Minder agressie dankzij betere communicatie bij Vitree

DE ZORG LEDENMAGAZINE VAN STICHTING IZZ
Nummer 2 | Juni 2016
de
Minder agressie dankzij
betere communicatie
bij Vitree
‘Agressie tolereren?
Nooit!’
12
Vier trends in de
organi­satie van zorg
18
Hoe e-health de zorg
verbetert
21
INHOUD
6
6
9
Agressie herkennen en aanpakken
12 ‘Agressie tolereren? Nooit!’ Zeg je zorg, dan zeg je hard werken en passie. Maar
helaas ook: agressie. Jeugdhulporganisatie Vitree heeft
die agressie nu beter onder controle dankzij een praktische aanpak. “Doordat medewerkers de kenmerken van
agressief gedrag snel herkennen, weten zij waar de cliënt
het nog zelf kan oplossen, waar ze een beetje moeten
helpen en wanneer ze de situatie moeten overnemen.”
9
Geeske Boerboom volgt de masteropleiding Advanced
Nursing Practice. Ze is de schakel tussen arts en cliënt,
ouders en het behandelteam.
10 Kreso werkt met asielzoekers
“Veel asielzoekers verwachten dat ik hun problemen
met een pilletje kan oplossen”, vertelt Kreso Ceric.
De ggz-consulent geeft een inkijkje in zijn werk in het
asielzoekerscentrum. “Ik werk met een bijzondere
doelgroep vanwege de vaak complexe problematiek.”
de Zorg verschijnt
vier keer per jaar voor
leden van Stichting IZZ.
Het volgende nummer
van de Zorg verschijnt in
september 2016
2
61% van de zorgmedewerkers had het afgelopen
halfjaar te maken met agressie, zo blijkt uit onderzoek
van Stichting IZZ. “Ik merk in de zorg dat agressie vaak
wordt goedgepraat. ‘Het hoort bij het ziektebeeld’, is de
reactie dan bijvoorbeeld. Natuurlijk is dat deels zo,
maar dat betekent nog niet dat agressie in orde is”,
vindt veiligheidstrainer Nicole Daudey-van der Aa.
Student in de zorg Geeske
Colofon
DE ZORG 2 | 2016
Redactie Mirella Bulsink, Marisca
Lanni, Pieter van de Winckel en
Bastiaan Schoel (Stichting IZZ), Lydia
van Aert, Ed Coumans, Karin Giesen,
Chris van der Hulst, Petra Kruijt,
Esther Schoenmakers, Dirk van
Sambeeck (Gloedcommunicatie)
Fotografie Alek, Fresh Idea Factory,
Getty Images (Jose Luis Pelaez, Hocus
Focus Studio), Matthijs Hanenkamp,
Vincent van den Hoogen, Goedele
Monnens, Studio 38°C, Joyce van
Tienen, Fotostudio de verBeelding
Illustraties: Roel Seidell, Gloedcommunicatie/Wendy Bergervoet
10
En verder
4
14 16 18 21 22 23 24 Concept en realisatie
Gloedcommunicatie, Nijmegen
Vormgeving Wunderbar ­Ontwerpers,
Nijmegen
Druk Enveloprint, Dinxperlo
Verhuisd?
Wanneer u uw nieuwe adres aan de
gemeente doorgeeft, ontvangen wij
de wijziging automatisch. Verhuizing
naar het buitenland moet u aan
IZZ Zorgverzekeraar melden. Dat
doet u met het wijzigings­formulier
op www.izz.nl.
Kort nieuws: wel of niet naar de dokter?
“Zingeving is het krachtigste medicijn”
Test: bent u een doorwerker of thuisblijver
als u ziek bent?
Vier trends in de organisatie van zorg
Dit is de zorg: met e-health de zorg verbeteren
Stress? “Loop niet te lang door”
Uw zorgverzekering online regelen. Makkelijk!
Eenvoudig uw eigen gezondheid verbeteren
Aan de inhoud van deze uitgave
­kunnen geen rechten en verantwoordelijkheden worden ontleend.
Gehele of gedeeltelijke overname
van artikelen of illustraties kan alleen
na schriftelijke toestemming van de
redactie.
Redactieadres
Redactie de Zorg, Christiaan
Geurtsweg 3, 7335 JV Apeldoorn
Mailadres: [email protected]
Wilt u de Zorg niet meer ont­vangen,
meld u dan af via www.stichtingizz.nl/
afmelden-dezorg
Leesproblemen?
Voor mensen met
­leesproblemen verschijnt de Zorg ook
op Daisy cd-rom.
Bel voor deze gratis
­service ­rechtstreeks
met Dedicon in Grave
0486 - 48 64 86.
“Ga het gesprek aan
met uw collega’s of
leidinggevende!”
Ziek werken =
maar half
werken
Net als iedereen voel ik mij ook niet altijd helemaal fit.
Bijvoorbeeld als er een verkoudheid dwarszit of een griepje
sluimert. Meestal neem ik een paracetamol en kan ik weer
door. Ziek melden doe ik niet zo snel. Iedereen gaat daar
anders mee om en dat mag. Blijven werken terwijl u ziek bent,
wordt presenteïsme genoemd. Als Stichting IZZ weten we uit
onderzoek dat presenteïsme in de zorg stevig aanwezig is.
Het aantal zieke doorwerkers is over het algemeen dubbel
zo hoog als mensen die verzuimen. Met andere woorden:
zorgmedewerkers blijven maar doorgaan. Dat is misschien
ook niet zo gek, want ze doen hun werk vanuit passie en
betrokkenheid. Ze houden zichzelf voor hun patiënt of
cliënt op de been. Positief, maar er schuilt ook een gevaar
in. Te lang en te vaak over uw grens gaan heeft invloed
op uw productiviteit en de kwaliteit van uw werk. En het
speelt langdurig verzuim in de kaart. De oplossing? Laat
gezondheidsproblemen niet slepen en wees uzelf bewust
van de risico’s van doorwerken. Ga het gesprek aan met uw
collega’s of leidinggevende. Want anders kunt u voor niemand
meer van waarde zijn.
Schuilt er een presenteïst in u? Doe de test op pagina 16!
Pieter van de Winckel
Community manager Stichting IZZ
DE ZORG 2 | 2016
3
KOR T N IE U W S
61%
HANDIGE APP
Ga ik wel, ga ik niet
naar de dokter …
U hebt wat last van keelpijn. Gaat u
daarmee naar de huisarts? Waarschijnlijk
niet. Maar wat doet u bij flinke keelpijn? Bij
een verstuikte enkel, een kind met koorts?
Feit is dat mensen die twijfelen of een
bezoek aan de huisarts nodig is, meestal
toch gaan. Sinds kort is er een handige app
waarmee u zelf kunt beoordelen of het
nodig is een huisarts te raadplegen. De
gratis app Moet ik naar de dokter? geeft
niet alleen aan of het verstandig is de
huisarts te bellen, er volgt ook een helder
advies over maatregelen die de klachten
kunnen verlichten. De app bevat de
gegevens van alle huisartsen in Nederland.
Gebruikers hebben dus altijd de contactgegevens van hun eigen huisarts of van de
vijf dichtstbijzijnde huisartsen bij de hand.
Handig! Geen wonder dat de app de Health
App Award in de wacht wist te slepen.
En: goedgekeurd door het Nederlandse
Huisartsen Genootschap.
van de zorgmedewerkers heeft te maken
gehad met agressie in het afgelopen halfjaar.
Dat blijkt uit onderzoek van Stichting IZZ en de
Erasmus Universiteit Rotterdam. Op pagina 12 en 13
leest u meer over dit onderzoek. Ook geeft Nicole
Daudey-van der Aa tips hoe u hier (met uw team)
werk van maakt.
DENKHULP
Chronisch ziek?
Antwoord op uw vragen
Wie chronisch ziek is en werkt, zit vaak met allerlei vragen. Bent u bijvoorbeeld
verplicht om uw werkgever alles te vertellen over uw ziekte? Mag u onder
werktijd een arts of therapeut bezoeken? Kan uw werkgever u een bepaalde
functie weigeren omdat u ziek bent, mag hij u om die reden ontslaan? De
online Denkhulp Werk en Chronisch ziek geeft het antwoord op deze en andere
vragen over wetten, regels en plichten die relevant zijn voor medewerkers met
een langdurige ziekte.
