Preventie van depressie bij adolescenten: wat is de beste weg?

Preventie van depressie bij
adolescenten: wat is de beste weg?
Dr. Daan Creemers
Gz-psycholoog/onderzoekscoordinator K&J GGZ Oost Brabant
Film: fragmenten ‘Iedereen depressief ’ (VPRO)
Wat is een depressie?
•
Depressieve stemming
•
Duidelijke vermindering van interesse of plezier
•
Gewichtsvermindering of –toename of bijna elke dag afgenomen of toegenomen eetlust
•
Insomnia (slapeloosheid) of hypersomnia (overmatige slaap en slaperigheid) bijna elke dag
•
Psychomotorische agitatie of remming moeheid of verlies van energie, bijna elke dag
•
Gevoel van schuld, hulpeloosheid, bezorgdheid, en/of vrees.
•
.
•
Verminderd vermogen tot nadenken of concentratie
Terugkerende gedachten aan de dood of suicidale ideatie
- Depressie groot probleem in de volksgezondheid:
- Jaarlijks lijden ca. 37000 (4%) adolescenten aan een depressieve stoornis (Meijer
et al., 2006)
- De life time prevalentie van een depressieve stoornis aan het eind van de
adolescentie is 17% - 28% (Kessler et al., 2001)
- Van de volwassenen lijdend aan een depressieve stoornis ervoer 75 % zijn/haar
eerste episode tijdens de kindertijd of adolescentie (Kim-Cohen et al., 2003)
- Onder adolescenten heeft 20% last van depressieve stemmingen (Meijer et al.,
2006)
- Grote individuele en maatschappelijke consequenties (Romijn et al., 2008)
Adolescentie belangrijk en Verschil
jongens en meisjes
- Depressie groot probleem in de volksgezondheid:
Nb. Sterkste stijging bij jeugd (15-25 years) en middelbare leeftijd (45-60)
- Depressie groot probleem in de volksgezondheid:
Since 2000 drie keer meer suicides bij adolescente meisjes (15-20 jr) (8:24)
Tabel 1.1: Top tien van de ziekten met de grootste ziektelast in DALY’s in Nederland in 2003 (Bron: De
Hollander et al., 2006).
Rangorde
% van totaal Mannen
Vrouwen
1
7,6
5,1
4,9
3,9
3,2
3,2
3,0
2,5
2,5
2,3
Angststoornissen
Coronaire hartziekten
Beroerte
Depressie en dysthymie
Borstkanker
Diabetes mellitus
Artrose
Dementie
CoPD
Longkanker
Coronaire hartziekten
2 Angststoornissen
3 Beroerte
4 Depressie/dysthymie
5 CoPD
6 Diabetes mellitus
7 Longkanker
8 Alcoholafhankelijkheid
9 Artrose
10 Dementie
Coronaire hartziekten
Beroerte
Alcoholafhankelijkheid
Longkanker
CoPD
Angststoornissen
Diabetes mellitus
Depressie/dysthymie
Verkeersongevallen
ongevalsletsel privé
Hebben we het probleem wel in beeld?
- Depressieve klachten worden vaak niet gesignaleerd en kinderen krijgen
hierdoor niet de gepaste zorg
Hebben we het probleem wel in beeld?
Depressieve klachten worden vaak niet gesignaleerd en kinderen krijgen hierdoor
niet de gepaste zorg
Preventie: 3 niveaus
Verhoogd risico /
Symptomen
Risico
Iedereen
Programma: Op Volle Kracht
Goede resultaten
programma in VS
Penn Resilience Program
Vertaling & bewerking
Trimbos – GGD – RU
2010
Ervaringen:
http://opvollekracht.com/
Programma: Op Volle Kracht
Verklaringen ontstaan depressie:
- Biologische modellen
- Operante en sociale competentiemodellen
- Cognitieve modellen
- Op Volle kracht is theoretisch onderbouwd vanuit de cognitieve en
operante/sociale competentiemodellen.
