Extra voorbeeld analyse ethisch dilemma

Verdieping bij hoofdstuk 2
Voorbeeldanalyse ethisch dilemma volgens het stappenplan
Case
Enscenering: sollicitatiegesprek in de kamer van Henk Dunker, directeur van Cosmetrics, een
middelgroot bedrijf in huidverzorgingsproducten. Aanwezig: Henk Dunker en Jan Kardijn,
een sollicitant voor de vacature van medewerker Research and Development (R&D), een
afdeling met op dit moment acht werknemers. Het gesprek is al een tijdje aan de gang en is
goed verlopen. Jan is duidelijk de beste kandidaat voor de functie en Henk wil hem eigenlijk
wel graag hebben, al wil hij dat nog niet laten blijken. Het wordt tijd om het gesprek af te
sluiten.
Henk: Goed, we hebben uw cv wel zo’n beetje doorgenomen en wat betreft de kwalificaties
komt u zeker in aanmerking. U bent immers al zo’n vijftien jaar in dienst bij Skinfab, een van
onze vijf concurrenten in de markt, in dezelfde functie als die u bij ons zou gaan uitoefenen,
dus ik ga er zonder meer van uit dat u de functie goed aankunt. Ik heb ook contact gehad met
de referentie die u opgaf en hij was zeer lovend over uw inzet en kwaliteiten. Maar toch, ik
heb ook een aantal andere kandidaten die goed gekwalificeerd zijn voor deze functie, dus ik
wil toch nog een paar dingen vragen. Ten eerste, waarom wilt u weg bij Skinfab?
Jan: Nou, het is niet zo dat ik daar per se weg wil of moet. Ik word er gewaardeerd, ik verdien
een goed salaris, maar ik werk er wel al vijftien jaar en wil weer eens een nieuwe uitdaging.
Henk (verbaasd): Een nieuwe uitdaging in dezelfde functie? Dan is er vast nog wel een andere
reden. Misschien een beter salaris?
Jan: Ja, dat zou ook mooi zijn. Ik bedoel, ik verdien nu wel goed, maar ik zit al een paar jaar
aan het eind van mijn schaal, dus groei is er nauwelijks meer en ik heb hoge lasten. Huis,
alimentatie, twee kinderen op het gym, u begrijpt ...
Henk: Jaja, alles goed en wel, maar dat betekent dat u daarmee wel duurder bent dan andere
kandidaten die ook geschikt zijn. Dus dan vraag ik me toch af waarom wij u zouden
aannemen. Kunt u daar zelf antwoord op geven? Waarom moeten wij u nemen en niet een van
de andere, goedkopere, maar ook geschikte kandidaten?
Jan: Tja, ik zou u misschien ook nog op een andere manier belangrijk voordeel kunnen
bieden. U weet dat Skinfab onlangs een nieuwe antirimpelcrème op de markt heeft gebracht
en dat die enorm aanslaat ...
Henk: Ja, hou daar maar over op, dat scheelt me nu al 10 procent marktaandeel! Daar moeten
we nodig wat aan gaan doen! Daarom wil ik op R&D ook de beste mensen die er zijn.
Jan: Nou, dan ben ik denk ik de man die u zoekt. Ik heb immers meegewerkt aan de
ontwikkeling van dat product, dus ik weet precies wat er in zit en waarom het beter werkt dan
uw huidige antirimpelcrème. En ik zou u best de samenstelling van de crème van Skinfab
kunnen onthullen ...
Bij Praktijkboek maatschappelijk verantwoord ondernemen – 1/5
Verdieping bij hoofdstuk 2
Stilte. Henk probeert razendsnel na te denken. ‘Dit is wellicht een gouden kans om het
marktaandeel weer te herstellen. De raad van bestuur zet me ook al een tijdje onder druk om
met iets nieuws te komen. En het kan anders al gauw nog een halfjaar duren voordat we met
iets vergelijkbaars op de markt kunnen komen en dan zijn we nog meer klanten kwijt. Het is
dan wel stelen van geheime informatie van de concurrent, maar wat dan nog? Hoeven ze niks
van te weten te komen en er rust geen patent op.’
Analysevoorbeeld
1
Wat is het morele probleem?
