Spreken met de wilsonbekwame patiënt of met de familie ?

Spreken met de
wilsonbekwame
patiënt of met de
familie ?
Walter Rombouts
Klinisch psycholoog
PST UZ Leuven/ Perspectief Holsbeek
ROESELARE, De Mantel, 19.10.11
In de praktijk….
 Patiënte
arts, echtgenoot arts
 Drie kinderen



Advocaat
Burgerlijk ingenieur
Verpleegkundige
“iedereen kent moeder…”
In de praktijk…
 Patiënt
in coma
 Neuroloog: stop
 Familie met religieuze overtuiging Islam
Let op….
 Priggerson
en Vandenbout leren ons dat
de kwaliteit van nabestaan direct
beïnvloed wordt door de kwaliteit van de
communicatie tijdens de palliatieve fase
 Geen
geringe opdracht !
Het is psychologisch een
technische kwestie: wat kan
iemand nog communiceren ?
 Coma
 Delier
 Dementie
 NA
Hersenaandoening
 Verwardheid
 Psychiatrische patiënt
Wat kan iemand nog
communiceren ?
 Neiging


om patiënt voorbij te gaan
Bv handknijpen
Bv patiënte met psychiatrische
problemen uit Oekraïne
Het is psychologisch een
research-kwestie
 Wat
weet een naaste eigenlijk van de
wens van de patiënt(e) ?
 Naasten
overschatten in de meeste
gevallen de symptoomaanwezigheid
en/of symptoomlijden van de patiënt
D.Zweers, 2009
In de ideale zorg….

Goede vroegtijdige zorgplanning, mét
schriftelijke neerslag



COMFORT
LEVENSVERLENING
BEHOUD VAN FUNCTIES (Gijsbreghts, Hasselt)

Goed gebruik van scharniermomenten

Goed gebruik van partner/gezinsgesprek in
(palliatieve) zorg
In de dagelijkse zorg…
 Eigen
expertise als professional altijd
toetsen (bij collega‟s, in team)
 Gebruik van (internationale)
normen/‟good practices‟ zijn soms
richtinggevend/normerend
 Zorgconcept van professionelen
 BEVOOGDENDE
ZORG
 PROCESDIRECTIVITEIT
Communicatie (met een systeem) in
bevoogdende zorg/procesdirectiviteit
Opbouw van een “vrijplaats” voor overleg
-vertrouwen
-proces opzetten (kader expliciteren)
Zeer frequente communicatie
Veel informatie en educatie




Toestand patiënt
Eigen houding
Eigen ervaring
Internationale normen
Communicatie (met een systeem) in
bevoogdende zorg
 Met
veel aandacht voor
 „verbinding‟:
“waar staan wij
(team/omgeving) samen voor ?”
 geduldige herhaling
 toetsing wat begrepen is
 Met
veel aandacht voor
 Beleving
van de omgeving
 Bekommernissen van de omgeving
 Verlangens van de omgeving
En wat bij druk van de omgeving ?
 Druk
is soms heel ordinair
 Maar meestal niet. Het heeft te maken
met:





Zorgconcept
Angst
Crisisgevoel
Onvoldoende steun/uitputting
Eigen pijn van de omgeving
“laat dit hier vooruitgaan…” kan een
ZORGCONCEPT zijn


“Hoe wensen we te zorgen voor iemand ?”
“Wat denken we dat optimale zorg is ?”

Onder invloed van tijd,omgeving,spiritualiteit …

Bij familie zo, maar ook bij hulpverleners (morfine
verhogen, paternalistisch ingrijpen…)

Vroegtijdig bespreekbaar maken van het eigen
zorgconcept en dat van de omgeving
“laat dit hier vooruitgaan” kan uiting
van ANGST zijn

Wegens gebrek aan „controle‟ en
„voorspelbaarheid‟

Aanpak is controle en voorspelbaarheid verhogen
“laat dit hier vooruitgaan…” kan wijzen
op een CRISISGEVOEL bij de omgeving



Crisis is spanning voelen, maar niet weten wat je er
mee aan moet
In crisis wordt een mens vaak
 Paternalistisch: “ik weet het voor de andere”
 Eliminerend: “als dit (of deze) weg is, is er een
oplossing…”
Communicatie in crisis is:
 Wat is er aan de hand ?
 Heb je steun ?
 Hoe heb je dit vroeger kunnen oplossen ?
“laat dit hier vooruitgaan…” kan wijzen
op ONVOLDOENDE STEUN/UITPUTTING


Onvoldoende steun “jullie doen het heel goed”
Communicatie is dan:
 Steun geven
 Positief bevestigen
 Info over beloop geven: “ja, dat is zo…”
 Gesprek over “dood die vaak niet super mooi
is…”
“laat dit hier vooruitgaan…” kan wijzen op
ONVOLDOENDE EXPLORATIE VAN EIGEN PIJN
VAN DE OMGEVING

HOE VOELT DIT VOOR MIJ ?

WAT DOE IK MET MIJN ONMACHT ?

Communicatie is
 Exploratie van pijn
 Niet alleen laten met die pijn
Zelfzorg van de arts
zorg voor patiënt
zorg voor familie
zorg voor team
zorg voor mezelf
Zelfzorg van het team: preventie van moral
distress (Corley, Piers)


“Moral distress develops in situations where healthcare
providers cannot fulfil their moral obligations to patients
of fail to pursue what they believe to be the correct
course of action due to forces often out of their
control”(SCHWENZER & WANG,2006)
Moral distress causes:
 Frustration
 Avoiding patients
 Use distancing as a negative coping strategy