Dieet bij nierziekte

Dieet bij nierziekte
Uw arts heeft u verwezen naar de diëtist omdat u een
verminderde nierfunctie heeft. Om uw nierfunctie zo lang
mogelijk goed te houden, schrijft de arts u medicijnen voor en
moet u zich aan een dieet houden. Voedingsmiddelen bevatten
stoffen die van invloed zijn op de nierfunctie zoals eiwit, kalium
en natrium (zout). In het persoonlijke dieetadvies dat u van uw
diëtist heeft gekregen, is hier rekening mee gehouden. In deze
folder vindt u algemene informatie over onder andere eiwit,
natrium, kalium en vocht. Achterin de folder staat een lijst van
voedingsmiddelen die inzicht geeft in hoe u kunt afwisselen in
uw dieet (de zogenaamde variatielijst).
Eiwit
Eiwit zit in ons eten en drinken. Het is de bouwstof voor het lichaam.
Elke dag “slijten” we een beetje. Het lichaam kan geen reservevoorraad
eiwit aanleggen. Daarom hebben we elke dag eiwit nodig om het lichaam
weer op te bouwen. Uit eiwit vormen zich afvalstoffen. Omdat uw nieren
niet goed werken, raakt uw lichaam deze afvalstoffen niet goed kwijt. De
afvalstoffen hopen zich op in het bloed. Dit geeft klachten als jeuk, moeheid
en misselijkheid. Om deze klachten te voorkomen, is het belangrijk om niet
te veel eiwit te gebruiken. Uw diëtist kan u adviseren over de hoeveelheid
eiwit die voor u gewenst is.
Hieronder staat een overzicht van voedingsmiddelen die veel en weinig
eiwit bevatten. De voedingsmiddelen die eiwitrijk zijn, mag u niet in grote
hoeveelheden eten.
Eiwitrijk dierlijk Eiwitrijk
plantaardig
vlees
noten
vis
pinda’s
wild
peulvruchten
gevogelte
(witte en
ei
bruine bonen,
kaas
kapucijners,
melk en
vleesvervangers
melkproducten enzovoort)
tofu, tempé,
sojabonen
Minder eiwitrijk Bevat geen eiwit
brood
aardappelen
groente
margarine en
boter olie
suiker
jam
honing
zuurtjes
thee en koffie
water
frisdrank en
limonadesiroop
Natrium (zout)
U heeft het advies gekregen minder natrium te gebruiken. Natrium is een
onderdeel van keukenzout. Natrium trekt vocht aan. Hoe meer natrium er
in ons lichaam voorkomt, hoe meer vocht het lichaam zal gaan vasthouden.
Als de nieren minder goed werken, blijft er te veel natrium en vocht in het
lichaam achter. Door minder natrium te gebruiken in uw voeding raakt u
juist vocht kwijt. Voeg daarom geen zout toe aan het eten. De onderstaande
producten aan de linkerkant van de tabel bevatten veel natrium. Deze
voedingsmiddelen mag u zo min mogelijk gebruiken. Om uw voeding
toch smakelijk te maken, kunt u de smaakmakers gebruiken die genoemd
worden aan de rechterkant van de tabel.
