Preventie van depressie en suïcide bij adolescenten

Preventie van depressie en suïcide
bij adolescenten: wat is de beste
weg?
Dr. Daan Creemers, GZ-psycholoog/onderzoekscoordinator
GGZ Oost Brabant, Radboud Universiteit
Vandaag
-
Achtergrond Depressie en Suïcide
Wat is de beste route?
Plan van aanpak Peel regio/Helmond
Vragen?
Film: iedereen depressief (VPRO, 2011)
Wat is een depressie?
•
Depressieve stemming
•
Duidelijke vermindering van interesse of plezier
•
Gewichtsvermindering of –toename of bijna elke dag afgenomen of toegenomen eetlust
•
Insomnia (slapeloosheid) of hypersomnia (overmatige slaap en slaperigheid) bijna elke dag
•
Psychomotorische agitatie of remming moeheid of verlies van energie, bijna elke dag
•
Gevoel van schuld, hulpeloosheid, bezorgdheid, en/of vrees
•
.
•
Verminderd vermogen tot nadenken of concentratie
•
Film: black dog depression
Terugkerende gedachten aan de dood of suïcidale ideatie
- Depressie groot probleem in de volksgezondheid:
- Jaarlijks lijden ca. 37000 (4%) adolescenten aan een depressieve stoornis (Meijer
et al., 2006)
- De life time prevalentie van een depressieve stoornis aan het eind van de
adolescentie is 17% - 28% (Kessler et al., 2001)
- Van de volwassenen lijdend aan een depressieve stoornis ervoer 75 % zijn/haar
eerste episode tijdens de kindertijd of adolescentie (Kim-Cohen et al., 2003)
- Onder adolescenten heeft 20% last van depressieve stemmingen (Meijer et al.,
2006)
- Grote individuele en maatschappelijke consequenties (Romijn et al., 2008)
Depressie en suïcide gaan hand in hand
Depressie
-
Suïcidaliteit
Van de jongeren die zich suïcideren lijdt 60%- 90% aan een depressieve
stoornis (Orbach, 2009).
- Depressie en suïcide groot probleem in de
volksgezondheid:
Nb. Sterkste stijging bij jeugd (15-25 years) en middelbare leeftijd (45-60)
- Depressie en suïcide groot probleem in de
volksgezondheid:
Since 2000 drie keer meer suïcides bij adolescente meisjes (15-20 jr) (8:24)
Hebben we het probleem wel in beeld?
Rapport RIVM (2014):
- Depressieve klachten worden vaak niet gesignaleerd en kinderen krijgen
hierdoor niet de gepaste zorg.
- Depressie preventie is niet goed georganiseerd; verschillende interventies
worden gebruikt en weten de effectiviteit er onvoldoende van
- Conclusie: depressiepreventie heeft nationale prioriteit en meer mensen
moeten bereikt worden met effectieve strategieën.
Hebben we het probleem wel in beeld?
Depressieve klachten worden vaak niet gesignaleerd en kinderen krijgen hierdoor
niet de gepaste zorg
Twee belangrijke voorspellers voor suïcidaal proces:
- Een eerdere suïcide poging
- Depressiviteit
Verschil jongens en meisjes
Maar……..hoe organiseer je dat?
Preventie: 3 niveaus
Verhoogd risico /
Symptomen
Risico
Iedereen
Programma: Op Volle Kracht
Goede resultaten
programma in VS
Penn Resilience Program
Vertaling & bewerking
Trimbos – GGD – RU
2010
Ervaringen:
http://opvollekracht.com/
Programma: Op Volle Kracht
Verklaringen ontstaan depressie:
- Biologische modellen
- Operante en sociale competentiemodellen
- Cognitieve modellen
- Op Volle kracht is theoretisch onderbouwd vanuit de cognitieve en
operante/sociale competentiemodellen.
Programma: Op Volle Kracht
16 lessen in school
Cognitieve gedragstherapie
Copingstrategieën
Sociale vaardigheden
GGGG-model
Gebeurtenis
Gedachte
Gevoel
Gedrag
Programma: Op Volle Kracht
Gevoelens
Programma: Op Volle Kracht
Gedachten: Gedachte valkuilen in OVK
Altijd- ik
Je vertelt jezelf dat je niks goed kunt doen en het altijd verkeerd doet
Zwartkijken
Je ziet alleen de negatieve dingen. Zelfs als er iets leuks gebeurt, zie je
nog de dingen die fout gaan of niet helemaal goed gaan
Voorspellen
Je gaat er al van uit dat iets fout zal gaan, zonder dat je daar bewijs
voor hebt
http://www.youtube.com/watch?v=GOxM6QKIZtg
Programma: Op Volle Kracht
Les 9 t/m 16 http://www.youtube.com/watch?v=vswy41zKzG4
Sociale en copingsvaardigheden
Studie 1: Universele preventie
Doelgroep:
9 reguliere middelbare scholen, halve 2e klassen, VMBO-T, HAVO en VWO
Trainers:
afgestudeerde psychologen/orthopedagogen, 4 daagse training
Design:
Randomized Controlled Trial: 16 x OVK versus gewone les
54 klassen, n = 1358.
