De grens tussen werk en privé - Vereniging voor Arbeidsrecht

Drugs en alcohol
op het werk.
Mr W.L. Roozendaal
!!!Drugs en alcohol zijn niet goed
voor je!!!
Maar mag ik zelf beslissen wat
goed voor me is?
Ja!
Liberalisme
Nee!
vs.
paternalisme
Drugs en alcohol
op het werk
• D&A en ziekte: loon en ontslag
• D&A-beleid: controle en ontslag
Definitie ziekte 629/670 BW
• Aanknopen bij ZW/CRvB
• Feitelijke (geen normatieve) definitie:
“Verstoring in het evenwicht van het lichaam,
leidende tot ongeschiktheid tot het verrichten
van de arbeid”
CRvB en verslaving: USZ 2008/44
Bij uitval en/of dagbehandeling: ziekte
Zo niet: geen ziekte (in de zin van de WAO)
Vgl. Hof Den Haag JAR 2008/201
• Het ziektebegrip (in 629/670) is ‘objectief’,
niet normatief
• Probleem met verslaving: eigen
verantwoordelijkheid?
Eigen schuld, dus eigen risico?
Verslaving en ‘eigen risico’
• 629 lid 3: geen recht op loon bij opzet
• Beperkte uitleg opzet in parl.gesch.
(zie uitvoerig JAR 2006/209 en HR 14 maart 2008, JAR 2008/110)
• Gevolgd in meeste jurisprudentie
(JAR 2008/268, 2006/77, 2002/34; 2001/247, JAR 2006/252)
• Uitzonderingen (JAR 2007/237,
• Meer ruimte bij bovenwettelijk loon
(JAR 2006/77; 2008/110)
Verslaving en reïntegratie
• 629 lid 3: verval loon bij gebrek aan reïntegratieinspanningen werknemer
• 629 lid 5: opschorting loon bij zich onttrekken
aan controle
• Meewerkingsplicht werknemer (bv. JAR 2007/239)
• Door verslaving niet coöperatief? Verslaving kan
“deugdelijke grond” zijn (JAR 2008/286)
Conclusie: ‘eigen risico’ van de zieke verslaafde is
beperkt als het gaat om loon
Ontslag van de zieke verslaafde
• Meer ruimte voor ‘eigen risico’ bij ontslag
• Ontbinding: bij ziekte getoetst aan wederzijdse
reïntegratieverplichtingen, verwijtbaarheid speelt
rol (bv. JAR 2007/239)
• Oosv:
• verwijtbaarheid ja/nee is niet doorslaggevend;
maar A&D komt ook niet voor eigen risico
(JAR 2000/223, Van D./Nutricia; JAR 2004/259 Vixia/Gerrits)
• Beleid en waarschuwingen helpen
D&A beleid
Alcohol:
• 21% overmatige drinkers (m>20 v >14)
• 5% probleemdrinkers
Drugs
• 5% gebruikt ‘wel eens’ cannabis
• 1,2% ecstacy
• 0,6% cocaïne
Ca. 33% bedrijven heeft A&D beleid
Grondslag D&A-beleid
• Arbowet: art. 3 lid 1: zorgplicht
• Art. 18: periodiek gezondheidsonderzoek
(niet verplicht tenzij amvb)
• Art. 7: 660: instructierecht: verbod A&D op
het werk
• Cao of iao: afspraak verbod
D&A: verplichte controle mogelijk?
• Privacy probleem: WBP
• Bereik Wbp: art. 1 sub b en c jo. art. 2:
o.a. verzamelen gegevens van meerdere
personen
• Verbod art. 16 Wbp: medische gegevens
Uitzondering verbod medische
gegevens
• art. 21 lid 1 f: bij ziekte werknemers
• Art. 23 lid1 sub a: met instemming
(maar let op: art. 1 sub i jo. art. 5 lid 2: kan
te allen tijde worden ingetrokken)
• Art. 23 lid 1 sub c: verdediging recht in
rechte
• Art. 23 lid 1 sub e: ontheffing College
A&D controle tijdens werktijd:
• Verzamelen van persoonsgegevens over
“gedrag” in plaats van “gezondheid”?
• Camera’s, geursporen, fouilleren…
Sanctie niet-nakoming Wbp
Sancties in Wbp zijn beperkt:
• Schadevergoeding art. 49 Wbp
• Bestuurlijke boete art. 66 Wbp
• Onrechtmatig verkregen bewijs?
Civiele rechter weegt het toch mee
(diss. Embregts, Koevoets)
Toch betrapt. En dan?
HR 14 september 2007
(Hyatt, alias De Snuivende
Serveerster)
Reikwijdte D&A Beleid
Art. 7: 660 BW
“De werknemer is verplicht zich te houden aan
de voorschriften omtrent het verrichten van de
arbeid alsmede aan die welke strekken ter
bevordering van de goede orde in de
onderneming van de werkgever, door of namens
de werkgever binnen de grenzen van algemeen
verbindende voorschriften, of overeenkomst aan
hem, al dan niet tegelijk met andere
werknemers, gegeven.”