Is het aannemen van een sollicitant om heimelijk vertrouwelijke informatie van een
concurrent te verkrijgen toegestaan?
2
Wie zijn de betrokken stakeholders en wat zijn hun belangen?
Stakeholders
Belangen
Niveau per belang
Henk Dunker
Behoud van baan
Vinden van een goede
nieuwe werknemer R&D
Cosmetrics
Continuïteit en rendement
Vinden van een goede
nieuwe werknemer R&D
Basisvertrouwensrelatie met
concurrenten
Jan Kardijn
Beter inkomen
Skinfab
Continuïteit en rendement
Behoud van goede
werknemers
Basisvertrouwensrelatie met
concurrenten
Overige concurrenten
Continuïteit en rendement
Basisvertrouwensrelatie met
concurrenten
3
Welke verschillende handelingsmogelijkheden zijn
Welbegrepen eigenbelang
Welbegrepen eigenbelang
Welbegrepen eigenbelang
Welbegrepen eigenbelang
Algemeen belang
Welbegrepen eigenbelang
Welbegrepen eigenbelang
Welbegrepen eigenbelang
Algemeen belang
Welbegrepen eigenbelang
Algemeen belang
er?
1
Afwijzen en aannemen andere kandidaat.
2
Aannemen en afslaan van het aanbod heimelijk informatie te verkrijgen.
3
Aannemen en ingaan op het aanbod.
4
Welke belangen worden positief of negatief geraakt bij elk van de
alternatieven?
Alternatief 1
Positief
Negatief
Afwijzen en aannemen
andere kandidaat.
Niet de vakinhoudelijk beste,
maar wel geschikte
werknemer gevonden voor
vacature.
Continuïteit en rendement
voor middellange termijn (1-2
jaar) onder druk.
Positie Henk Dunker voor
middellange termijn onder
druk.
Bij Praktijkboek maatschappelijk verantwoord ondernemen – 2/5
Verdieping bij hoofdstuk 2
Alternatief 2
Aannemen en afslaan van
het aanbod heimelijk
informatie te verkrijgen.
Positief
Sollicitant kan
salarisverbetering
verwachten in nieuwe baan.
Vakinhoudelijk beste
werknemer gevonden voor
vacature.
Skinfab is verlost van
werknemer die blijkbaar niet
meer voldoende betrokken is
bij de organisatie en
onbetrouwbaar is.
Negatief
Sollicitant kan onbetrouwbaar
genoemd worden.
Betrouwbaarheid als interne
waarde van de organisatie en
als afgeleid belang voor
continuïteit en rendement
wordt dus ook geschaad.
Continuïteit en rendement
voor middellange termijn (1-2
jaar) onder druk.
Positie Henk Dunker voor
middellange termijn onder
druk.
Alternatief 3
Aannemen en ingaan op het
aanbod.
Postief
Sollicitant kan
salarisverbetering
verwachten in nieuwe baan.
Vakinhoudelijk beste
werknemer gevonden voor
vacature.
Relatie Henk Dunker met
raad van bestuur kan op
korte termijn sterk
verbeteren.
Concurrentiepositie van de
organisatie kan op korte
termijn sterk verbeterd
worden.
5
Skinfab verliest deskundige
werknemer.
Negatief
Sollicitant kan onbetrouwbaar
genoemd worden.
Betrouwbaarheid als interne
waarde van de organisatie en
als afgeleid belang voor
continuïteit en rendement
wordt dus ook geschaad.
Skinfab verliest deskundige
werknemer.
Vertrouwensrelatie met
Skinfab en andere
concurrenten onder druk.
Skinfab is verlost van
werknemer die blijkbaar niet
meer voldoende betrokken is
bij de organisatie en
onbetrouwbaar is.
Welke normen of waarden zijn in het geding?
Uit voorgaande belangenopsomming blijkt dat de waarde die centraal staat in dit dilemma,
‘vertrouwen’ of ‘betrouwbaarheid’ is.
Bij Praktijkboek maatschappelijk verantwoord ondernemen – 3/5
Verdieping bij hoofdstuk 2
6
Belangenafweging en conclusie
1
Welke belangen wegen het zwaarst en waarom?
