dep bij oud 2 - GGZ Centraal

Depressie bij ouderen
Informatie voor patiënten
Wat is een depressie?
Volgens gegevens van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie heeft 1 op de 10
mannen en 1 op de 5 vrouwen minstens éénmaal in het leven een depressie. Dit betekent
dat er op een willekeurig moment in Nederland meer dan 700.000 mensen depressief zijn.
Ernstig depressieve mensen denken veel aan de dood. Ze ervaren het leven als zinloos,
uitzichtloos en als een kwelling. Voor enkelen lijkt de dood dan een welkome verlossing uit
een ellendige situatie. Het kan ook een manier lijken om een punt te zetten achter een leven
dat als onverdiend wordt ervaren. De doodswens kan voorts het gevolg zijn van de behoefte
anderen niet meer tot last te zijn. Per jaar maken naar schatting 1.200 mensen die lijden aan
een depressie een einde aan hun leven.
Als een depressie aanhoudt, is het aan te raden hulp te zoeken, ook al lijkt dat een grote
stap. Het is het beste om met de klachten naar de huisarts te gaan.
Vaak komen depressieve mensen er zelf niet toe die stap te zetten, omdat ze daarvoor geen
energie hebben, hulp zinloos vinden of omdat ze zichzelf geen hulp waard achten. Dan is het
belangrijk dat de omgeving die stap zet. Zeker wanneer iemand over zelfdoding praat of
daarover signalen geeft, is hulp nodig.
Verschijnselen
Mensen hebben een depressie wanneer ze zich minstens twee weken achtereen erg somber
voelen en daarnaast last hebben van meer van onderstaande verschijnselen:
 lusteloosheid en prikkelbaarheid
 gebrek aan interesse en plezier
 concentratieproblemen, vergeetachtigheid en besluiteloosheid
 schuldgevoelens, zelfverwijten en het gevoel niets waard te zijn
 het gevoel van binnen dood of leeg te zijn
 gevoelens van machteloosheid, wanhoop en angst
 grote vermoeidheid
 sterke neiging tot piekeren
 huilen zonder dat dit oplucht of graag willen huilen maar dit niet kunnen
 traagheid in praten, denken en bewegen of lichamelijke onrust
 gebrek aan eetlust en gewichtsverlies of juist overdreven eetlust en gewichtstoename
 moeite met inslapen of doorslapen of juist niet uit bed kunnen komen
 weinig of geen zin in vrijen
 lichamelijke klachten zoals: verstopping, een droge mond, onverklaarbare pijn,
duizeligheid, hartkloppingen, trillende handen, druk op de borst en hoofd- en rugpijn.
Veel depressieve mensen voelen zich ’s ochtends het ellendigst en gaan zich in de loop van
de dag beter voelen. Bij anderen zijn de verschijnselen ’s avonds juist het sterkst.
Behandeling van een depressie
Depressie is vaak goed te behandelen. Verreweg het grootste deel van de behandelingen bij
depressie heeft een gunstig effect. Voor behandeling moet de stap naar de hulpverlening
worden gezet. De huisarts is hiervoor de aangewezen persoon. De behandelvorm waarmee
de beste resultaten worden bereikt is een combinatie van praten en pillen. Deze combinatie
zorgt er ook voor dat een depressie minder snel terugkomt.
Praten: Het vinden van een luisterend oor voor problemen kan een positief effect hebben op
de situatie. Praten met een hulpverlener kan helpen bij het oplossen van klachten. In veel
gevallen kunnen eenvoudige steunende gesprekken met een hulpverlener een gunstige
werking hebben.
Medicijnen: Antidepressiva zijn medicijnen die bij de behandeling van depressie meestal
worden voorgeschreven.
Er zijn veel verschillende soorten en er zal gezocht worden naar het medicijn dat voor u het
beste is. U zult overigens niet onmiddellijk resultaat zien. Meestal treedt er na 4 tot 6 weken
verbetering op. Stop nooit op eigen houtje met het nemen van een medicijn, maar overleg
altijd met arts. Antidepressiva zijn niet verslavend en kunnen veilig langer gebruikt worden.
Sommige mensen zijn gebaat bij een behandeling met Elektro Convulsie Therapie (ECT). Er
bestaan nogal wat spookverhalen hierover in de wereld, maar tegenwoordig is dit een veilige
vorm van behandeling die vooral bij ouderen goed aanslaat.
Hoe als oudere een depressie te voorkomen?
Zoveel mogelijk actief blijven. Contact onderhouden met anderen. Zorgen voor voldoende
lichaamsbeweging. Praten over gevoelens en gedachten. Geregeld naar buiten gaan. De
minder leuke dingen van het leven accepteren. Proberen een vast dagelijks ritme aan te
houden. Positief denken over uzelf.
