Schaamte, zelfbeeld en agressie

Schaamte
Zelfbeeld
en
Agressie
Hedy Stegge
VU Amsterdam
PI Research
Agressie
Het (opzettelijk) toebrengen van fysieke
of psychische schade aan een ander, of
hiermee dreigen


Reactieve of vijandige agressie
Proactieve of instrumentele agressie
Vijandige agressie
Aanleiding (vb provocatie)
Emotionele reactie (vb boosheid)
Agressie
Instrumentele agressie
Persoon
A
G
R
E
S
S
I
e
Uitkomst
Aanleiding (vb provocatie)
Emotionele reactie (vb boosheid)
ACTIETENDENTIE: PUSH
Agressie
CONSEQUENTIES: PULL
Uitkomst
Wanneer worden mensen agressief
Kenmerken van de situatie





Provocatie
Agressie-cues (wapens)
Onprettige omstandigheden
Sociale context
(Extreme voorbeelden: gevangenisexperiment
Zimbardo, gehoorzaamheidsexperiment Milgram;
zomerkamp experiment Sherif & Sherif)
Wie worden agressief?
Kenmerken van de persoon





Neiging tot boosheid/irritatie
Impulsiviteit
Vergevingsgezindheid-wraakzucht
Persoonlijkheid
Zelfbeeld
Interactie
persoon * situatie
Agressie
Aanleiding

Aantasting van het gevoel van eigenwaarde

Wordt in de loop van de lagere schoolperiode een
belangrijke bron van agressie
Schaamte



Mensen zijn sociale wezens, hebben behoefte aan
waardering van en acceptatie door anderen
Schaamte heeft een belangrijke signaalfunctie
Schaamte is een reactie op situaties waarin je niet
voldoet aan de verwachtingen van jezelf en/of
anderen
Schaamte
Gebeurtenis
Evaluatie
in termen
van
Ongewenste
Identiteit,
Afwijzing
door
anderen
Reactie
Reacties op schaamte
openlijke
schaamte
cue
Aanval op
het zelf
Schaamte,
inferieure
positie
boosheid
agressie
But here I come
I'm the show's main attraction
I'm a beautiful creature
That's what I am
That's what I am
(Anouk)
But here I come
I'm the show's main attraction
I'm a beautiful creature
That's what I am
That's what I am
(Anouk)
Narcisme

Overdreven positief
gevoel van
eigenwaarde

Gedachten, gevoelens
en gedragingen zijn
gericht op het
beschermen van een
kwetsbaar zelfbeeld
Narcistische vs gezonde zelfgevoelens

Narcisme:
 Kinderen zoals ik hebben recht op iets extra’s
 Ik denk graag na over hoe ontzettend leuk ik ben
 Ik ben een voorbeeld voor andere kinderen
 (Thomaes, Stegge, Olthof & Bushman, under review)

Gezonde zelfgevoelens
 Over het algemeen ben ik tevreden met mezelf
 Ik vind het goed zoals ik ben
Narcistische zelfgevoelens zijn kwetsbaar
Omdat ze voorwaardelijk zijn:

Om me goed te voelen over mezelf is het belangrijk
 Dat andere kinderen me leuk vinden
 Dat ik goede cijfers haal
 Dat ik beter ben dan anderen

Gevoel van eigenwaarde bij goedkeuring of afkeuring
 Als andere kinderen mij leuk vinden, voel ik me ook beter over
mezelf
 Ik voel me slecht over wie ik ben als andere kinderen me niet leuk
vinden
Stegge, Güldner, Smits, et al. 2007
Gevoelens in het dagelijks leven
Positief en negatief affect
 Narcisme: meer/sterkere positieve gevoelens, maar ook meer/sterkere
negatieve gevoelens
 Gezonde zelfgevoelens: meer positieve gevoelens en minder negatieve
gevoelens
Acceptatie en regulatie van negatieve gevoelens
 Narcisme: minder acceptatie van negatieve gevoelens en een minder
positieve inschatting van de eigen regulatie-vaardigheden
 Gezonde zelfgevoelens: meer acceptatie van negatieve gevoelens en
meer positieve inschatting van de eigen regulatievaardigheden
Stegge, Güldner, Smits et al, 2007
Reacties op schaamtevolle situaties
Kinderen die hoog scoren op een narcisme-vragenlijst

Reageren op schaamtevolle situaties met boosheid,
vijandigheid en agressie
 Zelfrapportage
 Rapportage door leeftijdgenoten
 Experimentele opzet
Proefschrift Thomaes, 2007
Stegge, Güldner et al., 2007
Schaamte
Zelfbeeld
en
Agressie
It matters how you
(want to)
see yourself!
Nadere informatie over




Publicaties
Lopende onderzoeksprojecten
Mogelijkheden om als school of instelling mee te werken aan
onderzoek
Onderzoeksstage of scriptie
Prof. dr. H. (Hedy) Stegge
Afdeling Ontwikkelingspsychologie, Vrije Universiteit Amsterdam
PI Research Duivendrecht
[email protected]