Het financiële voordeel door de verkregen informatie kan groot zijn, maar dat zal
vooral voor de korte en middellange termijn gelden. Daartegenover staat dat de
loyaliteit van Kardijn jegens zijn huidige werkgever gering is, en dat het feit dat hij
blijkbaar toegang heeft tot vertrouwelijke informatie, voor hem blijkbaar moreel van
geringe waarde is. Dat zijn eigenschappen die hij waarschijnlijk ook zal hebben in
zijn nieuwe functie bij Cosmetrics. En dat is sowieso op langere termijn schadelijk
voor de organisatie, omdat hij in externe relaties geen betrouwbare medewerker is
en ook omdat hij intern niet de betrokkenheid en betrouwbaarheid zal tonen die
essentieel is voor continuïteit en succes op de langere termijn. Bovendien haal je
iemand binnen die door zijn houding de cultuur in de organisatie sterk negatief kan
beïnvloeden en dat is op langere termijn funest. Ten slotte zal de relatie met Skinfab
en de andere concurrenten onder druk komen, zelfs al komt het lekken van
vertrouwelijke informatie niet uit. Net zoals intern vertrouwen een kernwaarde is,
geldt dat ook voor de relatie met andere stakeholders. Uiteindelijk heeft iedereen
baat bij goede vertrouwensrelaties. Het financiële voordeel op de korte en
middellange termijn lijkt al met al niet op te wegen tegen de nadelen van het indienst-nemen van een onbetrouwbare werknemer.
Welke conclusie trek ik hieruit wat betreft mijn beslissing inzake het dilemma?
De conclusie is derhalve dat Jan Kardijn moet worden afgewezen en dat Henk
Dunker een van de andere kandidaten moet aanstellen.
Hoe kan ik mijn beslissing vanuit de drie ethische perspectieven verdedigen?
Vanuit het intentieperspectief is het voorstel van Jan Kardijn laakbaar. Hij heeft de
intentie om het hem door Skinfab gegeven vertrouwen te misbruiken. Het
aannemen van Jan Kardijn inclusief vertrouwelijke informatie betekent het
accepteren van deze gezindheid. Ook als Dunker hem aanneemt zonder van zijn
aanbod gebruik te maken, is er tot op zekere hoogte sprake van acceptatie of ten
minste gedogen van de intentie.
2
3
Vanuit het normenperspectief is het voorstel van Kardijn in strijd met de norm van
betrouwbaarheid. Het aannemen van Kardijn, inclusief of exclusief de vertrouwelijke
informatie, betekent hoe dan ook het aannemen van iemand die het niet zo nauw
neemt met deze norm en dus accepteer je daarmee dat deze norm overschreden
mag worden.
Vanuit het gevolgenperspectief heeft het aannemen inclusief informatie een zakelijk
voordeel, maar ook belangrijke zakelijke nadelen en risico’s die waarschijnlijk op de
lange termijn schadelijker zijn dan het voordeel op de korte of middellange termijn.
Cosmetrics haalt een onbetrouwbare werknemer in huis, die na verloop van tijd net
zo makkelijk weer aan een andere concurrent vertrouwelijke informatie kan
doorspelen als hem dat materieel gewin oplevert. Bovendien zal Kardijn een cultuur
introduceren die op termijn zeer schadelijk kan zijn voor de organisatie. Al deze
nadelige gevolgen gelden net zozeer als Cosmetrics hem aanneemt zonder gebruik
te maken van zijn aanbod. En ten slotte zal in het geval van aannemen inclusief
informatie waarschijnlijk de verslechterde relatie met de concurrenten schadelijk
uitpakken voor Cosmetrics en de hele bedrijfstak in het algemeen.
Bij Praktijkboek maatschappelijk verantwoord ondernemen – 4/5
Verdieping bij hoofdstuk 2
4
5
Hoe kan ik mijn beslissing verdedigen vanuit het principe van wederkerigheid?
Als de organisatie accepteert dat een werknemer van een concurrent vertrouwelijke
informatie uitspeelt, zal zij dat ook andersom moeten accepteren.
Hoe kan ik mijn beslissing verdedigen vanuit het principe van universaliteit?
Stel dat alle organisaties een dergelijk handelen zouden accepteren, dan zou dat
uiteindelijk iedere organisatie schaden.
Bij Praktijkboek maatschappelijk verantwoord ondernemen – 5/5