
CAO
ex art. 1 WCAO
Wet AVVOVVBCAO
Kernbepaling is
art. 12 en 13 WCAO
Vervangen
en aanvullen
AVV bindt
bijna iedereen
Incorporeren!!
incorporatiebeding
Wat precies?
Maar….let op…
Uitleg:Haviltex
Maar…’let op…
Art. 14 érs
75% werknemers
Afgebakende tijd
en
Geen nawerking
Is INCB ewb?
Incorporatiebeding
• Uitleg naar Haviltex (HR 9 juli 2004, JAR 2004/189).
Formulering niet onbelangrijk. Zie bijv. Hof
Leeuwarden in JAR 2005/285.
• Gebondenheid voor onbepaalde tijd geoorloofd?
• HvJ EG 9 maart 2006, JAR 2006/83.
• Art. 7A:1637 l (van Lazarus) oud BW: verbod;
• Is incorporatiebeding een ewb? Strikt genomen….
• Art. 7:613 BW rept van ”arbeidsvoorwaarde”
• Ongebonden werknemer heeft riante positie
tegenover de wel gebonden en georganiseerde
werknemer
EG-Richtlijn 77/187 e.v.; o.v.o.
• Na 77/187 ook 98/50 en 01/23 (zelfde)
• Art.3 lid 2: handhaving van de in een collectieve
overeenkomst neergelegde arbeidsvoorwaarden; zie
dan art. 14a WCAO en art. 2a Wet AVV/OVV;
• Daddy’s Dance Hall, Jur.1988, blz 739;
• Serene Martin vs South Bank University (HvJ 6
november 2003, JAR 2003/297)
• Hop-Hom (HR 19-01-1980,NJ 1980,348)
• Te Riet-Rode Kruis Ziekenhuis (HR 10 januari 2003,
JAR 2003/38)
de mix: 611 en 613
• Functieverlaging en loonsverlaging
• of functieverlaging en inleveren auto.
• Wat prevaleert?. Goed-werknemerschap of 613.
• Invloed afbouw- of gewenningsregeling: 10 keer 10%
(Ktr Terneuzen, JAR 2004/157) of in den beginne
minder en later meer ( 10, 20, 30 en 40% per zes
maandenperiode in 2 jaar tijd)
Oplossing?
• Art. 7:613 voor ewb + zwaarwichtig belang;
• Art. 7:611 voor omstandigheden op het werk als
werkplek, functieverschuiving;
• Art. 6:248 lid 2 voor eenzijdige wijziging als er geen
ewb is.
• Art. 27 WOR en art. 2 WAA bewaren voor de
toepassing van die wetten;
• Art. 6:258 sporadisch benutten.
• Het antwoord op de vraag in sheet 1 is: W.L. van der
Grinten, in Hedendaags Arbeidsrecht, opstellen voor
de vertrekkende prof. M. Levenbach, 1966.