Programma: Op Volle Kracht
16 lessen in school
Cognitieve gedragstherapie
Copingstrategieën
Sociale vaardigheden
GGGG-model
Gebeurtenis
Gedachte
Gevoel
Gedrag
Programma: Op Volle Kracht
Gevoelens
Programma: Op Volle Kracht
Gedachten: Gedachte valkuilen in OVK
Altijd- ik
Je vertelt jezelf dat je niks goed kunt doen en het altijd verkeerd doet
Zwartkijken
Je ziet alleen de negatieve dingen. Zelfs als er iets leuks gebeurt, zie je
nog de dingen die fout gaan of niet helemaal goed gaan
Voorspellen
Je gaat er al van uit dat iets fout zal gaan, zonder dat je daar bewijs
voor hebt
Programma: Op Volle Kracht
Les 9 t/m 16
Sociale en copingsvaardigheden
Studie 1: Universele preventie
Doelgroep:
9 reguliere middelbare scholen, halve 2e klassen, VMBO-T, HAVO en VWO
Trainers:
afgestudeerde psychologen/orthopedagogen, 4 daagse training
Design:
Randomized Controlled Trial: 16 x OVK versus gewone les
54 klassen, n = 1358.
Tak et al. 2012
Verwachte resultaten: Universele preventie
Depressie
controle
interventie
T0 -programma-
T1
T2
T3
Resultaten: Universele preventie
Depressieve klachten
% Elevated DS (CDI ≥13)
Studie 2: Selectieve preventie
Doelgroep:
11 scholen met >30% kinderen uit achterstandswijken hele 1e of 2e klassen, VMBO-kader
t/m VWO
Trainers:
mentoren van de school, 4 daagse training
Design:
Randomized Controlled Trial: 16 x OVK versus gewone les
57 klassen, n = 1343.
Kindt et al. 2013
Resultaten: Selectieve preventie
Depressieve klachten
% Clinical DS (≥ CDI 19)
Iatrogeen
effect
Resultaten: Selectieve preventie
% Clinical DS (≥ CDI 19)
0,35
0,3
Parent with
Psychopathology
Parent without
Psychopathology
0,25
0,2
0,15
0,1
0,05
0
Intervention
Control
Studie 3: Geindiceerde preventie: regio Oss
Doelgroep:
scholen
1e of 2e klas, VMBO-Theoretisch t/m VWO
CDI ≥ 16
Trainers:
psycholoog / orthopedagoog, 4 daagse training
Design:
Randomized Controlled Trial: 8 x OVK na school versus geen lessen
screening n = 800; deelname n = 118
Resultaten Geindiceerde preventie
Screening:
-
800 meiden gescreend (3 scholen)
-
120 meiden verhoogde klachten (15%)
-
gemiddelde CDI-score van 120 meiden: 20
-
klinische score (16-19): 54,5%
-
hoge klinische score (> 19): 45,5%
-
percentage pathologie ouders: 23%
-
1% direct doorverwezen vanwege zeer ernstige (suicidale) klachten
Resultaten Geindiceerde preventie
6 month FU:
Cohen’s d: .74
Wijnhoven et al. 2013
Tot slot
•
Conclusie:
• Depressieve Symptomen:
• OVK effectief als geindiceerde depressie preventie (bij meiden)
•
What’s next:
• In vergelijking met een actieve controle conditie (e.g., bibliotherapy) nog steeds effectief?
• Kosten effectief?
• Kan dit geimplementeerd worden in de school context? (initiatief regio Oss)
We willen het echt eens anders doen!
Regio Oss als kennisregio Depressie;
STORM-project
-Sluit aan bij de regionale bevolking
-Ketenzorgpad beschreven
-Vaste overleg momenten keten m.b.t. depressie- en
suicide preventie
-Jaarlijks onderzoek naar meest
effectieve strategie (2015: CGT vs. psycho-educatie)
(2016: CGT vs M-health)
Doel; samen blijven leren om zorg te verbeteren!
Vragen?
[email protected]