Natriumrijke producten
Zo min mogelijk gebruiken
• smaakmakers zoals: Maggi,
Aromat, bouillonpoeder,
bouillonblokjes, ketjap, sambal,
kip- en vleeskruiden, groenteen kruidenmixen, mosterd,
piccalilly, tabasco, Vetsin,
Worcestershiresaus (zie ook
“Kruiden en specerijen” voor de
kruiden die u wel mag gebruiken)
• knoflookzout, Lo Salt, selderijzout,
uienzout, sesamzout, steenzout
en zeezout
• marmite (gistextract)
• gezouten margarine, gezouten
halvarine, gezouten roomboter en
gezouten bak- en braadvet
• kant-en-klare soepen, bouillon en
sauzen
• kant-en-klare (diepvries)
maaltijden
• kant-en-klare gerechten als: nasi,
bami, pizza, kroket en loempia
Natriumarme producten
Bij voorkeur gebruiken
• ongezouten margarine,
ongezouten halvarine,
ongezouten roomboter en
ongezouten bak-en braadvet
• azijn
• citroen
• kruiden en specerijen zoals verse
en gedroogde tuinkruiden, peper,
kerrie, nootmuskaat, knoflook,
paprikapoeder, foelie, laurier en
kruidnagel
• kruidenbuiltjes
• fruiten of bakken van ui met
knoflook
• natriumarme kruidenmengsels
van de merken Verstegen en Silvo
Natriumrijke producten
Natriumarme producten
Zo min mogelijk gebruiken
Bij voorkeur gebruiken
• groente en peulvruchten uit blik
• speciale natriumarme
of glas*
voedingsmiddelen zoals:
• aangemaakte diepvriesgroente
natriumarme Maggi, natriumarme
zoals: groente à la crème of rode
bouillonpoeder, natriumarme
kool met appeltjes
tomatenpuree en natriumarm
• gezouten groentesappen
dieetzout. Deze bevatten echter
zoals: tomatensap en tomatenveel kalium. Vraag aan uw diëtist
groentesap
of u deze mag gebruiken
• te zoute vleessoorten, vleeswaren
en vis (zie verderop in de
folder welke soorten vlees en vis
zijn aan en af te raden)
• hartige versnaperingen zoals
chips, olijven, gezouten nootjes,
kroepoek
• vermijd alle soorten drop. Drop
bevat namelijk een stof die de
bloeddruk kan verhogen
* Er zijn natriumarme groente en natriumarme peulvruchten uit blik en glas
verkrijgbaar.
Kalium
Kalium speelt een belangrijke rol bij een goede werking van het
zenuwstelsel en zorgt net als natrium voor een goede vochtbalans
in het lichaam. Omdat uw nieren niet goed werken, kan het zijn dat u
kalium niet goed uitplast en kan het kaliumgehalte in uw lichaam te hoog
worden. Een te hoog kaliumgehalte in uw bloed kan hartklachten geven.
Als uw kaliumgehalte te hoog is, moet u zo min mogelijk kaliumrijke
voedingsmiddelen gebruiken. Als uw kaliumgehalte normaal is, mag u wel
kaliumrijke voedingsmiddelen gebruiken.
Kaliumrijk
aardappelen*, noten, groente*,
peulvruchten (zoals bruine en witte
bonen, kapucijners), rauwkost,
melk en melkproducten, fruit en
vruchtensap, dieetzout, koffie,
natriumarme dieetproducten, cacao
en chocolade
Minder kaliumrijk
thee, rijst, pasta (bijvoorbeeld
macaroni en spaghetti), limonade
en frisdrank
* Omdat kalium in water oplost, kunt u de hoeveelheid kalium in
aardappelen en groente verminderen door deze ongeveer twee uur voor
het koken in water te laten staan. Daarna afgieten en er opnieuw water bij
doen voor het koken.
Fosfaat
Fosfaat is een stof die samen met kalk stevigheid geeft aan het skelet. Als
uw nieren niet goed werken, kan het zijn dat u fosfaat te weinig uitplast en
deze stof in het lichaam achterblijft. Dit kan op korte termijn jeukklachten
geven. Op lange termijn kan het botproblemen en vaatproblemen
veroorzaken.
Eiwitrijke voedingsmiddelen bevatten fosfaat. Door minder eiwit te eten,
krijgt u minder fosfaat binnen. Omdat eiwit een bouwstof is voor het
lichaam, blijft het belangrijk eiwit in uw voeding te gebruiken. Fosfaat wordt
ook regelmatig toegevoegd aan kant-en-klaarvoeding. Vermijdt daarom
sowieso het overmatige gebruik van cola, smeerkazen, snacks en kant-enklaarproducten. Om overtollig fosfaat kwijt te raken, krijgt u medicijnen,
zogenaamde fosfaatbinders. Deze medicijnen zorgen ervoor dat het
fosfaat niet in het lichaam wordt opgenomen. Neem deze medicijnen in bij
eiwitrijke maaltijden en eiwitrijke tussendoortjes. De diëtist kan u hierover
adviseren.
Vocht
In principe mag u 1500-2000 ml per dag drinken. Met deze hoeveelheid
vocht kunt u zoveel mogelijk afvalstoffen via de urine kwijtraken. Het kan
zijn dat u van uw arts een vochtbeperking heeft gekregen.
U mag dan minder drinken dan bovenstaande hoeveelheid. Ook soep, pap
en fruit tellen mee als vocht. Er zijn verschillende redenen waarom uw
arts u een vochtbeperking geeft: bijvoorbeeld bij hartklachten of wanneer
u weinig plast. Het vocht blijft dan in het lichaam achter. Dit veroorzaakt
vochtophoping (oedeem), hoge bloeddruk of benauwdheid.