DE APP DOWNLOADEN? GA NAAR
WWW.MOETIKNAARDEDOKTER.NL
4
DE ZORG 2 | 2016
WWW.DENKHULPWERKENCHRONISCHZIEK.NL
BOEKENTIP
ARBEIDSMARKT
Topteam!
Wordt elk voetbalelftal
met fantastische spelers
wereldkampioen? Nee.
Om de top te bereiken,
moeten de spelers keihard
trainen en flink investeren
in zichzelf en het team.
Teamleden moeten elkaar
door en door kennen, op
elkaar vertrouwen, elkaar
waarderen. Samenwerking
is de sleutel tot succes. In de
sport, maar ook in de zorg.
Het Werkboek teamontwikkeling van In voor zorg!,
een programma van het
ministerie van VWS en kenniscentrum Vilans, helpt zorgmedewerkers samen het beste uit het team te halen. Het
(gratis!) werkboek staat vol praktische oefeningen, net
als de Teamontwikkeling-app. Snel downloaden dus.
DOWNLOAD HET BOEK VIA WWW.STICHTINGIZZ.NL/
BOEKENTIP
Ruim 10.000 zorg­­vacatures op website
Stichting IZZ
Van thuiszorgmedewerker tot basisverpleegkundige,
van huisarts tot laboratoriummedewerker: op de website van Stichting IZZ vindt u ruim tienduizend vacatures.
Op alle niveaus, in alle branches. Neem gerust eens een
kijkje, wie weet raakt u geïnspireerd. Kunt u vervolgens
hulp gebruiken bij het schrijven van een succesvolle
­sollicitatiebrief of aantrekkelijk cv? Maak dan gebruik
van onze speciale ledenactie van MooiCV. Kijk hiervoor
op de achterflap van dit magazine.
KIJK VOOR DE VACATURES OP: WWW.STICHTINGIZZ.NL/
VACATURES
AGENDA
3 november
2016
Nursing College
over anatomie
Het zijn behoorlijk abstracte begrippen: anatomie, fysiologie, pathologie. Maar tijdens het Nursing
College in november 2016 komen
ze op een begrijpelijke en vooral
leuke manier aan bod. Bevlogen
docenten nemen u tijdens inspirerende colleges mee in de wereld
van orgaansystemen, ziektebeelden, cel- en weefselonderzoek.
Tijdens het practicum in de snijzaal gaat u zelf aan de slag met
preparaten. En een bezoek aan
het Museum voor Anatomie en
Pathologie geeft u inzicht in de
organisatie en de anatomie van
het menselijk lichaam. Na deze
dag beschikt u over een flinke
dosis nieuwe kennis en een nog
betere verpleegkundige blik.
MEER INFORMATIE EN INSCHRIJVEN:
WWW.NURSINGCONGRESSEN.NL/NURSINGCOLLEGE
DE ZORG 2 | 2016
5
ZORGSUCCES
Praktische agressieaanpak leidt tot flinke
afname incidenten
“Wij helpen jongeren leren omgaan met agressie en frustratie”, vertelt Ilona Ploeg-de Vries
6
DE ZORG 2 | 2016
Meer dan in welke sector ook staan medewerkers in de zorg bloot aan agressie.
Wat niet wil zeggen dat de zorgsector er geen werk van maakt. Zo gebruikt
jeugdhulporganisatie Vitree een eigen ABCD-methodiek voor het voorkomen van en
omgaan met agressieve cliënten. Met succes, want het aantal ernstige incidenten is
flink afgenomen. “We weten vaker in te grijpen voordat een situatie escaleert.”
Wendy Gerrits is ABCD-trainer bij
Vitree. Ilona Ploeg-de Vries is sociaal
pedagogisch hulpverlener en werkt als
groepsleider. Zij vertellen over hun
ervaringen met agressie en de manier
waarop de organisatie hiermee
omgaat.
in hun werk, waar niet alle managers
even vaardig zijn in het omgaan met
onze doelgroep.”
Agressie is een veel voorkomend
fenomeen in de zorg. 61% van de
zorgprofessionals heeft ermee te
maken. Hoe komt dat volgens
jullie?
Wendy: “Wij werken vanuit de ABCDmethodiek. ABCD staat voor Agressievisie, Beroepshouding, Communicatie
en Doelgroep. Cliënten leren omgaan
met frustratie en agressie begint met
een duidelijke visie op gewenst en
ongewenst gedrag. Vervolgens kijken
we naar de professionele beroepshouding die deze visie van ons vraagt.
De communicatie die daarbij hoort,
is duidelijk, transparant en gericht op
samenwerking. Aan de oorspronkelijke
ABC-methodiek hebben we de D van
doelgroep toegevoegd, omdat we het
belangrijk vinden dat medewerkers
daar werkelijk aandacht voor hebben.
Bij dit aspect gaat het erom of je emo­
tioneel beschikbaar bent en voldoende
kennis hebt van je doelgroep. Dus: je
kunnen verplaatsen in de ander, erkenning geven aan zijn emoties en tegelijkertijd goed voor jezelf blijven zorgen.
De methodiek biedt zeven concrete
Wendy: “Ik denk dat het een maatschappelijk probleem is. Er worden
steeds hogere eisen gesteld aan
­mensen en dus aan onze doelgroep:
jongeren. Hier ligt dus ook de focus op
in ons werk. Dat legt de lat hoog, ook
voor hulpverleners. Daarnaast spelen
de bezuinigingen in de zorg een rol. In
de 24-uurszorg werken veel ‘flexers’.
Onze cliënten worden daardoor geconfronteerd met veel ver­schillende
medewerkers. Dat is soms heel lastig
voor hen en kan leiden tot agressie.”
Ilona vult aan: “De doelgroep waar ik
mee werk, bestaat uit jongeren van 16
tot 21 jaar met een licht verstandelijke
beperking of een gedragsstoornis.
Deze jongeren hebben hulp nodig,
maar zij komen mensen tegen die dat
vaak niet doorhebben. Hun goed
verzorgde en volwassen uiterlijk
draagt hieraan bij. Er wordt dan een
beroep gedaan op hun zelfstandigheid
en incasseringsvermogen waar ze niet
aan kunnen voldoen. Daardoor raken
ze gefrustreerd. Dit speelt vooral in het
dagelijkse leven van de jongeren
buiten hun eigen groep. Bijvoorbeeld
Hoe werkt jullie agressie-aanpak
en merken jullie dat de aanpak
succes heeft?
fasen van gedrag en, per fase, hand­
vatten om te interveniëren. Doordat
medewerkers de kenmerken van
agressief gedrag snel herkennen,
weten zij waar de cliënt het nog zelf
kan oplossen, waar ze een beetje
moeten helpen en waar en wanneer ze
de situatie moeten overnemen.
“Duidelijke communi­
catie helpt cliënt én
medewerker om agressie
tegen te gaan”
Medewerkers kunnen daardoor gericht
met de cliënt aan de slag. Zij kunnen
gedrag herkennen, benoemen en
aangeven hoe zij de ander kunnen
helpen. Ook door te benoemen wat het
gedrag van de ander met henzelf doet.
Zo kunnen beide partijen leren van de
situatie. Alle medewerkers die contact
hebben met cliënten volgen onze
ABCD-training. Jaarlijks krijgt ook elk
team een opfristraining op maat.
Sinds we met de ABCD-methodiek
werken, zien we een flinke daling van
Zelf aan de slag tegen agressie?
61% van de zorgmedewerkers heeft te maken gehad met verbale of fysieke
agressie in het afgelopen halfjaar. Dat blijkt uit onderzoek van Stichting
IZZ en de Erasmus Universiteit Rotterdam. Op pagina 12 en 13 leest u meer
over dit onderzoek. Ook geeft Nicole Daudey-van der Aa er tips hoe u hier
(met uw team) werk van maakt. Op www.duidelijkoveragressie.nl leest u
nog veel meer over het omgaan met agressie in de zorg. Bijvoorbeeld over
de ABCD-methodiek en de campagne ‘Wees duidelijk over agressie’.
DE ZORG 2 | 2016
>
7
ZORGSUCCES
“Ik ervaar
agressie nu ook
echt anders”
Wendy Gerrits traint collega’s met hulp van de ABCD-methode
het aantal incidenten, vooral de heftige. Fysieke agressie komt veel minder
voor, omdat medewerkers vaak weten
in te grijpen voordat de situatie escaleert. Daarnaast zien we een verandering in de trainingsvragen. Deze gaan
niet meer over ‘die lastige cliënt’, maar
over hoe medewerkers de ander kunnen helpen.”
