Gratis als PDF

depressie
raakt iedereen
wat kun je doen
als iemand in je omgeving
een depressie heeft?
INHOUD
Inleiding
4
De Depressie Vereniging
Tips voor naasten van mensen met een depressie
Het probleem erkennen
Stel grenzen
Ga op zoek naar informatie
Luister actief
Denk ook aan het volgende
Wees aanwezig, maar word geen hulpverlener
Moedig behandeling aan
Praktische ondersteuning
Wees jezelf
Verdwijn niet uit beeld
Je eigen gevoel
Praten over suïcide
Vat het niet persoonlijk op
Hoop
Symptomen van een depressie
Websites
Lidmaatschap
5
6
6
6
7
7
8
9
9
10
10
10
11
11
13
13
14
17
18
d e p r e s s i e
r a a k t
i e d e r e e n
2
Een uitgave van de Depressie Vereniging
tekst & eindredactie
René Kragten
illustraties
Marijke Vlaar
Deze uitgave is mede mogelijk gemaakt door het Fonds
Psychische Gezondheid
©
Copyright René Kragten
Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd
en/of openbaar gemaakt door druk, fotokopie, microfilm
of op enige andere wijze zonder voorafgaande
schriftelijke toestemming van de auteur.
d e p r e s s i e
r a a k t
i e d e r e e n
3
Inleiding
In Nederland krijgen jaarlijks circa 750.000 mensen een (vorm van)
depressie. Niet alleen degene met een depressie lijdt, ook de
naasten lijden mee. Er zijn verschillende folders over depressie en
ook op internet is er veel informatie te lezen over depressie. Er is
nog weinig informatie te vinden voor naasten van iemand met een
depressie. Deze brochure is bedoeld voor mensen die iemand in
hun omgeving kennen met een depressie.
Als er iemand in je omgeving depressief is, kan dit allerlei vragen bij
je oproepen.
Bijvoorbeeld:
o
o
o
o
Wat moet ik doen als ik vermoed dat mijn vriend(in)
of familielid depressief is?
Hoe ga ik om met iemand die erg somber is?
Hoe kan ik mijn naaste het beste steunen?
Ik merk dat ik ook steeds somberder word, wat moet
ik doen?
In deze brochure probeert de Depressie deze en andere vragen te
beantwoorden. Ook krijg je informatie over depressie en tips over
hoe je het beste om kunt gaan met iemand met een depressie.
d e p r e s s i e
r a a k t
i e d e r e e n
4
De Depressie Vereniging
De Depressie Vereniging is een landelijke organisatie die zich inzet
voor mensen met depressie of depressieve klachten en hun
naasten. Onze medewerkers en vrijwilligers hebben allemaal zelf
ervaring met depressie. Wij bieden op onze website informatie over
verschillende soorten depressie, het herstellen van een depressie,
wat je zelf kunt doen aan een depressie en informatie over
verschillende behandelingsmogelijkheden.
De Depressie Vereniging biedt de mogelijkheid voor een
uitwisseling van gedachten en informatie over depressie. Als lid van
onze vereniging kun je in contact komen met mensen die
hetzelfde meemaken of hebben meegemaakt. De Depressie
Vereniging is niet verbonden aan commerciële activiteiten, een
behandelmethode of een behandelcentrum.
N.B. voor de leesbaarheid is in de tekst de “hij” vorm gebruikt. Waar “hij” staat kan
ook “zij” gelezen worden.
d e p r e s s i e
r a a k t
i e d e r e e n
5
Tips voor naasten van mensen met een depressie
Een depressie kan erg ingrijpend zijn voor degene die het
ondergaat, maar ook voor de omgeving kan dit grote gevolgen
hebben. Mensen die te maken hebben met iemand die depressief
is, voelen zich vaak machteloos. Zij weten niet altijd hoe ze met
iemand met een depressie om moeten gaan.
Het probleem erkennen
Het is voor iemand met een depressie vaak moeilijk om te
(h)erkennen dat het om een depressie gaat. Een depressie kan
beangstigend zijn en veel onzekerheid oproepen. Het vraagt veel
moed om te erkennen dat je depressief bent.
