Neem de gemeenteraad over

Dit artikel is van Sarah van Liefferinge
Het artikel is ook te lezen via de link:
https://stedenintransitie.nl/stadbericht/wees-revolutionair-en-neem-uwgemeenteraad-over
De klassieke politiek gebaseerd op verkiezingen is wereldwijd in verval.
Steeds minder burgers trekken naar de stembus. Naar schatting 42% van de
kiesgerechtigde Amerikanen ging niét stemmen tijdens de voorbije
presidentsverkiezing. En in Japan is de opkomst gedaald van 75% in 1990
naar 52% in 2014. In Griekenland komt slechts 62% van de stemgerechtigde
burgers opdagen, tegenover 89% in 2000. Ook in Portugal, Spanje, Canada en
de UK schommelt de opkomst rond de 62%. Men kan zich afvragen of de term
‘representatieve democratie‘ nog wel van toepassing is, nu de groep van nietvertegenwoordigde burgers almaar groeit.
Het einde van een tijdperk
In België, één van de weinige landen met stemplicht, kiest ongeveer 1 op
5van de stemgerechtigde burgers niet, blanco of ongeldig (al ligt dat aantal
in Wallonië hoger dan in Vlaanderen, en spant het Brussels gewest de
kroon). Verder zijn er heel wat zwevende kiezers, die ontgoocheld van partij
naar partij hoppen. Slechts 30% van de Belgen heeft vertrouwen in de
traditionele politici en politieke partijen, wiens geloofwaardigheid en
ledenaantallen in vrije val zijn.
Na bijna twee eeuwen kan de representatieve politiek niet langer
waarmaken wat ze belooft: het volk vertegenwoordigen en de belangen van
de burgermaatschappij dienen. Al te vaak zien we ‘beleid’ verzanden in
politieke spelletjes. Maar wat hebben burgers aan die ‘politique politicienne’
die focust op de machtsstrijd tussen politici en partijen, terwijl inhoudelijke
kwesties naar de achtergrond verdwijnen?
Door globalisering en digitalisering is de wereld vandaag heel wat
complexer en onvoorspelbaarder geworden dan in de 19de en 20ste eeuw.
De hiërarchische politieke organisaties en starre ideologieën die toen
ontstonden, kunnen geen antwoorden meer bieden op de uitdagingen van
vandaag. Politieke leiders kunnen deze waarheid niet erkennen, want ze
zouden hun eigen gezag ondermijnen. Dus blijven we maar verder zwalpen
in het status quo, terwijl dringende problemen zoals de klimaatopwarming,
grote migratiestromen en de groeiende ongelijkheid en verarming
voortwoekeren.
Van elitepolitiek naar burgerpolitiek
Maar er is ook hoop! Doorheen de barsten in de oude machtsbastions
schijnt zonlicht dat nieuwe initiatieven voedt. Steeds meer burgers beseffen
dat we de oorspronkelijke betekenis van het woord ‘politikos’, namelijk de
zorg voor de burgergemeenschap, moeten heruitvinden in deze 21ste
eeuw. In het verleden hebben we de politiek uitbesteed aan ambitieuze
beroepspolitici, terwijl ‘het politieke’ per definitie commons of
gemeenschapsgoed hoort te zijn. Juist ja, de democratie is van ons!
Steeds meer burgers beseffen dat we de oorspronkelijke
betekenis van het woord ‘politikos’, namelijk de zorg
voor de burgergemeenschap, moeten heruitvinden in
deze 21ste eeuw.
Burgers kunnen zich dankzij het internet snel en goedkoop organiseren
rond gezamenlijke doelen. We roepen zelf nieuwe politieke netwerken,
partijen, lobbygroepen, platforms en protestacties in het leven. Denk maar
aan Ringland, Hart boven Hard, Nuit Debout, Movement X en het protest
tegen TTIP en CETA, aan de Piraten- en Referendumpartij, VLinks en
Ophef. Maar ook de energieën die opgewekt worden door Wouter Deprez
(tegen de kap van het Essersbos) en Jeroen Olyslaegers (tegen de
stijgende waterfactuur) zijn goede voorbeelden van die nieuwe politieke
cultuur.
We beleven een evolutie van logge partijpolitiek naar wendbare
straatpolitiek, van elitepolitiek naar burgerpolitiek. We zagen het al
gebeuren in de film-, media en muziekwereld en in de taxi- en hotelsector.
Op dezelfde manier doen nieuwe technologieën de gevestigde waarden in
de politiek wankelen. Dit is disruptie: een logisch gevolg van de
decentralisering en de netwerkcultuur die door het internet mogelijk worden.
Het politieke establishment kan en zal deze dans niet ontspringen.
Verkiezingen winnen: Flatpack Democracy
Er komt steeds meer kritiek op ‘verkiezingen’ als democratische methode,
en terecht. De democratie is meer dan een bolletje kleuren: ze staat of valt
met burgerinspraak, overleg, participatie en co-creatie. Deze elementen
worden door de machthebbers nog al te vaak bezien als ‘een leuk
extraatje’, en niet als fundamenten van de democratie. Om de nodige
veranderingen te kúnnen doorvoeren in ons huidige systeem, hebben wij
burgers dus politieke invloed nodig. We zullen verkiezingen moeten winnen,
van onderuit.