Vitree werkt ook met de tools uit
de campagne ‘Wees duidelijk over
agressie’, een bewustwordingscampagne over agressie tegen
medewerkers in de zorg en jeugdzorg. Wat is volgens jou het belang
van deze campagne?
Wendy: “Wat ik goed vind aan de
campagne is dat deze aandacht geeft
aan het feit dat werken in de jeugdzorg
pittig is. Voor onze doelgroep kan
werken aan jezelf frustrerend zijn en
daardoor zijn frustratie, boosheid en
agressie onderdeel van ons werk. De
manier waarop we hiermee omgaan,
hebben we zelf in de hand. We gebruiken hiervoor de tools uit de campagne,
aangepast aan onze ABCD-methodiek,
zodat de tools goed aansluiten bij onze
manier van werken.”
Ilona: “De campagne helpt zeker in ons
werk. De hulpmiddelen uit deze campagne werken echter alleen als er een
open cultuur is in een organisatie en
agressie een bespreekbaar onderwerp
is. Wij hebben zo’n open cultuur en
hierin wordt vanuit Vitree ook echt
geïnvesteerd. Er wordt tijd vrijgemaakt
8
DE ZORG 2 | 2016
voor teambuilding en uitwisseling van
mogelijke ervaringen met agressie.
Ook tijdens teamvergaderingen is er
ruimte om te bespreken hoe het met
ons en de onderlinge samenwerking
gaat. In ons team mag je zijn wie je
bent. Dat geldt ook voor de jongeren.
En ja, dan wordt er weleens met de
vuist op tafel geslagen. Aan ons de
taak om te kijken wat er precies aan de
hand is en hoe we de jongeren kunnen
helpen. Zij moeten leren omgaan met
agressie, frustratie en boosheid. Doen
ze dat niet, dan blijven ze daar hun
hele leven tegen aanlopen.”
Welke ervaringen heb je zelf met
agressie in je werk?
Ilona vertelt over een bedreigende situatie die zij heeft meegemaakt in haar
groep: “Dat ging om nieuwe schoenen
uit onze voorraad. Een jongere had een
paar schoenen uitgezocht. Een andere
jongen wilde deze schoenen óók
hebben. Mijn voorstel om andere uit te
zoeken, leek hij in eerste instantie te
accepteren. Maar zijn gedrag veranderde en ik voelde dat de sfeer omsloeg.
Hij zocht, samen met een andere
bewoner, de jongen die de schoenen
had gekregen op in zijn kamer en
bedreigde hem. Toen ik naar de kamer
kwam, ging hij ook tegen mij tekeer en
vertoonde bedreigend gedrag. Ik ben
toen letterlijk naast de bedreigde
jongen gaan staan. Ik heb duidelijk
aangegeven wat ik van hen verwachtte
en de jongens even naar hun kamer
laten gaan. Deze interventie was nodig
om een escalatie te voorkomen en rust
te brengen in de groep. De volgende
dag hebben we de situatie met de
jongens besproken en goed kunnen
oplossen.
Ik heb in deze situatie kunnen handelen zoals ik van plan was. Door de
ABCD-aanpak was ik in staat het
gedrag van de jongen goed in te schatten. Toen hij volgens de ABCD-methodiek ‘geel gedrag’ vertoonde, dus
geagiteerd was, kon ik een gedragsalternatief bieden. Toen dat niet meer
werkte en ik ‘rood gedrag’ zag, moest
ik ingrijpen. Voor mijn eigen veiligheid
en die van de bedreigde jongen, heb ik
daar in dit incident voor gekozen.”
Wendy: “Dankzij de ABCD-methodiek
ervaar ik agressie nu ook echt anders.
Ik kijk hoe ik de ander kan helpen in
plaats van dat ik erop gericht ben de
agressie te stoppen. Dit geeft echt een
wezenlijk andere beleving van een
situatie en kan zo’n voorval minder
bedreigend maken.”
Wat een succes!
De werkwijze van Vitree is benoemd tot
een van de Zorgsuccessen van Stichting
IZZ. Zorgsuccessen dragen bij aan
gezond werken in de zorg, daarom deelt
Stichting IZZ ze met de zorgsector.
KIJK VOOR ANDERE ZORGSUCCESSEN
OP WWW.STICHTINGIZZ.NL/
ZORGSUCCESSEN
STUDENT IN DE ZORG
Geeske Boerboom
Lichaam en
geest
“Het wordt steeds duidelijker dat
psychiatrische en lichamelijke pro­
blemen met elkaar samenhangen.
Dat vind ik heel interessant. De
geest mag je nooit los zien van het
lichaam, en omgekeerd. Bij kinde­
ren wordt deze interactie beïnvloed
door hun ontwikkeling. Dat maakt
ze kwetsbaarder. Het geeft de
behandeling ook een extra, peda­
gogische benadering. Ik heb het
gevoel dat ik op dat kruispunt sta:
van psychiatrie, lichamelijke proble­
men en pedagogische zorg.”
“Ik voeg iets toe omdat
ik medisch én verpleegkundig mag handelen”
Betekenis
Geeske volgt de masteropleiding
Advanced Nursing Practice aan
de Hogeschool Arnhem-Nijmegen. Binnen deze studie werkt ze
als verpleegkundig specialist in
opleiding bij Karakter Kinder- en
Jeugdpsychiatrie. “Ik kan en mag
zowel medische als verpleegkundige taken uitvoeren. Ik ben
straks veelzijdig inzetbaar.“
Specialist
“Als verpleegkundig specialist neem
ik taken van de arts (psychiater)
over, voer ik lichamelijk onderzoek
uit en coach ik ouders. Na afronding
van de opleiding zal ik medicijnen
voorschrijven, labresultaten beoor­
delen en intakes verrichten. Nu houd
ik me ook bezig met de ontwikkeling
en verdieping van wetenschappelijke
vakkennis. De samenwerking met
verpleegkundigen, psychiater en psy­
chologen is intensief: psychiatrische
zorg voor kinderen wordt immers
altijd multidisciplinair afgestemd.”
“Ik ben al afgestudeerd en werk­
zaam geweest als gezinsbehande­
laar. Mooi werk, want je kunt echt
een verschil maken voor de cliënten.
In mijn nieuwe rol als verpleegkun­
dig specialist is mijn toegevoegde
waarde dat ik fungeer als schakel
tussen arts en cliënt, ouders en het
behandelteam. Wat de arts over­
brengt, kan ik versterken met mijn
verpleegkundige kennis.”
Wennen
“Het leukst aan het werken in de zorg
vind ik het contact met de ­cliënten.
Wat ik wel wennen vond, was de
nieuwe rol die bij de functie van ver­
pleegkundig specialist hoort. Je werkt
niet meer direct naast de verpleeg­
kundigen op de afdeling, maar als lid
van het multidisciplinaire team met een
specifieke taak. Daarin wil ik nog heel
veel mooie dingen doen.”
DE ZORG 2 | 2016
9
DE ZORG & IK
Kreso Ceric (rechts op foto):
“Als ggz-consulent in een
azc heb je weinig tijd om
een vertrouwensrelatie op
te bouwen”
De Zorg keek een dag mee in het
Gezondheids­centrum Asielzoekers waar
Kreso werkt. ­
Bekijk de foto­reportage op
www.stichtingizz.nl/azc
10
DE ZORG 2 | 2016
Kwetsbare vluchtelingen
écht helpen
Verhalen over oorlog, over de helse vlucht naar veilig gebied, over dierbaren
die achterbleven. Kreso Ceric, ggz-consulent bij het Gezondheidscentrum
Asielzoekers (GCA), hoort ze dagelijks aan. Hij helpt asielzoekers in
de azc’s in Heerlen en Maastricht bij de verwerking van alles wat
ze hebben gezien en meegemaakt. “De veerkracht van de mens is
ongelooflijk.”
“Welkom in het GCA Heerlen. Een soort
minihuisartsenpraktijk, gevestigd op het
azc-terrein in Heerlen-Zuid. We hebben
een wachtkamer en diverse spreek- en
behandelkamers voor huisartsen, praktijkondersteuners, ggz-consulenten en
medewerkers van GGD en maatschappelijk werk. Elk azc heeft zo’n eigen
gezondheidscentrum, op of nabij het
terrein. Inmiddels zijn het er 85. Met de
GCA’s borgen we goede, toegankelijke
eerstelijnszorg voor kwetsbare mensen
met een specifieke zorgvraag: asiel­
zoekers. De ggz-consulent is een relatief
nieuwe functie binnen het team. Asielzoekers kampen vaak met psychische
problemen, als ggz-consulent kan ik hen
helpen om hiermee om te gaan.”
mee om te gaan. De nadruk ligt op
zelfzorg, structuur, psychohygiëne en
­kennis over waar ze voor ondersteuning
terechtkunnen. Waar nodig, gebruik ik
cognitieve gedragstherapie of andere
psychotherapeutische interventies.