Als je vermoedt dat je naaste depressief is, kun je met hem praten
over de gevoelens, gedachten en verschijnselen van de depressie.
Op deze manier kun je helpen het probleem te erkennen. Je kunt
steun bieden door te vertellen dat er allerlei hulp mogelijk is en dat
hij niet de enige is die deze gevoelens en gedachten heeft. Het
(samen) lezen van bijvoorbeeld folders en brochures, die
informatie geven over depressie kan helpen. Als je naaste zich
realiseert dat het om een depressie gaat, kan hij sneller inzien dat
er (professionele) hulp nodig is.
Stel grenzen
Als je naaste depressief is, heeft dat ook invloed op je eigen
gevoelens. Er kunnen heftige emoties loskomen. Depressieve
mensen sluiten zich vaak af voor hun omgeving en lijken dan
onbereikbaar. Hierdoor kun je je afgewezen voelen. Om voor een
ander te kunnen zorgen is het belangrijk dat je goed voor jezelf
blijft zorgen. Mensen met een depressie kunnen veel van hun
omgeving eisen. Soms ook eisen ze te weinig van hun omgeving
waardoor je je zorgen gaat maken. Let er daarom op dat je je
eigen grenzen stelt. Vooral als je vermoeid raakt of wanneer je niet
goed weet hoe je moet omgaan met de (negatieve) emoties en
het gedrag van je naaste. Als je merkt dat je veel begint te
piekeren over zijn problemen, kan dat ook een teken zijn dat het
d e p r e s s i e
r a a k t
i e d e r e e n
6
teveel wordt. Zorg goed voor jezelf wanneer je ondersteuning
biedt aan iemand die depressief is, zodat je kunt voorkomen dat je
zelf (psychische) problemen krijgt.
Het is ook belangrijk dat je je eigen leven blijft leiden. Blijf naast
steun bieden aan je naaste ook dingen doen die je altijd deed en
blijf plezier maken.
Het is belangrijk om ondersteuning te bieden en betrokken te zijn,
maar houd ook in de gaten dat je naaste (professionele) hulp krijgt
of zoekt. Wanneer je (als enige persoon) teveel betrokken raakt,
loop je het risico dat iemand afhankelijk van je wordt. Onthoud dat
jouw rol bestaat uit het bieden van steun en niet uit het
behandelen van de depressie.
En als je de ondersteuning niet (meer) aankunt, hoef je je niet
schuldig te voelen. Iedereen heeft zijn grenzen.
Ga op zoek naar informatie
Het kan nuttig zijn om je te verdiepen in de aandoening depressie,
de bijbehorende symptomen en de gevolgen van een depressie
op gevoelens, gedachten en het dagelijks leven. Het kan je helpen
te begrijpen wat je naaste doormaakt. Het is voor iemand die nooit
een depressie heeft gehad erg lastig te begrijpen hoe een
depressie het leven kan veranderen. Let wel: iedereen ervaart een
depressie op zijn eigen manier. Het kan zijn dat je naaste heel
andere klachten ervaart dan iemand anders met een depressie.
Luister actief
Voor iemand met een depressie is het fijn als hij zich begrepen
voelt. Vragen als: ‘Hoe kan ik je helpen?’ of zeggen: ‘Ik ben er voor
je’ kunnen van veel betekenis zijn. Ook kun je op het volgende
letten:
d e p r e s s i e
r a a k t
i e d e r e e n
7
o
o
o
o
o
Probeer depressieve gevoelens niet weg te praten.
Zeg niet: ‘er zijn mensen die het zwaarder hebben’
of: ‘probeer het los te laten, zet het van je af’, etc.
Trek de aandacht niet naar jezelf toe als je naaste
een persoonlijk verhaal vertelt. Wanneer je zegt: ‘ik
heb ook zoiets meegemaakt’ of: ‘toen dat mij
overkwam’ verschuif je de aandacht van je naaste
naar jezelf.
Wees niet betuttelend. Je naaste aanmoedigen om
naar de huisarts te gaan is goed. Maar zeggen ‘je
hebt een psychiater nodig’ kan een averechts
effect hebben.
