Catastrofes en verzekeren 1 Natuurlijke oorzaak

Catastrofes en verzekeren
Met de aardbevingen in Groningen en overstromingen in Engeland komt steeds vaker
de vraag voorbij: zijn ‘we’ verzekerd voor de schade door zo’n catastrofe? Het
antwoord is niet eenduidig. Des te meer reden om eens op een rij te zetten hoe het nu
zit. Daarbij onderscheiden we twee typen catastrofes: schade met een natuurlijke
oorzaak en door menselijk handelen.
1
Natuurlijke oorzaak
Bij natuurlijke catastrofes is er geen aansprakelijke partij: er is immers niemand verantwoordelijk voor
een orkaan, vulkaanuitbarsting of een rivier die buiten zijn oevers treedt vanwege smeltwater uit de
bergen. Dat betekent dat een gedupeerde alleen een beroep kan doen op verzekeringen die hij zelf
heeft afgesloten.
Tegemoetkoming vanuit overheid
De schade als gevolg van natuurrampen is onvoorspelbaar en kan catastrofaal uitpakken. Daarom zijn
deze risico’s over het algemeen uitgesloten van verzekering: het is immers niet te voorspellen
wanneer het risico zich voordoet en hoe groot de schade is als het zich voordoet. Voor slachtoffers
kan de schade echter erg groot zijn. Daarom heeft de overheid de Wet tegemoetkoming schade bij
rampen en zware ongevallen (Wts) in het leven geroepen. De overheid besluit of slachtoffers hier bij
een ramp aanspraak op kunnen maken. Dat gebeurde bijvoorbeeld bij een aardbeving in ZuidLimburg in 1992 en bij de dijkdoorbraak in Wilnis in 2003. Soms zijn er ook andere initiatieven om de
schade te vergoeden. Zo schonk het Verbond na de aardbeving in 1992 tien miljoen gulden aan het
Nationaal Rampenfonds.
Overstroming
In verzekeringsjargon definiëren we een overstroming als ‘het overstromen van land ten gevolge van
het bezwijken of overlopen van dijken, kaden, sluizen, oevers of andere waterkeringen, ongeacht of dit
wordt veroorzaakt door storm’. Uitgangspunt is dat de maatregelen die genomen zijn – bijvoorbeeld
dijken en keringen – voldoen aan wettelijke normen en er geen achterstallig onderhoud is. Dan is er
net als bij overige rampen met natuurlijke oorzaak geen aansprakelijke partij aan te wijzen.
In 1955 heeft de Nederlandse Vereniging van Brandassuradeuren een bindend besluit overstromingen
aangenomen. Daarin staat dat het risico van overstromingen niet te verzekeren is omdat het
overstromingsrisico zich van andere schadeoorzaken zou onderscheiden door vier aspecten:
onvoldoende statistiek, cumulatie, antiselectie en (on)mogelijkheden tot herverzekering. Dit bindend
besluit is in 1995 ingetrokken en sinds 1998 biedt de Wts mogelijk dekking.
Overzicht per verzekering

Inboedel- en opstalverzekering: uitgesloten
Schade door een overstroming, aardbeving, tsunami of vulkaanuitbarsting is uitgesloten op de
meeste inboedel- en opstalverzekeringen. Dat geldt ook voor de gevolgen van zo’n natuurramp,
bijvoorbeeld milieuvervuiling of weggelekte
milieuschadeverzekering wel dekking.
olie.
Voor
deze
gevolgschade
biedt
een
Het Verbond heeft in 2013 een plan gemaakt voor het invoeren van een verplichte dekking tegen
overstromingsschade voor alle inboedel-, inventaris en opstalverzekeringen. Dit plan is
voorgelegd aan de Autoriteit Consument en Markt. Deze heeft het plan op grond van mededinging
afgewezen. In de praktijk is er voor particuliere woningbezitters slechts één aanbieder van
overstromingsverzekeringen, De Neerlandse. Zakelijk is het zeer beperkt mogelijk.
Schade door brand of ontploffing als gevolg van een overstroming en aardbeving is op de meeste
inboedel- en opstalverzekeringen gedekt.

CAR-verzekering: gedekt
De CAR-verzekering dekt schade aan werk in aanbouw, bijvoorbeeld op een bouwplaats. Over
het algemeen is dat ongeacht de oorzaak van de schade. Schade door overstroming en
aardbevingen is dus gedekt (molest en kernrampen zijn overigens meestal uitgezonderd).

Motorrijtuigenverzekering: gedekt
De meeste volledige en beperkt casco motorrijtuigenverzekeringen bieden dekking voor schade
als gevolg van overstroming en aardbeving.