Variatielijst
Met deze variatielijst kunt u voedingsmiddelen die genoemd staan in uw
persoonlijke dieetadvies vervangen. Zo zorgt u dat er toch voldoende
variatie in uw eetpatroon zit. In onderstaand overzicht staat per onderdeel
van de maaltijd wat u als alternatief kunt eten of drinken.
Brood
In plaats van 1 snee brood kunt u nemen:
• 3 beschuiten
• 3 sneetjes knäckebröd
• 3 crackers
• 3 plakken ontbijtkoek
• 1 snee roggebrood
• 1 snee krentenbrood
• 1 broodje
• 1 croissant
• 1 eierkoek
• 1 krentenbol
Margarine en boter
Besmeer het brood met ongezouten (dieet)margarine, (dieet)halvarine of
ongezouten roomboter.
Vleeswaren
Aan te raden
fricandeau, gebraden gehakt,
kalfsgehakt, kalkoenfilet, kipfilet,
kalkoen- en kiprollade, lever,
leverpastei, leverworst, paté,
rosbief, smeerleverworst, tong,
tongenworst. U kunt ongezouten,
gegaard vlees dat over is van de
warme maaltijd gebruiken als
broodbeleg.
Eventueel kunt u speciale
natriumarme vleeswaren kopen
zoals van Nistria of Lebouille
Kaas
Aan te raden
kaassoorten met minder zout
zijn bijvoorbeeld Cantenaar,
Maaslander, Milner, Zwitserse
strooikaas of hüttenkäse, Kees
Gebruik met mate
bacon, boterhamworst, casselerrib,
cervelaatworst, corned beef,
gekookte (Gelderse) worst,
alle soorten ham, katenspek,
luncheonmeat, ontbijtspek,
pekelvlees, palingworst, rookvlees,
salami, snijworst, gerookte spek,
theeworst
Gebruik met mate
jonge, belegen en oude kaas
bevatten veel natrium
In plaats van 1 plak kaas of vleeswaren kunt u nemen:
• 1 portie pindakaas
• 1 portie smeerkaas
• 1 ei zonder zout
In plaats van 2 plakken kaas of vleeswaren kunt u nemen:
• 1 klein stukje vis
Zoet
Aan te raden
jam, honing, suiker, vruchtenhagel,
anijshagel, muisjes, Sandwich
Spread of groentespread
Gebruik met mate
chocoladehagel en chocoladepasta,
(chocolade bevat kalium)
Ongezouten soep
Ongezouten bouillon kunt u trekken van vlees, visgroentekruiden of een
zoutarm kruidenbuiltje.
Ongezouten soep kunt u maken van bovengenoemde bouillon, gebonden
met naar wens: vermicelli, rijst, bloem en als vulling enkele stukjes vlees, vis
of groente. Voor de smaak kunt u kruiden toevoegen.
Ongezouten vlees of vleesvervanging
Van nature bevatten vlees en gevogelte niet veel natrium. Kant-en-klare
vleesproducten bevatten echter wel veel zout.
Vlees
Aan te raden
ongemengd en ongepaneerd
vlees, bijvoorbeeld: kip, kalkoen,
karbonade, poulet, rosbief,
runderlappen, varkenslappen
Gebruik met mate
kant-en-klare vleesproducten zoals:
braad- en rookworst, hamburgers,
gepaneerd vlees, saucijzen,
kant-en-klare gehaktballen, cordon
bleu, gemarineerd vlees, slavinken,
rundervinken en aangemaakt
gehakt
Vis
Aan te raden
Gebruik met mate
ongemengd en ongepaneerde verse gerookte of gestoomde vis zoals:
vis en vis uit de diepvries
gestoomde makreel en zalm,
bokking, gerookte paling,
vis in ‘t zuur zoals rolmops, alle
soorten haring
kant-en-klaar gepaneerde vis zoals
vissticks en zeeschnitzel
vis uit blik of glas (tonijn, sardines,
zalm)
alle schaal- en schelpdieren zoals:
garnalen, oesters, mosselen, kreeft
en krab
Vegetarische vleesvervangers
Aan te raden
sojaproducten zoals tahoe en
tempé
peulvruchten
Gebruik met mate
kant-en-klare sojaproducten
zoals vegetarische burgers en
vegetarische schijven
Let op: peulvruchten zoals bruine bonen en kapucijners bevatten veel
kalium. Gebruik deze bij uitzondering. Er zijn natriumarme peulvruchten uit
blik of glas verkrijgbaar.