Maak geen beloftes over de toekomst. Wanneer je
zegt ‘het komt wel goed’ of ‘het zal wel
overwaaien’ kan je naaste het gevoel krijgen dat je
hem niet serieus neemt.
Denk niet dat je de depressie kunt oplossen door
advies te geven. Je naaste aanmoedigen om
professionele hulp te zoeken, is erg belangrijk, maar
direct oplossingen aandragen heeft geen zin. Actief
luisteren houdt in dat je aandacht hebt voor wat je
naaste voelt en vertelt.
Denk ook aan het volgende:
o
o
Zeg tegen je naaste als je je zorgen maakt. Geef
hem het gevoel dat hij van betekenis is voor jou.
Mensen met een depressie kunnen het gevoel
hebben dat niemand om hen geeft en dat ze er
niet toe doen in deze wereld.
Geef een reactie op de gevoelens die je naaste
met jou deelt zodat hij zich begrepen voelt.
Bijvoorbeeld wanneer je naaste zegt: ’ik ben het zo
beu om me zo te voelen en ik weet niet meer wat ik
moet doen’ kun je (bijvoorbeeld) reageren met: ‘ik
kan me voorstellen dat het heel vermoeiend is om je
de hele tijd zo somber te voelen, helemaal als je niet
goed weet wat je er aan kunt doen om het te
veranderen'.
d e p r e s s i e
r a a k t
i e d e r e e n
8
Het kan zijn dat je naaste zich terugtrekt en liever niemand wil zien.
Door contact te houden, een kaartje te sturen, door te bellen of te
mailen, kun je toch je steun en betrokkenheid laten zien.
Wees aanwezig, maar wordt geen hulpverlener
Jij kent je naaste waarschijnlijk erg goed. Je zult merken dat je
naaste veranderd is door de depressie. Daardoor weet je niet altijd
hoe je hem moet benaderen en kunt helpen. Het is vaak zo dat
het ‘er zijn’ voor iemand om kan slaan in ‘hulpverlener spelen’ en
dat je het hoe en waarom van de depressie gaat analyseren.
Het kan pijnlijk zijn om je naaste te zien lijden aan een depressie.
Afstand nemen is belangrijk; voorkom dat je het probleem wilt
gaan oplossen. Luister naar je naaste en geef hem emotionele
steun, maar probeer geen vervangend therapeut te worden.
Iemand die een depressie meemaakt heeft professionele hulp
nodig.
Moedig behandeling aan
Wanneer je een depressieve vriend(in) of familielid steunt, probeer
deze dan op een vriendelijke manier aan te moedigen om
professionele hulp te zoeken. Wanneer je naaste zelf niet inziet dat
hij depressief is en je je zorgen maakt, zeg dit dan tegen hem.
Probeer, als dat makkelijker is, om samen te zoeken welke hulp het
beste past bij hem. Het kan ook steunend zijn om mee te gaan
naar de huisarts, omdat het vragen om hulp spannend en
beangstigend kan zijn. Veel mensen met een depressie vinden het
lastig om zelf hulp te vragen en onder woorden te brengen wat ze
nodig hebben.
d e p r e s s i e
r a a k t
i e d e r e e n
9
Praktische ondersteuning
Het kan belangrijk zijn om je naaste te helpen bij dagelijkse
activiteiten. Mensen die depressief zijn hebben vaak moeite met
praktische zaken zoals het huishouden, de administratie en andere
dagelijkse verplichtingen. Praten en emotionele steun zijn heel
belangrijk maar denk er aan om ook eens een wandeling te
maken of samen iets te doen wat goed past bij je naaste. Dit is
belangrijk als je naaste geneigd is zich terug te trekken en zich te
isoleren. Ook ondersteuning bij praktische zaken als
boodschappen doen, de kinderen naar school brengen of de
afwas doen is soms erg gewenst.
Deze taken, die voor veel mensen routine zijn, kunnen voor iemand
met een depressie een zware opgave zijn.
Wees jezelf
Jezelf zijn betekent niet dat je moet doen alsof er niets aan de
hand is. Het betekent dat je eerlijk bent wanneer je steun geeft.