Bij complexe problematiek verwijs ik
­cliënten naar de specialistische ggz.
Meestal is dat niet nodig. De mentale
“Veel asielzoekers
verwachten dat ik hun
problemen met een
pilletje kan oplossen”
Gericht op stabilisatie
“In het azc verblijven momenteel veel
Syriërs. Deze mensen hebben de oorlog
van dichtbij meegemaakt, zijn geconfronteerd met gruwelijke gebeurtenissen en hebben vaak ook nog eens een
lange en moeilijke weg afgelegd om hier
te komen. Die ervaringen uiten zich
in klachten als slapeloosheid, nacht­
merries en paniekaanvallen, maar ook
in lichamelijke symptomen als hoofdpijn en hartkloppingen. De eerstelijns
ggz-zorg is gericht op stabilisatie. Ik help
mensen om tot rust te komen, om in het
hier en nu te komen en te blijven.
Ik bied een luisterend oor, leg ze uit
waar de klachten vandaan komen en
reik ze praktische tips aan om er beter
veerkracht van asielzoekers is groot.
De meesten slagen erin om de gebeurte­
nissen op eigen kracht, met de hulp van
familie en vrienden en ondersteuning
van ons, een plek te geven en hun blik
weer op de toekomst te richten.”
Heftig en intens
“Werken met asielzoekers is werken
met een bijzondere doelgroep. Vanwege de vaak complexe problematiek,
vanwege de specifieke omstandigheden. De meeste mensen verblijven
maar kort in het azc, dus je hebt w
­ einig
tijd om een vertrouwensrelatie op te
­bouwen. Bovendien heb je te maken
met ­cultuurverschillen. Veel asielzoekers verwachten dat ik hun problemen
met een pilletje kan oplossen. Dat zijn
ze vanuit hun thuisland gewend. Maar
hier werken we anders. Om dat goed uit
te kunnen l­ eggen, is het belangrijk dat
je als ggz-consulent kennis hebt van de
verschillende culturen en gezondheidssystemen. Op basis daarvan kun je vaak
ook bepaalde klachten of symptomen
verklaren. Zo is het in veel culturen heel
gewoon om met de doden te praten. Een
asielzoeker die dat gedrag vertoont, hoeft
dus helemaal geen psychische stoornis
te hebben. Naast culturele kennis zijn
ook mensenkennis, improvisatietalent
en incasseringsvermogen belangrijke
­competenties voor een ggz-consulent. Je
moet tegen een stootje kunnen, want de
proble­matiek is vaak heftig en intens.”
Inspirerende doelgroep
“Los van de complexiteit en impact van
de verhalen is het inspirerend om met
asielzoekers te werken. De verschillende culturen, het feit dat elk traject
maatwerk is, dat ik veel vrijheid heb bij
het inrichten en organiseren van mijn
functie: het speelt allemaal mee. Maar
het belang­rijkste voor mij is dat ik kwetsbare ­mensen écht kan helpen tijdens die
eerste, onzekere fase in een vreemd land.
De afgelopen twintig jaar heb ik gewerkt
in allerlei zorgfuncties en met allerlei
doelgroepen. Hier komen al die kennis en
ervaring samen.”
DE ZORG 2 | 2016
11
GEZOND WERKEN IN DE ZORG
Omgaan met agressie in de zorg
‘Agressie
tolereren?
Nooit!’
61% van de zorg­
medewerkers had het
afgelopen halfjaar te
maken met agressie,
zo blijkt uit onderzoek
van Stichting IZZ. Deze
cijfers zijn helaas ook
al te herkenbaar voor
veiligheidstrainer Nicole
Daudey-van der Aa.
“Maar dat betekent
niet dat agressie er nu
eenmaal bij hoort. Je
kunt wel degelijk iets
doen.”
12
DE ZORG 2 | 2016
Agressie was een van de thema’s in het
onderzoek ‘Vitaliteit voor de zorg’ van
Stichting IZZ en de Erasmus Universiteit Rotterdam. Maar liefst 9.300 zorgmedewerkers deden aan het onderzoek
mee. Een van de opvallende uitkomsten is dat veel zorgmedewerkers
niet weten dat hun organisatie beleid
heeft over hoe agressie en emotioneel
“Voert de werkgever
geen actief antiagressiebeleid?
Kaart het aan!”
geweld te voorkomen en hoe ermee om
te gaan. Terwijl dat beleid er vaak wel
is, hoewel het per organisatie verschilt
hoeveel aandacht dit in de praktijk
krijgt. Volgens Nicole Daudey-van der
Aa, veiligheidstrainer en ambulant
begeleidster bij RIBW Nijmegen &
Rivierenland, is beleid een gedeelde
verantwoordelijkheid van organisatie
en medewerkers. “Onze organisatie
biedt trainingen aan de medewerkers
aan. Maar ik wil medewerkers ook
stimuleren om zelf contact met mij op
te nemen als ze vragen hebben of een
training of ondersteuning nodig hebben.” Een training is niet alleen nuttig wanneer het daadwerkelijk tot een
geweldsincident komt, maar ook om
beter om te gaan met de (ervaren) dreiging van agressie en geweld. Medewerkers die getraind zijn om met dergelijke situaties om te gaan, staan in het
algemeen steviger in hun schoenen en
kunnen de dreiging beter hanteren.
Management aanspreken
Het is dus de verantwoordelijkheid
van de organisatie om een goed antiagressiebeleid te voeren en de verantwoordelijkheid van de medewerker om
hiervan op de hoogte te zijn én ermee
aan de slag te gaan. RIBW heeft dit
goed geregeld, maar wat nu als het op
een van deze punten niet goed loopt
in je organisatie? Bijvoorbeeld omdat
het management zijn rol niet genoeg
oppakt? “Blijf het aankaarten”, advi-
23%
van de zorgmedewerkers heeft te maken gekregen met
FYSIEK GEWELD
en/of is ermee bedreigd, in het afgelopen halfjaar. Bijvoorbeeld:
SLAAN
TRAPPEN
GRIJPEN
STOTEN
DUWEN
Van wie komt het fysieke geweld?
Patiënten (meer dan 80%), familie van patiënten
Wilt u tips over hoe om te
gaan met agressie? Vraag het
aan Nicole tijdens de chat die we
speciaal voor leden van Stichting
IZZ organiseren. Wanneer de
chat is en hoe deze werkt, leest
u op www.stichtingizz.nl/
veiligheidscoach
seert Nicole. “Het is de taak van de
organisatie om een anti-agressiebeleid
te voeren, maar de realiteit is dat dit
niet overal even actief wordt gedaan.
Daar mag je het management op
aanspreken.” Ook kun je binnen het
team afspraken maken om elkaar te
ondersteunen, tijdens maar zeker ook
na een incident. “De eerste opvang na
een incident is heel belangrijk”, vertelt
Nicole. “Die kan prima gedaan worden
door een collega, vooral als hij hiervoor getraind is. Bij RIBW kiezen we
voor een bedrijfsopvangteam om ook
dit onderdeel goed te organiseren.”
Maar het allerbelangrijkste is volgens
de veiligheidstrainer dat in de gehele
organisatie een zerotolerancebeleid
geldt voor agressie. “Ik merk in de zorg
dat er vaak vergoelijkend over wordt
gedaan. ‘Het hoort bij het ziektebeeld’,
is de reactie van zorgmedewerkers
dan bijvoorbeeld. Natuurlijk is dat
deels zo, maar dat betekent nog niet
dat agressie in orde is. Hoe gefrustreerd iemand ook is, geweld is nooit
een oplossing!”
61%
kreeg het afgelopen halfjaar te maken met een vorm van
EMOTIONEEL GEWELD
Dit emotioneel geweld bestond uit:
SCHREEUWEN
EN SCHELDEN
INTIMIDATIE
EMOTIONELE
CHANTAGE
OBSCENE
OPMERKINGEN
OF GEBAREN
Van wie komt het emotionele geweld?