Grenzen gezagsbevoegdheid :
• Doel: arbeidsverrichting en goede orde
• Randvoorwaarde: binnen wet en
overeenkomst
• Werkplek en werktijd
(Daarbuiten: red/bill?)
De D&A Overeenkomst
• Vrije wil dubieus. Zie ook Wbp
• Relativering van de overeenkomst?
Zie Hyatt r.o. 3.3.2 (AG 4.35).
• Oplossen met belangenafweging?
Ontslag op staande voet
Art. 7: 677
Ieder der partijen is bevoegd de arbeidsovereenkomst onverwijld op te
zeggen om een dringende reden, onder gelijktijdige mededeling van die
reden aan de wederpartij.
Art. 7: 678
Lid 2 Dringende redenen zullen onder andere aanwezig geacht kunnen
worden:
c. wanneer de werknemer zich ondanks waarschuwing overgeeft aan
dronkenschap of ander liederlijk gedrag;
d. wanneer hij zich schuldig maakt aan diefstal, verduistering, bedrog of andere
misdrijven, waardoor hij het vertrouwen van de werkgever onwaardig wordt;
i. wanneer hij bijzonderheden aangaande de huishouding of het bedrijf van de
werkgever, die hij behoorde geheim te houden, bekendmaakt;
j. wanneer hij hardnekkig weigert te voldoen aan redelijke bevelen of
opdrachten, hem door of namens de werkgever verstrekt;
l. wanneer hij door opzet of roekeloosheid buiten staat geraakt of blijft de
bedongen arbeid te verrichten.
Jurisprudentie en literatuur
vóór Hyatt
• Ontslag terecht bij A&D tijdens werktijd
(buiten ziekte) mits invloed op arbeid (bv. Prg.
1989, nr. 3096)
• Ontslag terecht bij overtreding werkvloervoorschriften tenzij bv. bedrijfscultuur (bv JAR
2007/186)
• Ontslag terecht bij ernstig wangedrag op
bedrijfsfeestjes (bv. JAR 2000/89; 2003/219)
A&D buiten werktijd
• Ontslag niet snel terecht bij A&Dgebruik
buiten werktijd (KG 1987, 360; Prg. 1985, nr. 2283)
• tenzij aangetoond belang wg (bv.JAR 1993/103)
• Bewijslast dringende reden is voor wg
• ‘bemoei je (alleen) met je eigen zaken’
Bemoei je alleen met zaken die je
zelf aangaan = liberalisme
• Vrijheid = doen wat je wilt
• Ook als ‘wat je wilt’ onfatsoenlijk is of
schadelijk voor jezelf
• Tenzij een ander daardoor aantoonbaar
geschaad wordt
= > belangenafweging
Ja maar!!!Drugs en alcohol zijn
niet goed voor je!!!
Hoe zwaar weegt het belang bij
vrije A&D consumptie?
Art. 8 EVRM
Lid 1 Een ieder heeft recht op respect voor zijn privé-leven,
zijn familie- en gezinsleven, zijn woning en zijn
correspondentie.
Lid 2 Geen inmenging van enig openbaar gezag is
toegestaan in de uitoefening van dit recht, dan voor
zover bij de wet is voorzien en in een democratische
samenleving noodzakelijk is in het belang van de
nationale veiligheid, de openbare veiligheid of het
economisch welzijn van het land, het voorkomen van
wanordelijkheden en strafbare feiten, de bescherming
van de gezondheid of de goede zeden of voor de
bescherming van de rechten en vrijheden van anderen.
Art. 8 EVRM
Afweging:
• Noodzakelijkheid (legitiem doel, geschikt
middel)
• Subsidiariteit (minder ingrijpende inbreuk
mogelijk?)
• Proportionaliteit (belang wg vs belang wn)
Privacy als vrijheidsrecht?
‘privacy is the right to be let alone”
Of privacy als ‘ontplooiingsrecht’?
• Sommige zaken meer privé dan andere
• lichaam, gezondheid, gezin: erg privé
(kern): veel bescherming
• hobby’s, recreatie: minder privé (periferie):
minder bescherming
De belangenafweging van de Hoge Raad in
Hyatt:
Drugsvrij bedrijfsimago (lichte bewijslast)
Vs
Recht om cocaïne te snuiven
Alternatieve belangenafweging
Bewezen (risico op) schade aan bedrijf
Vs
Vrij handelen in privé-leven
Mening
Gevolgen Hyatt:
- Werkgever heeft in beginsel nog steeds
geen zeggenschap over privé-leven
werknemer
- Tenzij de werknemer met het gedrag geen
enkel fatsoenlijk eigen belang dient en
enige schade aan het bedrijfsbelang
aannemelijk is
- Bv. bij (excessief) D&A gebruik.
Snuiven is geen grondrecht.
Bemoei je er niet mee/
Eigen risico
vs
Bemoeirecht/
zorgplicht