Bespreek de situatie openlijk maar ga geen geforceerd gesprek
aan over depressie. Vergeet niet om ook over de normale,
dagelijkse dingen te praten. Voor sommige mensen is het een
opluchting om over gewone en leuke dingen te praten. Soms is dat
veel ontspannener dan je alleen maar bezig houden met de
depressie.
Verdwijn niet uit beeld wanneer de behandeling is gestart
Wanneer de behandeling begint, is het belangrijk dat je betrokken
blijft. Ondanks dat je naaste in therapie is, betekent het nog niet
dat het vanzelf beter gaat. Het kan weken tot maanden duren
voordat een behandeling en/of de medicatie aanslaat. Ook als de
behandeling aanslaat, is en blijft jouw steun nodig. Je kunt van
mening zijn dat het goed is om je terug te trekken omdat je het
gevoel hebt dat de professional ‘jouw taak’ heeft overgenomen.
Maar niets is minder waar. Jouw steun is nog steeds erg belangrijk
in deze periode en ook daarna.
d e p r e s s i e
r a a k t
i e d e r e e n
10
Je eigen gevoel
Het kan erg belastend zijn om iemand met een depressie te
steunen. Het is belangrijk om je eigen grenzen aan te geven en
ervoor te zorgen dat je niet meegesleurd wordt in een negatieve
spiraal van gedachten en gevoelens. Pas op dat je niet zelf
onderdeel van het probleem wordt. Hier wat tips en adviezen op
een rijtje:
o
o
o
o
o
Zorg goed voor jezelf. Niemand heeft er wat aan als
jij ook onderuit gaat. Blijf actief met je hobby’s, werk,
contacten onderhouden en blijf leuke dingen doen.
Hoor de klachten van je naaste aan, maar niet te
lang achtereen. Dat is niet goed voor je naaste en
ook niet voor jou. Probeer ook over andere dingen
dan depressie te praten.
Laat je goed informeren. Probeer te lezen over
depressie en de behandeling van depressie.
Iemand die depressief is, kan dat niet altijd zelf.
Blijf niet alleen met de zorgen. Extra zwaar wordt het
als je naaste zelfdoding overweegt of hier over
nadenkt. Het is een fabel dat diegenen die erover
praten het juist niet doen. Als je je zorgen maakt, blijf
daar niet mee zitten. Neem contact op met de
behandelaar van je naaste of met 113online. 113
online is een website en telefoonlijn waar je terecht
kunt met vragen over zelfdoding.
Zoek hulp en steun voor jezelf. Probeer de zorgen
van je af te praten en blijf niet piekeren over de
problemen van je naaste. Zoek zo nodig hulp bij
bijvoorbeeld een vriend(in) of bij een hulpverlener.
Praten over suïcide
Een veel gemaakte fout is de gedachte dat wanneer je praat over
suïcide, je iemand op het idee brengt om suïcide te plegen. Dit
klopt niet. Wanneer je vermoedt dat je naaste aan suïcide denkt,
probeer dan dit onderwerp op een voorzichtige manier te
bespreken. Wanneer je de tijd neemt om te luisteren en je
d e p r e s s i e
r a a k t
i e d e r e e n
11
bezorgdheid uit, moedig je je naaste aan om open te praten over
zijn gevoelens.
Zeg bijvoorbeeld: ‘als je zegt dat je niet meer verder wilt, maak ik
me veel zorgen en vraag ik me soms af of je zelfmoord wilt plegen’.
Hiermee geef je je bezorgdheid aan en schep je ruimte om over
het onderwerp te praten.
Wees alert wanneer je naaste praat over een specifieke manier
van zelfdoding en wanneer hij ook daadwerkelijk in de
gelegenheid is om deze wens tot uiting te brengen. Wanneer je
denkt dat er een reële kans bestaat dat je naaste zelfmoord gaat
plegen of als hij erg veel met de dood bezig is, schakel dan hulp in.