Patiënten (meer dan 60%), familie van patiënten, collega, leidinggevenden
Wist
u dat …
… zorgmedewerkers
het bangst zijn voor het
geweld dat het vaakst
voorkomt, namelijk
verbale agressie?
14% van de zorgmedewerkers geeft aan
hiervoor bang te zijn.
… bedreiging met
fysiek geweld
negatief effect heeft
op betrokkenheid
en tevredenheid van
zorgmedewerkers?
… de angst voor
dreiging met
lichamelijk
geweld een
negatievere invloed
heeft op iemands
vitaliteit dan de
dreiging zelf?
DE ZORG 2 | 2016
13
DE S P E C IA L IS T
Zingeving
maakt je
gezond
Gezondheid is veel meer dan de afwezigheid
van ziekte. Wie gezond is, heeft het vermogen
zich aan te passen en de regie te voeren in
de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen
van het leven. Dat gaat verder dan effectieve
behandeling of toepassing van een geneesmiddel bij ziekte. Veel verder: met name
­zingeving blijkt een enorm belangrijke
rol te spelen bij het omgaan met
lichamelijke of geestelijke problemen.
ZonMw, de organisatie die preventie stimuleert
en zorg en gezondheid wil verbeteren, publiceerde
in maart dit jaar het document ‘Zingeving in zorg:
De mens centraal’. Hiermee wil de organisatie
het debat over zingevingsvraagstukken een extra
impuls geven. Koren op de molen voor Machteld
Huber, de grondlegger van het concept positieve
gezondheid. “Zingeving is de sterkste gezond
makende factor in ons leven.”
Zingeving noemt u het sterkste medicijn
dat er is. Hoe zit dat?
“Toen ik nog als jonge arts werkte, stond ik versteld van de veerkracht van mijn patiënten. Ik zag
regelmatig oude mensen in het ziekenhuis die op
het eind van hun leven waren, maar steeds maar
doorleefden. Ze weigerden om te vallen. Er werd een
14
DE ZORG 2 | 2016
achterkleinkind verwacht, of hun diamanten bruiloft
moest worden gevierd. Zulke gebeurtenissen waren
voor hen zó belangrijk dat ze daar kracht uit putten
en alle medische wetten tartten. Ik zag zo’n zelfde
soort mechaniek bij drugsverslaafden en oorlogsslachtoffers: hun gezondheid was erbij gebaat als we
focusten op wat voor hen echt belangrijk was. Het gaf
hen de kracht om vol te houden.”
Is zingeving hetzelfde als het hebben van
een passie of plezier in het leven?
“Bij zingeving draait het om iets waar je echt voor
gaat. Dat is wat anders dan een passie, vind ik. Je
kunt een passie hebben voor snelle auto’s of fotografie, maar dat is dan vaak ‘een hobby’. Waar draait
het leven voor jou écht om? Dat gaat dieper. In Japan
noemen ze dit ‘ikigai’: de reden waarom je elke dag
opstaat. Uit onderzoek bleek dat mensen met ikigai
veel minder complicaties krijgen en veel langer leven
met hart- en vaatziekten. Dus het is echt de moeite
waard om je daarop te bezinnen. Iedereen heeft diep
van binnen iets wat het leven de moeite waard maakt,
en het is van belang om die zoektocht naar jezelf te
starten als je streeft naar een gezond en zinvol leven.”
Hoe doe je dat dan?
“Voor sommige mensen is het direct duidelijk, anderen doen er jaren over om erachter te komen. Wat
mensen zoeken is ook heel divers, de reikwijdte van
zingeving is immens. Voor de een zit het in persoonlijke ontwikkeling, voor iemand anders in spiritualiteit. Het begint met kijken naar je leven tot nu toe.
Schrijf het op en kijk ernaar. Onderzoek het en diep
het verder uit. Zo dring je langzaam door tot je kern
en krijg je zicht op wat voor jou de rode draad in je
leven is. Iemand anders, een collega of een vriend of
“Patiënten én zorgverleners
zijn gebaat bij zingeving”
Dr. Machteld Huber is voormalig huisarts. Ze
formuleerde een nieuwe definitie van gezondheid
(‘Positieve gezondheid’) en is nu directeur van het
Institute for Positive Health.
kennis kan daar ook bij helpen door vragen te stellen.
Er bestaat geen trucje voor, maar ik kan wel zeggen:
als je het gevonden hebt, dan weet je het meteen. Dat
voel je gewoon. Zeker weten.”
Met zingeving zit het bij zorgmedewerkers
natuurlijk wel snor.
“Management-expert Ben Tiggelaar onderscheidt drie
categorieën werkers: mensen die werken om geld te
verdienen, mensen die werken om carrière te maken
en hogerop te komen, en een derde groep die werk
ziet als een roeping. Die laatste groep werkt niet voor
geld of promotie, maar omdat ze het willen, het leuk
vinden en erin geloven. Voor veel zorgmedewerkers
geldt dat ze voor hun werk hebben gekozen omdat ze
graag anderen helpen. Dat is een heel sterke motivatie. Er is echter één maar, door alle veranderingen
in de zorg bestaat de kans dat ze van hun werk vervreemden. Bijvoorbeeld doordat zorgmedewerkers nu
te weinig tijd hebben om de cliënt of patiënt centraal
te zetten. Ze verliezen contact met datgene waarom
ze voor de zorg hebben gekozen.”
Wat als je de zin van je werk kwijt bent?
“Als je werk je niets meer te bieden heeft, dan is het
misschien tijd voor een switch. Zo eerlijk moet je wel
durven zijn.”
Worden zorgmedewerkers succesvoller in
hun werk als ze meer aandacht schenken
aan zingeving voor hun patiënten?
“Toen ik het concept positieve gezondheid uitwerkte,
vroeg ik een grote groep zorgverleners en beleidsmakers, waar zij gezondheid aan aflezen. Zeker als
ze zelf ervaring hadden met ziekte, antwoordden
ze opvallend vaak dat zingeving hierin een belangrijke indicator is. Ik zie dat zorgmedewerkers in de
dagelijkse zorgpraktijk steeds meer ruimte krijgen
en nemen voor zingeving. Hun patiënten zijn erbij
gebaat, maar zijzelf dus ook!”
DE ZORG 2 | 2016
15
TEST
Ziek! Doorwerker
of thuisblijver?
Ai, ziek! Zes op de tien zorgmedewerkers geven aan weleens door te werken
terwijl ze ziek zijn. Een op de tien doet dat zelfs meerdere malen, blijkt uit
onderzoek van Stichting IZZ. Wat doet u, werken of thuisblijven?
1) Bent u onmisbaar?
A Ik vind dat ik in mijn baan een grote verantwoordelijk draag.
Ik wil daar anderen niet mee opzadelen, dus ik doe het liefste
zo veel mogelijk zelf.
B Dat is niemand, toch? Als ik het werk niet kan
doen, dan wil er altijd wel iemand inspringen.
Daar zijn we toch collega’s voor. Of het werk blijft
even liggen.
2) Wanneer voelt u zichzelf ziek genoeg om thuis te blijven?
A Als ik mij niet in staat voel mijn werk naar ­behoren
en naar verwachting uit te voeren, blijf ik lekker thuis
B Dat gebeurt niet zo snel. Pas als ik ijlend van de koorts om mijn moeder roep, zal ik erover nadenken.
3) Vindt u zichzelf een aansteller als u bij een lichte klacht thuisblijft?
A Ziek is ziek. En als je ziek bent, kun je jezelf
ziek melden. Hoe ziek je bent, is daarin niet belangrijk.
B Iedereen voelt zich wel eens niet helemaal
100%. Dat hoort er gewoon bij. Je kunt werken
altijd proberen.
4) Vindt u zichzelf asociaal als u ziek naar het werk gaat?
A Nee hoor, het laat vooral zien dat ik hart
voor de zaak heb.
B Jazeker, je houdt geen rekening met besmettingsgevaar en
je werk lijdt eronder. En dus hebben anderen er misschien
last van.
5) U kiest voor doorwerken. Licht u uw collega’s en leidinggevende in?
A Dat ligt aan de klachten. Alleen als het zo erg is dat ik afspraken
moet verzetten of bepaalde taken niet kan doen. Ik wil geen
zeurpiet zijn.
B Ja, het verklaart eventueel verminderd
functioneren en levert vaak begrip op.
6) U bent aan de beterende hand. Meldt u zich zo snel mogelijk weer beter?