Aansprakelijkheidsverzekering: mogelijk
De ‘natuur’ heeft geen verzekering afgesloten, schade kan dus niet op de natuur worden verhaald.
Valt er na een aardbeving echter een dakpan op het hoofd van een voorbijganger, dan kan dat
anders zijn. Een huiseigenaar is namelijk risicoaansprakelijk voor schade aan derden als hij
bijvoorbeeld zijn dak niet goed heeft onderhouden. De opgelopen letselschade kan dan verhaald
worden op de verzekeraar van de huiseigenaar.
Voorbeeldsituaties: wanneer wel en niet gedekt bij natuurlijke catastrofes?
- Scheuren in muren, waterschade aan de vloer? Niet gedekt door de opstalverzekering
- Vocht in meubels, gebroken spiegels? Niet gedekt door de inboedelverzekering
- Het vakantiehuisje in aanbouw scheefgezakt? Gedekt door de CAR-verzekering
- Een dakpan op de auto van de buurman? Gedekt door de aansprakelijkheidsverzekering
2
Menselijk handelen
Er kunnen ook catastrofes plaatsvinden door menselijk handelen. Misschien niet direct, maar wel op
langere termijn. Er is bijvoorbeeld geconstateerd dat gaswinning of mijnbouw kan zorgen voor
bodemdaling. Op lange termijn kan dat zorgen voor aardbevingen.
Issue in Nederland?
Ook in Nederland hebben we te maken met bodembeweging als gevolg van menselijk handelen,
bijvoorbeeld rond de mijnbouw in Limburg. Daar is naast natuurlijke aardbevingen bodemdaling
ontstaan, met name als gevolg van het onttrekken van water. En ook in Groningen komen
aardbevingen voor als gevolg van gaswinning. Maar ook nieuwe technieken kunnen in andere delen
van Nederland voor potentiële schade zorgen. Denk aan opslag van CO 2 en winning van aardwarmte.
Grootste verschil: aansprakelijkheid
Grootste verschil tussen catastrofes door natuur of door menselijk handelen is dat er in de laatste
situatie een aansprakelijke partij is. Immers, in geval van menselijk handelen heeft ‘iemand’ de
catastrofe indirect veroorzaakt. De schadelijders hebben dan ook recht op volledige
schadevergoeding, inclusief volledige toekomstschade en smartengeld.
Overzicht per verzekering

Inboedel- en opstalverzekering: meestal uitgesloten
Een aantal inboedel- en opstalverzekeringen sluit schade als gevolg van bodembeweging uit. Een
all-risk polis zonder uitsluiting dekt de schade wel. Dan is ook vervolgschade en beredding op de
polis gedekt. Zakelijke verzekeringen dekken de schade als gevolg van bodembeweging vaak wel.
Verzekeraars kunnen proberen om uitgekeerde schade te verhalen op de veroorzaker (zie
aansprakelijkheidsverzekering).

Motorrijtuigenverzekering: gedekt
Op de meeste volledige en beperkt cascoverzekering zijn de schaden gedekt.

Aansprakelijkheidsverzekering: gedekt
Een aansprakelijkheidsverzekering is bedoeld om schade te vergoeden die je bij een ander
veroorzaakt hebt. Belangrijke voorwaarde daarbij is dat je die schade niet opzettelijk veroorzaakt
hebt. In principe geldt de verzekering voor alle typen schade: materiële schade, letselschade,
overlijdensschade, toekomstige schade en waardevermindering aan het huis. De schadelijdende
partij moet de schade wel kunnen aantonen.

Zorgverzekering: gedekt
De kosten voor zorg zijn gedekt door de zorgverzekering. Als duidelijk is dat de verwonding
veroorzaakt is door menselijk handelen, en iemand aansprakelijk kan worden gesteld, dan kan de
zorgverzekeraar de kosten op die persoon verhalen. Ook kan het slachtoffer de kosten voor het
eigen risico terugvorderen.

Rechtsbijstandverzekering: niet standaard opgenomen
Als duidelijk is dat de schade is ontstaan door menselijk handelen, dan kan de
rechtsbijstandverzekeraar helpen bij het verhalen van die schade. Dit is echter niet altijd
standaard in de verzekering opgenomen.
En hoe zit het met…
…oorlog, opstand en terrorisme?
Het Verbond heeft in 1976 een molestclausule opgesteld. Hierin staan gebeurtenissen die vanwege
hun aard en impact zijn uitgesloten op verzekeringsproducten. Het gaat onder meer om oorlog, een
gewapend conflict, onlusten, oproer en muiterij. De schade kan zo groot zijn dat de continuïteit van de
verzekeringsbranche in gevaar komt. Daarom is afgesproken dat de samenleving als geheel hiervoor
als vangnet fungeert.
Oorspronkelijk viel terrorisme ook onder deze clausule. In 2003 is hiervoor echter de Nederlandse
Herverzekeringsmaatschappij voor Terrorismeschade opgericht, waarin verzekeraars en de overheid
participeren. Het risico is daarom sinds 2003 weer verzekerbaar op reguliere schade-, leven- en
zorgverzekeringen. Verzekeraars kunnen wel proberen om uitgekeerde schade te verhalen op de
veroorzaker.
…een nucleaire ramp?
De exploitant van een kerninstallatie is aansprakelijk voor alle schade aan personen, zaken of
vermogen, veroorzaakt door een kernongeval. Dat staat in de Wet aansprakelijkheid kernongevallen
(Wako). De exploitant is dan ook verplicht een aansprakelijkheidsverzekering af te sluiten met een
minimaal verzekerd bedrag van 1,2 miljard euro. Is de schade hoger, dan staat de overheid garant
voor de rest.
Nucleaire risico’s kunnen worden verzekerd bij De Nederlandse Atoompool (voluit: BV Bureau van de
Nederlandse Pool voor Verzekering van Atoomrisico’s). Deze pool van verzekeraars is opgericht in
1958 en treedt ook op als herverzekeraar voor buitenlandse atoompools.