Dit kun je doen door contact op te nemen met 113online.
www.113online.nl of 0900- 113 0 113.
d e p r e s s i e
r a a k t
i e d e r e e n
12
Vat het niet persoonlijk op
Vat het niet persoonlijk op als je naaste je op afstand houdt. Dat
kan heel moeilijk zijn. Probeer te begrijpen dat je vriend(in) of
familielid het gevoel heeft dat hij of zij geen recht heeft op liefde
en aandacht. Dat hij geen recht heeft om er te zijn en dat hij niet
belangrijk is. Of dat je naaste zich zo overmand voelt door de
depressie dat elke vorm van contact moeilijk is geworden.
Het kan je verdriet doen als je contact zoekt en je naaste niet eens
de moeite neemt om de telefoon op te nemen, je terug te mailen
of je te sms’en. Onthoud dat hij zichzelf niet is tijdens een depressie
en dat het beter is om steun te geven die soms niet welkom lijkt (of
geweigerd wordt) dan helemaal geen steun geven. Blijf duidelijk
maken dat je er bent.
Hoop
Garantie geven op een betere toekomst en oplossingen
aandragen, biedt vaak niet de gewenste hulp en kan valse hoop
geven. Aanmoedigen en oprechte hoop op betere tijden vanuit
jezelf laten zien, zijn wel belangrijke dingen die je kunt doen. Je
geeft je naaste het gevoel dat jij er vertrouwen in hebt dat hij de
depressie kan overwinnen.
Bespreek de mogelijkheden van behandeling en zeg dat je bereid
bent om samen de strijd aan te gaan. Dit laat tevens zien dat je
geeft om je naaste en dat je erin gelooft dat de dingen beter
zullen worden zonder valse verwachtingen te scheppen.
d e p r e s s i e
r a a k t
i e d e r e e n
13
Symptomen van een depressie
Het is niet altijd duidelijk wanneer er sprake is van een depressie of
wanneer iemand zich gewoonweg een tijdje erg somber voelt.
Depressiviteit uit zich op vele manieren. De gevolgen van een
depressie hebben betrekking op het gevoel en het denken, maar
depressiviteit kan zich ook in lichamelijk ongemak uiten. De
symptomen kunnen vele vormen aannemen, maar zijn ruwweg als
volgt onder te verdelen:
Depressieve stemming Het meest voor de hand liggende
symptoom, en een van de weinige die bij iedere depressie
voorkomt, is een continue sombere stemming. Gevoelens van
pessimisme en verdriet hebben voor langere tijd de overhand.
Zinloosheid Depressiviteit gaat vaak gepaard met een gevoel van
zinloosheid. Alles in het leven lijkt doelloos, niets is de moeite waard.
Dit kan een grote onverschilligheid, moedeloosheid en
uitzichtloosheid tot gevolg hebben.
Lichtgeraaktheid Iemand met een depressie kan in hogere mate
lichtgeraakt zijn. Alles kan tijdens een depressie irriteren. Als je
depressief bent, heb je zelf meestal niet door dat je sneller dan
normaal boos of geïrriteerd reageert.
Negatief zelfbeeld Een depressie gaat vaak gepaard met
negatieve gedachten over het eigen functioneren. Men kan zich
op vele vlakken gaan zien als mislukking en als onbekwaam. Ook
komen gevoelens van waardeloosheid voor.
Onzekerheid Depressie gaat vaak samen met sterke gevoelens
van onzekerheid, ook als gevolg van de andere symptomen. Dit
gevoel van onzekerheid heeft onder andere invloed op de
assertiviteit en de besluitvaardigheid.
Angst Een depressie kan angst met zich mee brengen. Men kan
last krijgen van irrationele angsten, die zich zelfs tot fobie kunnen
ontwikkelen. Zo kan bijvoorbeeld sociale angst en agorafobie, ook
wel pleinvrees genoemd, voorkomen.
d e p r e s s i e
r a a k t
i e d e r e e n
14
Slaapproblemen Veel mensen hebben tijdens een depressie last
van een onrustige slaap. Men heeft bijvoorbeeld moeite met
inslapen en wordt om de paar uur wakker. Er kan ook sprake zijn
van totale slapeloosheid of van veel te vroeg wakker worden.
Vlakheid Een depressie kan een gevoel van vlakheid veroorzaken.