A Ja natuurlijk, er ligt waarschijnlijk een hoop werk te
wachten en mijn collega’s wil ik ook niet te lang belasten.
B Nee, alleen als ik 100% beter ben. En dan neem ik nog
een dagje extra om het zeker te weten.
Uitslag
Tel de punten die bij uw antwoorden horen bij elkaar op. 1A=1, 1B=2, 2A=2, 2B=1, 3A=2, 3B=1, 4A=1, 4B=2, 5A=1, 5B=2 6A=1, 6B=2.
16
Scoort u 6 t/m 8 punten?
Scoort u 9 t/m 12 punten?
Wat lichamelijk onbehagen houdt u echt niet thuis. Maar is kost wat
kost werken nu eigenlijk echt wel gezond? We spreken van presenteïsme
wanneer iemand doorwerkt, terwijl hij gezondheidsklachten heeft. Klinkt
loyaal. Een doorzetter, denkt u. Toch hebben presenteïsten een grotere
kans op een burn-out en zorgen ze soms voor gezondheidsklachten bij
collega’s. Denk er eens over na.
U voelt u niet helemaal fit? Thuisblijven maar, denkt u. Collega’s
of patiënten wilt u daar zeker niet mee lastig vallen. Dit noemen
we absenteïsme. Toch zadelt u de mensen om u heen op met
extra taken, verschuivende planningen en dalende zorgkwaliteit.
Pas goed op uzelf, maar bedenk ook wie uiteindelijk het meeste
last heeft van uw lichamelijk ongemak.
DE ZORG 2 | 2016
Tevredenheid IZZ-leden over
IZZ Zorgverzekering stijgt
De tevredenheid van IZZ-leden over de collectieve IZZ
Zorgverzekering is in 2016 verder verbeterd*. Zo krijgt
de dienstverlening in 2016 een hoger rapportcijfer.
Vergeleken met vorig jaar stijgt het cijfer van een 7,8
naar een 8,0. Bovendien neemt ook de waardering voor
prijs (7,1) en product (7,7) verder toe. Voor Stichting IZZ
bevestigt dit dat de gemaakte afspraken met de uitvoerend zorgverzekeraar Coöperatie VGZ goed aansluiten
bij de wensen van haar leden. Het gaat om afspraken
over betere service en de onderhandelingen over de
premie voor 2016.
Declaraties afhandelen sterk punt
De IZZ-leden zijn zeer positief over het gemak van indienen en
de snelheid van uitbetaling van declaraties. Ook het telefonisch contact wordt goed gewaardeerd, waarbij vooral de
houding en het gedrag en de kennis van de callcentermedewerkers als zeer positief wordt ervaren.
E-mailcontact kan beter
Bij de afhandeling van het e-mailcontact zien de leden ruimte
voor verbetering. Vooral het in één keer afhandelen van
e-mail is een punt van aandacht.
Oordeel over prijs verbeterd
Het prijsoordeel over de collectieve IZZ Zorgverzekering is verbeterd. Dit komt onder meer omdat de premies in 2016 niet
zijn verhoogd. Ook de collectiviteitskorting ervaren veel leden
als positief. Kanttekening die zij hierbij maken, is dat de premie van IZZ alleen aantrekkelijk is voor mensen die in de zorg
werken en daarmee recht hebben op deze korting.
Uitgebreid pakket en vergoedingen
Verder zijn de leden positief over het uitgebreide pakket en de
vergoedingen voor tandartskosten en fysiotherapie. Dit heeft
echter ook een keerzijde, namelijk dat de premies voor de
aanvullende verzekeringen als relatief hoog worden ervaren.
De IZZ Zorgverzekering biedt ruime keuzemogelijkheden in de
aanvullende verzekeringen zodat onze leden kunnen kiezen
welke vergoedingen ze nodig hebben en welke premie ze
hiervoor willen betalen. Ieder jaar opnieuw, en zonder beperkingen van medische of tandheelkundige vragen.
* bron: Klantenmonitor Zorgverzekeringen® SAMR en
Jan M. De Mos Consultancy
DE
DEZORG
ZORG22| |2016
2016
17
17
trends
De zorg van de
toekomst combineert
nieuwe technologie
met aloude waarden
18
DE ZORG 2 | 2016
Zorgmedewerkers, bestuurders en burgers zijn helemaal klaar met het
huidige dichtgeregelde en bureaucratische zorgstelsel. De steeds luidere
roep om een nieuw systeem gebaseerd op vrijheid, vertrouwen en
betekenisgeving, klinkt ook door in het zesde FWG Trendrapport.
De onderzoekers signaleren vier trends die zomaar de opmaat
zouden kunnen vormen naar de zorg van de toekomst.
De Zorg sprak met FWG-onderzoeker
Geertje van de Ven over het onderzoek
dat zij met collega’s uitvoerde. En aan
IZZ-verzekerde Marcel de Haas vroegen we zijn kijk op deze trends. Marcel
werkte jarenlang als ziekenverzorger,
verpleegkundige en manager in de
zorg en begeleidt tegenwoordig als
zelfstandig adviseur (zorg)organisaties
die willen innoveren.
Trend 1: ouderen betalen voor
gezelschap
Geertje van de Ven: “De criteria waaraan ouderen moeten voldoen om in
aanmerking te komen voor professionele zorg zijn flink aangescherpt. Veel
ouderen die geen recht hebben op zorg,
hebben wel behoefte aan iemand die
meegaat naar het museum, helpt bij de
administratie of zomaar even langskomt. De partner, kinderen, familieleden of vrienden kunnen niet altijd in
deze behoefte voorzien. Private partijen spelen hierop in, door betaald
gezelschap aan te bieden. Een prima
oplossing voor mensen die beschikken
over voldoende financiële middelen en
hun weg kunnen vinden in het woud
van aanbieders. Maar, er is een grens
aan de zelfredzaamheid van ouderen.
We zien een soort tussengroep ontstaan van ouderen die geen recht hebben op zorg, maar ook niet beschikken
over de financiële middelen, de vaardigheden of het netwerk om zichzelf te
redden. Deze groep is onvoldoende in
beeld, ook niet bij de wijkteams. En als
de wijkverpleegkundige zo iemand wél
in het vizier heeft, dan mag ze volgens
het huidige systeem niet ingrijpen.
Meneer of mevrouw voldoet namelijk
niet aan de criteria voor verzekerde
zorg. De gevolgen laten zich raden:
eenzaamheid, verwaarlozing, vervuilde huizen. De roep om meer verantwoordelijkheid voor zorgmedewerkers
wordt mede ingegeven door dit soort
schrijnende situaties.”
Reactie IZZ-verzekerde Marcel: “Wie de
doelgroep goed in beeld heeft, kan een
eerstelijns hulpvraag voorkomen. De
kunst is om dreigende vereenzaming
vroegtijdig te herkennen en de ouderen die het betreft gericht te helpen
met (digitale) middelen. Tegenover
vraagverlegenheid van ouderen staat
vaak aanbodverlegenheid van de
omgeving. Als we erin slagen beide te
verbinden, creëren we een waardevol
netwerk.”
Trend 2: de computer stelt de
diagnose
Geertje: “De verwachtingen van zorgtechnologie zijn hooggespannen.
Google Glass, health checks en dnaprofilering (het afstemmen van zorg op
iemands moleculaire profiel, bijvoorbeeld bij kankerbehandelingen) dragen
bij aan persoonlijke zorg op maat. In
die zin vergroten technologische ontwikkelingen, hoe tegenstrijdig het
misschien ook lijkt, de menselijke
maat in de zorg. De beschikbaarheid
van gezondheidsdata heeft echter niet
alleen voordelen. Zo leidt een preventieve gezondheidscontrole regelmatig
tot ongerustheid bij patiënten. De arts
FWG Trendonderzoek
Advies- en onderzoeksbureau FWG
(Functiewaardering Gezondheidszorg)
doet voortdurend onderzoek naar trends
en ontwikkelingen in de zorg. Voor het
FWG Trendrapport 2015 De zorg ontregelt spraken de onderzoekers met
wetenschappers, bestuurders, hr-experts,
zorgprofessionals en vertegenwoordigers
van branche- en belangenorganisaties in
de zorg.
speelt een belangrijke rol bij het duiden van de data waar patiënten mee
op het spreekuur komen. Deze gegevens en de ideeën van patiënten over
diagnose en behandeling kunnen
waardevol zijn, maar hebben tegelijkertijd gevolgen voor de verhouding
tussen arts en patiënt. De arts wordt
minder diagnosticus en meer adviseur
en zal dus moeten beschikken over
uitstekende communicatieve vaardigheden. Hoe ga je bijvoorbeeld om met
de uitkomsten van de huidkanker-app?