Ongezouten jus of saus
Ongezouten saus kunt u maken van ongezouten, gebonden bouillon die op
smaak is gebracht met kruiden, citroen, ui.
Ongezouten groenten
U kunt verse en diepvriesgroente eten of ongezouten glasgroente. Verder
kunt u de groente met azijn, citroen, kruiden en specerijen of zelfgemaakte
jus of saus op smaak brengen.
Ongezouten aardappels, rijst en dergelijke
In aardappelen zit veel kalium. Rijst, macaroni, spaghetti en andere pasta’s
bevatten bijna geen kalium. Wissel aardappelen daarom een paar maal per
week af met rijst of pasta.
In plaats van 4 ongezouten aardappelen kunt u nemen:
• 1 grote opscheplepel ongezouten (zilvervlies)rijst
• 2 opscheplepels ongezouten macaroni, spaghetti, mie, mihoen en
dergelijke
Patat en stamppot
Stamppot en patat bevatten veel kalium. Neem dit met mate afhankelijk van
uw bloeduitslagen. Overleg hierover met uw diëtist.
Nagerecht
In plaats van een schaaltje vla kunt u nemen:
• 1 schaaltje yoghurt, pap of pudding
• 1 glas melk of karnemelk of drinkyoghurt
• 1 schaaltje ijs
Let op: een schaaltje magere naturel kwark bevat 3 keer zoveel eiwit als
een schaaltje vla.
Dranken
De volgende dranken bevatten geen eiwit, weinig zout en weinig kalium:
• thee, eventueel met suiker
• frisdrank/limonade
• mineraalwater
Koffie
Koffie bevat veel kalium. Drink niet meer dan in uw persoonlijk dieetadvies
staat.
Mineraalwater
Gebruik geen mineraalwater van de merken Appolinaris en Vichy. Deze
bevatten veel natrium.
Vruchtensap
In fruit en vruchtensap zit veel kalium. Neem niet meer fruit dan in uw
persoonlijk dieetadvies staat. Een stuk fruit mag u vervangen door 1 glas
vruchtensap en andersom.
Melk
In plaats van 1 glas melk kunt u nemen: 1 glas karnemelk, chocolademelk of
drinkyoghurt, 1 schaaltje vla, pudding of pap.
Fruit
Fruit bevat veel kalium. Neem niet meer fruit dan in uw persoonlijk
dieetadvies staat. In plaats van 1 portie fruit kunt u 1 glas vruchtensap
of een schaaltje compote of vruchtenmoes zoals appelmoes nemen. In
gedroogde vruchten zoals dadels, krenten, pruimen, rozijnen, tutti frutti en
vijgen zit heel veel kalium.
Tussendoortjes
In biscuits en koekjes zit niet zoveel eiwit, zout en kalium. U kunt ze daarom
wel eens extra nemen.
Hartige tussendoortjes kunt u bij uitzondering nemen:
• handje ongezouten noten of pinda’s
• 1 chocoladereep zoals Mars, Bounty of Twix
• 2 Evergreens
• ½ zakje ongezouten popcorn
• 1 punt/stuk taart
• 1 amandelbroodje
• blokje kaas of een plakje worst
Zoete tussendoortjes mag u in principe onbeperkt gebruiken, waaronder:
borstplaat, boterbabbelaars, fruitcaramels zoals Fruitella’s, fondant,
gomballen, hopjes, kauwgom, lolly, mentos, marshmellows, pepermunt,
spekkies, Stophoest, vruchtensnoepjes, waterijs, winegums en zuurtjes.
Vragen
Heeft u na het lezen van de folder nog vragen, dan kunt u telefonisch
contact opnemen met een van de diëtisten van het ziekenhuis of een email
sturen naar [email protected].
HMC Antoniushove
Burg. Banninglaan 1
2262 BA Leidschendam
Postbus 432
2501 CK Den Haag
HMC Bronovo
Bronovolaan 5
2597 AX Den Haag
Postbus 432
2501 CK Den Haag
HMC Westeinde
088 97 97 900
www.haaglandenmc.nl
NR. H0458-NL November 2014
Lijnbaan 32
2512 VA Den Haag
Postbus 432
2501 CK Den Haag