Alle positieve, maar ook negatieve emoties worden of lijken
afgevlakt. Zelfs de gevoelens voor naasten en geliefden lijken te
zijn afgevlakt.
Spanning en nervositeit Iemand die aan een depressie lijdt, kan
zich nerveus en gespannen voelen. Deze voortdurende spanning
kan andere lichamelijke klachten tot gevolg hebben zoals spierpijn,
verkramping van de maag, hoofdpijn of een verhoogde hartslag.
Vermoeidheid Depressies leiden vaak tot een aanhoudende
vermoeidheid. Direct na het wakker worden is er al een moe en
lusteloos gevoel. Er is nauwelijks genoeg energie voor de dagelijkse
bezigheden.
Eetproblemen Vaak ervaren mensen met een depressie een
verminderde eetlust. Het eten smaakt niet meer of maakt zelfs
misselijk. Vaak valt men tijdens een depressie een paar kilo's af. Het
omgekeerde komt echter ook voor: een vermeerdering van de
eetlust. Soms kan veel eten een gevoel van troost geven en de
depressie kortdurend verlichten.
Zelfverwaarlozing Als gevolg van het gevoel van zinloosheid en
onverschilligheid, kan een depressie leiden tot zelfverwaarlozing.
Dat kan zich uiten in minder zorg voor het uiterlijk, voor de
gezondheid, voeding en voor het huishouden.
Concentratieproblemen Depressiviteit zorgt vaak voor problemen
met concentreren. Men heeft moeite aandachtig en gefocust te
blijven en kan last ondervinden van overmatig dagdromen of
piekeren.
d e p r e s s i e
r a a k t
i e d e r e e n
15
Piekeren Een depressie gaat vaak gepaard met eindeloos
gepieker. Bepaalde negatieve gedachten worden dan eindeloos
herhaald.
Schuldgevoelens Depressie gaat vaak samen met ernstige
schuldgevoelens. Men heeft het idee overal in te falen en overal te
kort in te schieten. Het gaat om overmatige schuldgevoelens
Minder behoefte aan seks Onder andere als gevolg van andere
symptomen zoals vermoeidheid, spanningen en een negatief
zelfbeeld onderdrukt depressiviteit vaak seksuele gevoelens.
Motivatie Depressie veroorzaakt nogal eens een gebrek aan
motivatie. Juist dit gebrek aan motivatie kan een belangrijke factor
zijn in het aanhouden van de depressie. Men heeft weinig of
helemaal geen zin (meer) iets te ondernemen. Terwijl in beweging
komen of initiatief nemen een doorbreking kan betekenen van de
depressie.
Lichamelijke klachten Naast de psychische klachten komen er
tijdens een depressie ook vaak pijnklachten en lichamelijke
klachten voor. De bekendste daarvan is hoofdpijn. Maar de pijn
kan overal in het lichaam voorkomen. Een droge mond, lage
rugpijn, nekklachten en buikpijn zijn voorbeelden van pijnklachten
die de 'onbegrepen pijnklachten' worden genoemd.
Denken aan de dood Het komt vaak voor dat mensen met een
depressie denken aan de dood. Dit wil niet direct zeggen dat
iedereen die depressief is zelfmoord serieus overweegt. Men wil
ontsnappen aan de situatie waarin zich men op dat moment
bevindt en aan de pijn die men op dat moment voelt. Het is
belangrijk om te weten dat dat gevoel overgaat. Deze gevoelens
en gedachten komen vaak voor tijdens het dieptepunt van de
depressie en het is belangrijk om dit te (h)erkennen. Na dit
dieptepunt treedt -bijna altijd- een fase van herstel in, waarbij deze
gedachten en gevoelens minder worden en uiteindelijk
verdwijnen.
d e p r e s s i e
r a a k t
i e d e r e e n
16
De klachten die depressie veroorzaken, kunnen van persoon tot
persoon verschillen. Niet iedereen die depressief is, heeft alle
genoemde symptomen. Omgekeerd is niet iedereen die enkele
van deze symptomen heeft depressief.
Websites
www.depressie.org
www.113online.nl
www.labyrint-in-perspectief.nl
d e p r e s s i e
r a a k t
i e d e r e e n
17