Of met een patiënt die eist dat er naar
aanleiding van de Total Body Scan
vervolgonderzoek plaatsvindt, ook al is
daar geen enkele indicatie voor? Ook
andere functies veranderen door de
opkomst van zorgtechnologie. Verpleegkundigen zullen eenvoudige
storingen op de tablet zelf moeten
kunnen oplossen, wijkteams worden
uitgebreid met ICT-deskundigen.”
Reactie Marcel: “Zorg gaat niet meer
alleen vanuit het hart, maar steeds
meer ook vanuit het besef dat techniek
een waardevolle bijdrage kan leveren
>
DE ZORG 2 | 2016
19
“Zorgmedewerkers zouden
veel meer op basis van eigen
inzicht moeten kunnen
handelen en minder op basis
van beleidsregels”
Marcel de Haas en Geertje van de Ven: “Er ontstaat een nieuwe relatie tussen
werkgever en zorgmedewerker”
aan de professionalisering van het vak.
Dit vraagt om een andere houding van
arts en verpleegkundige, maar zeker
ook van de patiënt zelf.”
Trend 3: tijdelijke teams als het
nieuwe organiseren
Geertje: “Er bestaat een brede behoefte
aan een nieuw zorgsysteem waarin
professionele vrijheid, vertrouwen,
cliëntgerichtheid en betekenisgeving
centraal staan. Het huidige zorgstelsel
is dichtgeregeld, bureaucratisch en
heel erg gericht op verantwoording. De
zorg zou volgens zowel professionals
als burgers veel meer om de cliënt
heen georganiseerd moeten worden,
met een grotere verantwoordelijkheid
voor zorgmedewerkers. En het blijft
niet bij woorden alleen: er wordt volop
geïnnoveerd en geëxperimenteerd.
Met nieuwe financieringsvormen als
shared savings bijvoorbeeld, waarbij
medisch specialisten profiteren van
besparingen die het gevolg zijn van het
verschuiven van zorg van de tweede
naar de eerste lijn. Hierdoor is het voor
hen ook aantrekkelijk om géén behandeling te starten. Een mooi voorbeeld
van anders organiseren is de Maastrichtse Stadspoli, waar huisartsen en
specialisten samen werken aan efficiënte en patiëntgerichte zorg. De resul-
20
DE ZORG 2 | 2016
taten zijn veelbelovend, maar een
echte systeemverandering vraagt om
nieuwe afspraken – ook financieel – en
medewerkers die bereid en in staat zijn
hun functie anders in te vullen. Al die
veranderingen hebben tijd nodig.”
Reactie Marcel: “De verschuiving van
tweedelijns- naar eerstelijnszorg kan
worden doorgetrokken naar de ‘nulde
lijn’. Daarbij wordt de zorg niet om de
cliënt heen georganiseerd, maar met
de cliënt en zijn omgeving. Om het
huidige diepgewortelde systeem om te
spitten, is het nodig dat iedereen in het
systeem durft los te laten en opnieuw
gaat organiseren.”
Trend 4: menselijkheid staat
voorop
Geertje: “Zorgmedewerkers hebben de
afgelopen jaren veel voor hun kiezen
gekregen. Ze zijn overspoeld met protocollen, regels en richtlijnen. Door dit
alles is de behoefte van medewerkers
én cliënten aan ‘gewoon doen’ sterk
toegenomen. Het gaat erom de cliënt
verder te helpen. Door iemand te helpen met de steunkousen bijvoorbeeld.
Maar ook door een wandelingetje met
hem te maken of misschien wel de
gootsteen te ontstoppen. Zorgmedewerkers zouden veel meer op basis van
eigen inzicht en afwegingen moeten
kunnen handelen en minder op basis
van beleidsregels. Het leven, en alles
wat daarbij hoort, zou het uitgangspunt moeten zijn bij het organiseren
van de zorg. Deze ontwikkeling vraagt
om een herwaardering van de mens
achter de functie. Een professionele
opleiding is belangrijk, maar datzelfde
geldt voor iemands persoonlijkheid en
levenservaring. Volgens de experts die
we gesproken hebben, ontstaat er een
nieuwe relatie tussen werkgever en
werknemer die het beste getypeerd kan
worden als ‘ondernemend werknemerschap’. Medewerkers werken zelfstandig en hebben handelingsruimte
binnen heldere organisatorische randvoorwaarden. Op die manier komt het
vakmanschap weer bij de medewerker
te liggen, profiteert de medewerker van
flexibiliteit en zekerheid en blijft de
binding met de organisatie behouden.”
Reactie Marcel: “Ik denk dat we toe zijn
aan herijking van ons beeld van zorg
verlenen. Verzorgen wordt ontzorgen.
De kracht van de moderne hulpverlener schuilt niet in het ontstoppen van
de gootsteen, maar in het stimuleren
van de zelfredzaamheid van cliënten.
Dat betekent dat de hulpverlener eerder
een stap naar achteren moet zetten.”
DIT IS DE ZORG
03-06-2016
14:00 uur, Pluryn,
Nijmegen
Bij Pluryn, organisatie voor jeugdhulp, ggz en gehandicaptenzorg,
maken ze de zorg beter. Dagelijks.
Elke vrijdag komen cliënten als
dagbesteding naar het Living Lab.
Daar spelen ze serious games en
proberen ze de nieuwste apps en
e-healthgadgets.
Pluryn loopt voorop in zorginnovatie voor mensen met complexe
problematiek. Bijvoorbeeld met
het Living Lab: een open innovatienetwerk waar ook onderwijsinstellingen en start-upbedrijven
bij aanhaken. Het lab biedt Pluryn
het optimale klimaat om workshops
te organiseren, te brainstormen
en anders te denken. “Technologie
en e-health hebben veel potentie”,
zegt programmamanager eHealth
& Innovatie Sanneke Langendoen.
“Niet vanuit een financieel motief
of efficiency-oogpunt. Maar omdat
ze de zorg kwalitatief beter maken.
Cliënten hebben recht op innovatie.
Zo zien wij dat.”
Bekijk de video die Stichting IZZ
maakte bij Pluryn via
www.stichtingizz.nl/pluryn
In drie dagen een prototype
Pluryn komt onder meer tot nieuwe
ontwikkelingen in de ‘99-uurs­
trajecten’. “Als we een vraag krijgen
zoekt een multidisciplinair team van
cliënten, medewerkers, ­designers,
developers naar de werkelijke vraag
erachter. Samen formuleren ze
een antwoord en maken ze direct
een prototype. In drie dagen tijd.”
Een vraag over socialmediagebruik
bij c
­ liënten leidde eerder tot de
­HappyApp. Cliënten kunnen daarmee aangeven hoe ze zich voelen,
waarop de omgeving dan beter kan
inspelen. Een denktank van cliënten
test alle innovaties. Zijn ze geschikt
voor mensen met een beperking?
­Verbeteren ze de kwaliteit van
leven? Of de zelfstandigheid? Als
voorbeeld noemt Sanneke de Muse,
een hoofdband die hersenactiviteit
meet en gebruikt kan worden voor
stress-reductie en concentratieverhoging. Trots is Sanneke op het
grote succes van de uitleenservice
door cliënten. Een grote vitrine staat
vol met apparaten en gadgets. Van
stappenteller tot slaaphulp en van
­virtualrealitybril tot knuffelrobot. De
bovenste plank is leeg. “De service
loopt echt als een speer.”
DE ZORG 2 | 2016
21
IZZ ZORGVERZEKERAAR: GOED GEHOLPEN
onverwacht. Op een maandagmorgen zei haar lichaam
‘nee’ toen de wekker ging en brak er voor Karin een tijd
aan van acceptatie, therapie en veel beweging.
Steun van collega’s
Karin kreeg veel aardige berichten van bezorgde collega’s.
“Eén kaartje is mij bijgebleven, daar stond op: ‘Wat heb
je het liefst? Zal ik op bezoek komen, voor je koken of je
gewoon met rust laten?’”
Een enkeling reageerde minder begripvol. “Ik snap het
wel: ik verdween heel plots van de werkvloer, niemand
had iets aan mij gemerkt. En als het mij kon overkomen,
dan hen misschien ook? Dat is een vervelend besef.”
