Presentatie Koen Hermans: OCMW op weg naar 2020

De OCMW op weg naar
2020 in woelige tijden
Prof. dr. Koen Hermans
Projectleider LUCAS / Onderzoeksgroep Sociaal Werk
KU Leuven
OCMW-wet 1976: vertrek van een nieuw
maatschappijproject

Artikel 1:
–
Elke persoon heeft recht op maatschappelijke dienstverlening. Deze heeft
tot doel eenieder in de mogelijkheid te stellen een leven te leiden dat
beantwoordt aan de menselijke waardigheid

Van willekeur naar een afdwingbaar recht op dienstverlening

Van armoedebestrijding naar menselijke waardigheid

Professionalisering = erkenning van maatschappelijk werk
– Artikel 59 : Als publieke instelling vervult het OCMW zijn opdracht volgens
de meest aangepaste methoden van het maatschappelijk werk
 Art 60: niet enkel individuele hulp
– Waar de noodzakelijkheid zich voordoet, richt het openbaar centrum voor
maatschappelijk welzijn, desgevallend in het kader van een bestaande
planning, inrichtingen of diensten op met sociaal, curatief of preventief
karakter, breidt deze uit en beheert deze.
Jaren ‘80

OCMW snel terug naar kernopdracht, armoedebestrijding ?

Onvoorwaardelijkheid van het recht ? Werkbereidheid in BM

Raad heeft beslissingsbevoegdheid over individuele dossiers

Lokale autonomie en dus verschillen qua dienstverlening:
rechtsgelijkheid vs responsiviteit
Jaren ‘90:

Sterke toename en verjonging van BM, vooral in steden

Asielzoekers en verkleuring van populatie

Doorbraak van het activeren

Nieuwe armoede : mensen met schulden

Schaalgrootte van OCMW neemt toe: nieuwe diensten

Veel creativiteit op het lokale niveau: impact van SIF
4
Jaren 2000
 Recht op maatschappelijke integratie (2002):
– Eerst tewerkstelling, dan activering, dan leefloon
– Bevestiging van activering
– Individualisering van rechten
 Sterk stijgend aantal studenten vanaf 2003
 Interculturalisering zet zich verder door
Decreet Lokaal Sociaal Beleid 2004
 Van SIF naar Stedenfonds:
– Stad als financierder van allerlei private diensten
– Quid armoedebestrijding?
 Decreet LSB in 2004: eerste integratiebeweging
–
–
–
–
–
Grondrechtenbenadering
Lokale beleidsplanning
Inclusief en integraal beleid
Betere samenwerking OCMW, gemeente en private partners
Eén Sociaal Huis (éénloketmodel)
6
Integratie OCMW-gemeente vanaf 2009
 1ste poging sinds 2009, doorbraak in 2014/2015
 Efficiëntie, meer democratie en betere beleidsplanning
 Maar OCMW = federale organieke wet
 Besluitvorming door orgaan samengesteld door
gemeenteraad
 Quid artikel 1 en artikel 59 ?
 Waarom zou integratie drempelverlagend werken?
7
Context van integratie
 Besparingslogica : ‘kerntakendebat’
– Mbt. Individuele hulp
– Mbt. Financiering van private diensten
 Uitgesproken toename van beroep op RMI en leefloon
 Superdiversiteit van cliënteel (OCMW als
‘integratiemachine’)
 Gaten van vangnet van SZ worden groter
8
Wie beslist in individuele dossiers ?
Constante in de afgelopen 40 jaar
 Politieke logica : Raad beslist over individuele dossiers
 Al de andere hulp- en dienstverlening: : combinatie van
ambtelijke logica en professionele logica
 Argumenten pro Raad:
– Kennismaking met armoede
– In de OCMW-raad speelt politieke kleur niet
– « objectieve » of « neutrale » toets van dossier van MW’er
 Maar wat met art. 59?
9
Sociaal onderzoek als basisopdracht van het MW
 Drie functies:
– Vertrouwensrelatie opbouwen
– Ruimte scheppen voor het verhaal van de cliënt
– Aftoetsen van voorwaarden van recht op leefloon toenemend
belang van elektronische informatie
 Controle vs vertrouwen als basis-spanningsveld
 Sociale fraude vs controlefunctie ?
 ‘Sociaal onderzoek’ als methodiek : jarenlang
verwaarloosd
10
Besluitvorming in OCMW: van aanvraag naar
advies
 Van aanvraag naar dossier :
– Mondelinge informatie samenvatten, structureren naar geschreven
dossier
– Structuur van een dossier?
– Discretionaire ruimte oftwel beoordelingsruimte?
 Van dossier naar advies:
– Is er professionele toets door diensthoofd of collega’s?
– wie formuleert advies? Advies van de mw’er of van sociale dienst?
11
Van advies naar beslissing
 Wie stelt dossier voor?
 Hoe wordt dossier voorgesteld?
 Op basis waarvan wordt beslissing genomen ?
– Op basis van sociaal onderzoek
– Op basis van ‘argumenten van de straat’
– Wie gebruikt art.59 ?
 Hoe ervaren cliënten dit?
– ‘examen’ afleggen
– Meenemen van vertrouwenspersoon?
– Rol van maatschappelijk werker als cliënt op Raad verschijnt?
12
Nood aan professionalisering van sociaal
onderzoek
 Kennis van wetgeving
 Methodiekontwikkeling
–
–
–
–
–
–
–
–
Inzetten van huisbezoek
Maximale caseload-norm
Intaker vs maatschappelijk werker
Sterke toename van ‘elektronische informatie’ die niet van cliënt
maar van computer komt
Benutten van wetgeving
Beroepsprocedure bij arbeidsrechtbank
Samenwerking tussen verschillende sociaal werkers binnen
verschillende diensten
…
13
Breekpunten bij integratie
 Betekenis van artikel 1 : menselijke waardigheid
– Individueel recht
– Voorwaardenscheppend beleid
– Integratie : effect hierop op financiering van private actoren?
 Betekenis van artikel 59
 Koppel integratiedebat niet los van ruimere gevolgen
van decentralisatie op Vlaams niveau
 Structureel werken op lokaal niveau: nieuwe kans of
blijvend inzetten op hoger beleidsniveau?
14
En de opleiding
 ‘Ingebouwd MW’ vs ‘echt MW’
 Hoe omgaan met spanningsveld tussen controle en
vertrouwen
 Belang van kennis van en benutten van wetgeving is
essentieel in OCMW-context
 Sociaal onderzoek en elektronische informatie
 Private actoren: toenemende verantwoording van inzet
van middelen
15