Omgaan met depressieve ouderen
Wanneer mensen in uw directe omgeving een depressie hebben, is het niet gemakkelijk met
hen om te gaan. Het is moeilijk te begrijpen voor iemand die nooit een depressie heeft
meegemaakt dat de depressieve persoon zich zo gedraagt omdat hij een ziekte heeft.
Probeer er voor de ander te zijn, naar hem of haar te luisteren en te praten. Het is heel
belangrijk dat de ander zijn / haar gevoelens kan uiten en dat hij / zij zich geaccepteerd voelt.
Ook als het gaat over gedachten aan de dood. Mensen met een depressie denken vaak over
de dood en ook hierover moeten ze kunnen praten. Probeer een vast dag ritme te creëren
voor de ander. Ga stap voor stap te werk. Stel geen hoge eisen, maar richt u op kleine
dingen en laat waardering blijken.
Neem niet alles uit handen. Laat de ander ook zelf iets doen, waardoor hij / zij zich nuttig
voelt. Maar geef ook niet te weinig hulp. Hierdoor verliest de oudere houvast.
Schakel hulp in. Leven met of zorgen voor iemand met een depressie is een zware taak.
Hulp voor de depressieve oudere kan die taak verlichten. Aarzel dus niet hulp in te roepen
van bijvoorbeeld familie, vrienden, huisarts of wijkverpleging.
Moeilijk te herkennen
Ouderen met een depressie hebben niet zozeer last van extreme somberheid en het gevoel
van binnen leeg of dood te zijn. Hun stemming is eerder mat en gelaten en lusteloos. In
gezelschap voelen ze zich vaak beter, waardoor hun vlakke stemming verborgen kan blijven.
Depressieve ouderen hebben vaker last van de beschreven lichamelijke klachten, zoals
benauwdheid of hoofdpijn en vergeetachtigheid. De depressie kan ook blijken uit kleine
gedragsveranderingen, zoals afnemende zorg voor het uiterlijk en weinig belangstelling voor
de dagelijkse bezigheden en hobby's.
Veel ouderen vinden het logisch dat ze somber of verdrietig zijn. Ze hebben immers zoveel
moeten inleveren. Ze benoemen hun somberheid als eenzaamheid en besteden er verder
geen aandacht aan.
Ouderen praten ook niet zo snel over hun gevoelens. Vaak hebben ze van jongs af aan
geleerd 'niet te klagen, maar te dragen'. Hooguit vragen ze aandacht voor lichamelijke
klachten.
Een depressie bij ouderen wordt ook nog wel eens aangezien voor (beginnende) dementie.
Dat komt doordat de concentratieproblemen en besluiteloosheid gemakkelijk kunnen worden
aangezien voor de geheugenstoornissen en verwardheid van dementie.
Verschillen in depressies
Depressies variëren in zwaarte, van licht tot zwaar. Ook de duur wisselt: soms houdt een
depressie een paar weken aan, andere keren maanden of zelfs jaren. Bij sommige mensen
is de depressie seizoensgebonden en speelt deze vooral op tijdens de herfst- en
wintermaanden. Bij ouderen ontstaat een depressie vaak heel geleidelijk.
Achtergronden van depressie
Een depressie heeft niet één duidelijke oorzaak, maar ontstaat door een combinatie van
biologische, sociale en psychische factoren.
Een belangrijke biologische factor is erfelijkheid: in sommige families komt depressie vaker
voor dan in andere. Ook het gebruik van bepaalde stoffen, zoals hormonen, medicijnen en
alcohol, kan het ontstaan van een depressie uitlokken.
Een biologische factor die bij ouderen vaak een rol speelt, is invaliditeit of ziekte. Mensen die
een beroerte hebben gehad en mensen met hart- en vaatziekten, de ziekte van Parkinson,
diabetes of schildklier- en bijnierschorsafwijkingen, lopen een grotere kans een depressie te
krijgen. Dit is een direct lichamelijk gevolg van de ziekte, maar ook het verlies van
mogelijkheden en verandering van levensperspectief speelt mee.
Sociale factoren, met name verdrietige of schokkende gebeurtenissen, kunnen een
depressie oproepen. Een voorbeeld is het overlijden van een partner, familielid of vriend(in).
Wanneer het verdriet hierover na verloop van tijd niet minder wordt, kan de rouw stilletjes zijn
overgegaan in een depressie.
Ook ingrijpende veranderingen zoals pensionering of een verhuizing, bijvoorbeeld naar een
verzorgingshuis, kunnen ouderen kwetsbaarder maken voor een depressie. Dat geldt nog
meer als ze hun oude sociale contacten moeten missen of niet kunnen wennen aan hun
nieuwe omgeving. Bij allochtone ouderen speelt heimwee naar hun land van herkomst vaak
een rol.