Tak et al. 2012
Verwachte resultaten: Universele preventie
Depressie
controle
interventie
T0
-programma-
T1
T2
T3
Resultaten: Universele preventie
Depressieve klachten
% Elevated DS (CDI ≥13)
Iatrogeen effect
Studie 2: Selectieve preventie
Doelgroep:
11 scholen met >30% kinderen uit achterstandswijken hele 1e of 2e klassen, VMBO-kader
t/m VWO
Trainers:
mentoren van de school, 4 daagse training
Design:
Randomized Controlled Trial: 16 x OVK versus gewone les
57 klassen, n = 1343.
Kindt et al. 2013
Resultaten: Selectieve preventie
Depressieve klachten
% Clinical DS (≥ CDI 19)
Iatrogeen
effect
Studie 3: Geindiceerde preventie: regio Oss
Doelgroep:
scholen
1e of 2e klas, VMBO-Theoretisch t/m VWO
CDI ≥ 16
Trainers:
psycholoog / orthopedagoog, 4 daagse training
Design:
Randomized Controlled Trial: 8 x OVK na school versus geen lessen
screening n = 800; deelname n = 118
Resultaten Geindiceerde preventie
Screening:
-
800 meiden gescreend (3 scholen)
-
120 meiden verhoogde klachten (15%)
-
gemiddelde CDI-score van 120 meiden: 20
-
percentage pathologie ouders: 23%
-
1% direct doorverwezen vanwege zeer ernstige (suicidale) klachten
Resultaten Geindiceerde preventie
6 month FU:
Cohen’s d: .74
Wijnhoven et al. 2013
Tot slot
•
Conclusie:
• Depressieve Symptomen:
• OVK effectief als geindiceerde depressie preventie (bij meiden)
•
What’s next:
•
Ervaringen regio Oss…
Probleembeschrijving
We willen het echt eens anders doen!
Regio Oss kennisregio Depressie; STORMproject
-Sluit aan bij de regionale bevolking
-Ketenzorgpad beschreven
-Vaste overleg momenten keten m.b.t. depressie- en
suicide preventie
-Jaarlijks onderzoek naar meest
effectieve strategie (2016: CGT vs. psycho-educatie)
Doel; samen blijven leren om zorg te verbeteren!
Regionale situatie:
Suicides bij jongeren in de Peel
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
tot 18 jaar
18-20 jaar
21-23 jaar
Regionale situatie:
Plan van aanpak regio helmond
Eigenaarschap van het plan van aanpak ligt bij prof. Dr. Rutger Engels, Trimbos Instituut
Plan van aanpak regio helmond*
Eigenaarschap van het plan van aanpak ligt bij prof. Dr. Rutger Engels, Trimbos Instituut
Plan van aanpak regio helmond
Er is een integrale PREVENTIEVE aanpak nodig; scholen en zorg samen
1). Vaardigheidstraining aan mentoren: (gatekeeperstraining)
Kennis een vaardigheden van mentoren vergroten in het signaleren en
bespreken van suïcidaliteit .
2). Mental health program; omgaan met life events
Dit programma richt zich op het vergroten van de geestelijke gezondheid en
op het verbeteren van vaardigheden om om te gaan met negatieve lifeevents, stressoren en suïcidaal gedrag (5 lesuren aangeboden door
mentoren). Doorbreken stigma psychische klachten.
Plan van aanpak regio helmond
Er is een integrale PREVENTIEVE aanpak nodig; scholen en zorg samen
3). Vroegsignalering van depressie; screening
Vragenlijst wordt afgenomen door GGD: de vragenlijst laat de mate van
depressieve klachten en suïcidaliteit zien.
4). Weerbaarheidsprogramma ‘Op Volle Kracht’
‘Op Volle Kracht’ is een depressie preventie programma gebaseerd op de
principes van de cognitieve gedragstherapie. 8 sessies aangeboden door
schoolpsychologen i.s.m. zorgpartners.
What’s next?
• Intensieve samenwerking aangaan; mentale gezondheid heeft
prioriteit
• Er is monitoring van de effecten op gezondheid en
maatschappelijke kosten nodig
• Samen kennis vergaren om zorg (inter)nationaal te verbeteren:
een lerende houding
• Ambitie: Helmond en Oss landelijke voorbeeldregio’s (?)
• STORM op ROC’s (?)