Hoewel iedereen wel iemand kent die een burn-out heeft
(gehad), rust er toch een taboe op. Dat ervoer ook Karin:
“Daarom heb ik te lang doorgemodderd. Ik had mij bij
wijze van spreken liever met een hernia ziek gemeld.”
‘Stress?
Blijf niet doormodderen’
Na het weekend verder, denk je en je trekt de
deur achter je dicht. Maar op maandag blijft je
werkplek leeg, en de maanden erna ook. Het
overkwam IZZ-verzekerde Karin Seijdell. Ze kreeg
plots een burn-out.
Geestelijk verzorger Karin Seijdell (39) houdt van haar
werk. Maar het is geen lichte kost. Ze houdt zich bezig
met stervensbegeleiding, rouw en ethische dilemma’s
in een organisatie voor mensen met een verstandelijke
beperking. De werkdruk is hoog: er zijn enkele geestelijk
verzorgers op zo’n tweeduizend cliënten. “Ik was constant aan het schipperen, vond altijd dat ik tekortschoot.”
Een snelle opeenvolging van leidinggevenden deed er
nog een schepje bovenop. “Steeds nieuwe managers
in vertrouwen nemen over mijn overbelasting, dat was
moeilijk.” Toch kwam de spreekwoordelijke druppel
22
DE ZORG 2 | 2016
Schaamte overwinnen
Met cognitieve gedragstherapie ging Karin haar schaamtegevoelens te lijf. “Ik weet nu dat schuld vóélen niet
hetzelfde is als schuld hébben. Aan de oorzaken van de
hoge werkdruk kan ik niets doen.” Ook leerde ze anders
omgaan met druk. “Cliënten zien mij minder vaak, maar
laatst zei iemand: ‘Als je er nu bent, bén je er ook.’ Mijn
aandacht is nu bij degene tegenover mij, niet bij die overvolle agenda.”
Karin ging ook bewegen – fietsen, wandelen, pilates – en
kreeg steun van haar partner, vrienden en haar ouders in
de buurt die de kinderen ophaalden. Daarnaast had ze
baat bij lichttherapie en voetreflexologie. “Fijn dat IZZ
aanvullende behandelingen deels vergoedt, want een
burn-out is ook financieel pittig.”
Blijf niet rondlopen
Eén tip heeft ze voor lotgenoten: blijf niet rondlopen.
“Stap over eventuele schaamte heen en vraag om hulp.
Voorkomen is zó veel beter dan genezen.” Karins collega’s
zijn zich daar nu bewust van. “Sommigen controleren af
en toe of ze de gevarenzone naderen. De ‘Karin-check’,
noemen ze dat.”
Karin gaat graag in gesprek met collega’s die hoge werkdruk ervaren. “Als ik maar één burn-out kan helpen voorkomen, ben ik al blij. Ik weet hoe ellendig het is.”
Inmiddels is Karin bijna een halfjaar uit de ziektewet. Is ze
weer helemaal de oude? “Gelukkig niet”, lacht ze. “Ik ben
nu ‘de nieuwe Karin’: alerter op prikkels en verrijkt door
alles wat ik heb geleerd.”
Last van stress of burn-outklachten?
Wij helpen u graag!
Werken in de zorg is mooi en dankbaar, maar ook stressvol.
Laat het niet te ver komen. Test de ernst van uw klachten
en ontdek of online zelfhulp u kan helpen op
www.izz.nl/stress. Als u er zelf niet uitkomt, kunt u
ook een beroep doen op persoonlijke psychische zorg (ggz).
PIETER ZOEKT UIT
Uw zorgverzekering
online regelen
Welke vragen hebt u? Dat willen wij als belangenbehartiger van zorgmedewerkers met
een IZZ Zorgverzekering graag weten. Onze community manager Pieter van de Winckel
gaat in dit magazine op pad om antwoord te krijgen op vragen van onze leden. Zoals:
waarom is het slim om over te stappen op digitale post van IZZ? Pieter spreekt erover
met Stanny Bode van IZZ Zorgverzekeraar.
Pieter: “Wat houdt digitale post in en waarom is het
slim hierop over te stappen?”
Stanny: “Dit betekent dat je geen post over je verzekering meer in je brievenbus krijgt, maar al je post digitaal
ontvangt in je eigen beveiligde Mijn IZZ-omgeving. Bijvoorbeeld zorgnota’s of de polis van je zorgverzekering.
Je hebt dus alles overzichtelijk op één plek bij elkaar en
je ontvangt sneller je post. Bovendien heb je zo geen
papierwerk meer. Dat is ook nog eens beter voor het
milieu.”
Pieter:“Hoe weet je wanneer er een factuur of andere
post klaarstaat?”
Stanny: “Zodra er nieuwe post is, krijg je een seintje
per e-mail. Zo ben je dus altijd en overal direct op de
hoogte.”
Pieter: “Je zegt dat de digitale post onderdeel is van
Mijn IZZ. Welke voordelen heeft Mijn IZZ voor de leden
van Stichting IZZ?”
Stanny: “Naast je post digitaal ontvangen, kun je via
Mijn IZZ nog veel meer regelen. Bijvoorbeeld door jou
betaalde zorgnota’s online declareren of juist nota’s
betalen per acceptgiro of automatische incasso. In Mijn
IZZ staat alle informatie over je zorgverzekering bij
elkaar, zoals alle gemaakte zorgkosten en hoeveel eigen
risico je hebt verbruikt. Al ruim honderdduizend leden
gebruiken Mijn IZZ om hun verzekeringszaken online te
beheren. Want via Mijn IZZ kan dat snel, overzichtelijk
en eenvoudig.”
Pieter: “Zijn Mijn IZZ en de digitale post wel goed
beveiligd?”
Stanny: “Jazeker. Je krijgt alleen toegang tot Mijn
IZZ via DigiD. Dit is een erkende, beveiligde verbinding
met je computer. DigiD wordt ook gebruikt door de
­Belastingdienst, gemeenten en diverse andere grote
overheidsinstanties. Vanzelfsprekend gaan wij zorgvuldig met de gegevens van onze verzekerden om. Veiligheid en vertrouwen staan bij Mijn IZZ voorop!”
Pieter: “Wat moet je doen als je op digitale post wilt
overstappen?”
Stanny: “Als je je post digitaal wilt ontvangen, kun je
dat aangeven in Mijn IZZ. Log in op Mijn IZZ, ga naar
menu ‘Instellingen’ en vink digitale post aan. Vanaf nu
ontvang je je post digitaal.”
OOK VOORTAAN UW POST DIGITAAL ONTVANGEN?
U REGELT HET EENVOUDIG VIA WWW.MIJNIZZ.NL
DE ZORG 2 | 2016
23
Gratis
advies
Ter waarde van
€ 50
Eenvoudig uw eigen
gezondheid verbeteren
Vul de gratis online vragenlijst in
• Ledencollectief
• Belangenbehartiger
• Gezond werken
in de zorg
• Speciaal voor zorg-­
medewerkers
Wij
zijn
de zorg
24 DE ZORG
2 | 2016
Als zorgmedewerker helpt u graag andere mensen. Maar denkt u ook aan uzelf?
Vul de gratis Sante-Q-vragenlijst in over
gezondheid, leefstijl en werk, en krijg
beter zicht op uw gezondheid. Inclusief
tips om deze te verbeteren.
Persoonlijke feedback
Het invullen van de Sante-Q-vragenlijst
duurt slechts vijftien minuten en gebeurt
anoniem. De vragen gaan bijvoorbeeld
over pijn en andere fysieke klachten,
stress, vermoeidheid, slaapklachten en
welzijn op het werk. Vervolgens krijgt
u persoonlijke feedback over mogelijke
gezondheidsrisico’s. Ook ontvangt u tips
om uw gezondheid en leefstijl te verbeteren. Hoe vermindert u bijvoorbeeld
(werk)stress en hoe verbetert u uw slaapritme? Met de tips en adviezen kunt u
zelf aan de slag met uw eigen leefstijl en
gezondheid.
Gratis
Als Stichting IZZ zetten wij ons in voor de
gezondheid van u en uw collega’s in de
zorg. Daarom bieden wij onze leden de
Sante-Q-vragenlijst gratis aan. Deze lijst
is ontwikkeld door Evalua, een spin-offbedrijf van VU medisch centrum. De vragenlijst berust op een wetenschappelijk
onderbouwde aanpak.
MELD U NU AAN VIA:
WWW.STICHTINGIZZ.NL/SANTE-Q