Tenslotte zijn psychische factoren, iemands persoonlijke eigenschappen, van invloed op het
wel of niet krijgen van een depressie. Bijvoorbeeld het vermogen om problemen op te
lossen, verdriet te verwerken en steun te vragen.
Twee tot drie procent van de ouderen heeft een ernstige depressie. Een veel groter aantal,
vijftien tot twintig procent, heeft een lichte vorm. Van de 1200 mensen die jaarlijks als gevolg
van een depressie hun leven beëindigen, is eenderde ouder dan zestig jaar. Depressie komt
onder vrouwen twee keer zo veel voor als onder mannen.
Een depressie raakt veel mensen. Het is niet iets om je voor te schamen of om te verbergen.
Niet afwachten tot het overgaat.
Een onbehandelde depressie duurt gemiddeld vier tot zes maanden, maar kan ook langer,
soms zelfs jaren, aanhouden. Dat is niet nodig, want een depressie is meestal goed te
behandelen, ook bij oudere mensen. Het is belangrijk om hulp te zoeken.
U kunt het beste met uw klachten naar de huisarts gaan. Of erover praten met uw pastor of
dominee. Vindt u dat moeilijk, vraag dan of iemand met u meegaat, bijvoorbeeld een
vriend(in) of een familielid.
Tips wanneer u depressief bent
 Misschien kunt u oorzaken vinden voor uw matte of sombere gevoel. Hebt u pas een
ingrijpende verandering of groot verlies meegemaakt? Dan is het logisch dat u daarover
rouwt. Stop die gevoelens niet weg, maar accepteer ze.
 Praat met uw omgeving over uw gevoelens.
 Isoleer u niet, maar probeer mensen op te zoeken, ook als u er eigenlijk geen zin in hebt.
 Zorg voor regelmaat: sta op tijd op, eet drie keer per dag en ga op tijd slapen.
 Elke dag een stuk wandelen of fietsen kan uw stemming verbeteren en u gezond moe
maken.
 Doe elke dag iets wat u leuk vindt.
 Doe per dag niet meer dan u aankunt. Geef zo nodig (huishoudelijke) taken uit handen.
 Probeer goed voor uzelf te blijven zorgen, kleedt u bijvoorbeeld met zorg.
Tips voor de omgeving
 Denk niet te snel dat de lichamelijke klachten of de eenzaamheid horen bij het ouder
worden.
 Probeer gevoelens van eenzaamheid of somberheid niet weg te praten. Geef geen
adviezen en tips, maar reageer met begrip, sympathie en geduld.






Bel de depressieve persoon regelmatig op of ga op bezoek, ook als de reactie afwerend
of weinig enthousiast is.
Onderneem iets met de depressieve persoon, zoals wandelen, fietsen of winkelen. Stel
het niet voor, maar doe het gewoon.
Moedig de persoon in kwestie aan hulp te zoeken. Vaak komen ouderen met
depressieve klachten daar zelf niet toe. Dan is het belangrijk dat de omgeving die stap
zet.
Laat blijken dat u wellicht niet altijd weet wat u moet zeggen of doen, maar dat de
depressieve persoon op u kan rekenen.
Zoek meer informatie over depressie, in de bibliotheek, de boekhandel of op internet.
Woont u samen met iemand die een depressie heeft? Blijf dan goed voor uzelf zorgen en
houd tijd vrij voor uw vrienden en hobby's.
Informatie en hulp
Wanneer u zich zorgen maakt over uw gevoelens en een aantal kenmerken herkent, kunt u
het beste contact opnemen met de huisarts. Deze zal samen met u zoeken naar een
oplossing. Eventueel kan hij of zij u voor gesprekstherapie of een cursus 'Depressie bij
ouderen' verwijzen naar GGz Centraal Riebeeckhof, maatschappelijk werk of een vrij
gevestigde psycholoog, psychotherapeut of psychiater.
GGz Centraal Riebeeckhof
Laan van de Heelmeesters 2
1211 MS Hilversum
telefoon: 035 6557555
Postadres:
Postbus 219
1200 AE Hilversum
Fax: 035 6557500
Website: www.ggzcentraal.nl/riebeeckhof
Andere nuttige organisaties zijn:
 Depressie Centrum van het NFGV. Telefoon 0900-9039039 (informatie- en advieslijn,
€ 0,15 p/min.) of www.depressiecentrum.nl.
 Pandora Lotgenotenlijn Depressie. Telefoon 0900-6120909 (€ 0,10 p/min.) of
www.stichtingpandora.nl.
 Kenniscentrum ouderenpsychiatrie www.ouderenpsychiatrie.nl
Bij het tot stand komen van deze brochure is gebruik gemaakt van diverse bestaande folders
over depressie.
© GGz Centraal Riebeeckhof, juni 2015, auteur: Chris Bavinck