In het Britse stadje Frome heeft men dat goed begrepen. Een groep
burgers bouwde daar zelf een lokaal alternatief voor de verstikkende
partijpolitiek en verenigde zich onder de naam ‘Onafhankelijken voor
Frome’. In 2011 wist deze burgerlijst tien van de zeventien
gemeenteraadszitjes te veroveren. In 2015 namen ze de volledige
gemeenteraad over. Dit deden ze met behulp van een strategie
genaamd Flatpack Democracy of ‘Uitklapdemocratie’, een idee dat
gekopieerd werd in tientallen andere dorpen en steden in de UK.
Flatpack Democracy is geen politieke ideologie maar een methodologie: het
is een onafhankelijke en deliberatieve manier om aan politiek te doen. Men
bouwt geen hiërarchische organisatie maar een platform met een
horizontale beslissingsstructuur. Er wordt in groep overlegd en gezocht
naar gemeenschappelijke grond, op basis van vertrouwen en optimisme.
De ‘Onafhankelijken voor Frome’ stellen dat ‘participatie het
tegenovergestelde is van vervreemding’ en dat ‘democratie de kunst is om
samen onafhankelijk te denken’.
Een aantal duidelijke werkmethodes en principes vormen de kern van het
project. Een selectie: eerlijkheid en verantwoordelijkheid, respect en
integriteit, vrijheid van denken en luistervaardigheid, non-discriminerend en
pluralistisch werken op basis van weloverwogen bewijsmateriaal,
transparantie en openheid, en een schone groene stad en duurzaamheid.
Er is geen vast verkiezingsprogramma met concrete beloftes, aangezien de
politieke noden in de realiteit voortdurend veranderen en men vooral snel
en onbevooroordeeld wil kunnen reageren.
De stad terugwinnen: Barcelona en Comú
Gelijkaardige ideeën vinden we bij Barcelona en Comú of ‘Barcelona
Gezamenlijk’, een politiek platform dat een heleboel lokale bewegingen wist
te verenigen en zo de gemeenteraadsverkiezingen van 2015 kaapte. Ook
dit is geen klassieke partij, maar een open en participatief stadsproject dat
een politieke revolutie teweeg bracht. Hun handleiding ‘How to win back the
city‘beschrijft hoe het concept in andere steden uitgerold kan worden.
Ook hier ligt de nadruk op het introduceren van een moreel kompas in de
politiek. De ethische code van Barcelona en Comú bevat concrete
afspraken om corruptie, carrière- en draaideurpolitiek tegen te gaan. Zo is
er een verbod op het combineren van verschillende politieke postjes en
kunnen verkozenen slechts twee, en bij hoge uitzondering en na
goedkeuring van de groep, maximum drie ambtstermijnen aanblijven.
Bovendien kunnen ze op elk moment ter verantwoording geroepen worden
door het publiek, zowel online als in lokale raden.
In het manifesto lezen we waarom en hoe Barcelona en Comú de stad wil
terugwinnen. De uitverkoop van de stad aan het massatoerisme, aan rijke
projectontwikkelaars en aan financiële instellingen is een doorn in het oog
van velen. Het recht op betaalbaar en gezond wonen en de levenskwaliteit
van de stadsbewoners komt hierdoor onder druk te staan. Maar het zijn de
stedelingen die de stad maken tot wat ze is en haar charme geven, niet de
monotone winkelketens en blinkende banken die overal oprijzen. Klinkt
allemaal erg bekend in de oren, niet?
Volgens Barcelona en Comú is de stad het eerste niveau om de macht over
onze eigen levens terug te winnen. De buitengewone tijden waarin we
leven vragen om moedige en creatieve oplossingen. Als we ons een ander
soort stad durven inbeelden en de handen uit de mouwen steken, dan
kunnen we van onze steden de motoren van verandering en vooruitgang
maken. De leuze is: “We zijn klaar, we zijn met velen en we gaan winnen”.
En nu bij ons!
In een wereld die steeds sneller draait, die complex, hyperdivers en vaak
onbegrijpelijk is geworden, die gestuurd wordt door ondemocratische
supranationale instellingen en heimelijke politieke akkoorden en
vrijhandelsverdragen, hebben wij burgers slechts één mogelijkheid tot
verzet: sterke lokale gemeenschappen opzetten en de democratie en
economie van onderuit opbouwen zoals we ze zelf willen zien.
Alles wat we nodig hebben is voorhanden: de voorbeelden ter inspiratie, de
mensen, de bereidwilligheid, het gevoel van hoogdringendheid en het
momentum. Het kan, als we er maar in geloven en bereid zijn om ons te
organiseren. Dus laten we onze gemeenteraden overnemen en onze lokale
autonomie terugwinnen, stad voor stad en dorp per dorp.
In Gent zijn we al bezig! We bouwen aan een onafhankelijk netwerk dat
denkers, doeners en nieuwe burgerinitiatieven verbindt en zo de
partijpolitiek overstijgt. We willen een burgeralternatief bieden tijdens de
volgende gemeenteraadsverkiezingen, want de stad is van ons! Alle
verontwaardigde én constructieve Gentenaars die bereid zijn om samen te
werken zijn welkom om mee te doen.
We hebben nog twee jaar tijd om ons voor te bereiden op de
gemeenteraadsverkiezingen van oktober 2018. Iedereen kan een
burgerproject opzetten in zijn of haar eigen stad of dorp. Antwerpenaars,
Brusselaars, burgers om het even waar: sta op en organiseer jullie! De tijd
voor een grondige disruptie van het politieke establishment is aangebroken.
Of zoals men in de USA zou zeggen: let’s make politics great again, yes we
can!