Jannelien Wieland Annemarie van den Brink Erica Aldenkamp

Oog voor laag
IQ in de GGZ
in vogelvlucht
Jannelien Wieland
Annemarie van den Brink
Erica Aldenkamp
Disclosure belangen sprekers
(potentiële) belangenverstrengeling
Voor bijeenkomst mogelijk relevante
relaties met bedrijven
• Sponsoring of onderzoeksgeld
• Honorarium of andere (financiële)
vergoeding
• Aandeelhouder
• Andere relatie, namelijk …
Geen / Zie hieronder
Bedrijfsnamen
•
•
•
•
Zwakbegaafd
Aantal artikelen
over
zwakbegaafdheid
tussen 1979-2017?
67
Tussen de wal en het schip
Zwakbegaafd?
Wat wel en wat niet?
• Geen stoornis (DSM-5, ICD-10/11)
• Geen beperking (ICF)
• Geen kleine groep
• Meta-health condition?
• Een belangrijke kwetsbaarheid!
Zwakbegaafdheid als kwetsbaarheid…
• Rapport ‘Zorg beter begrepen’ van het SCP (2014)
• 2,2 miljoen  1,4 miljoen (64%)
• Zorgvraag is verzesvoudigd!
• Kwetsbaarheid begint al op jonge leeftijd….
• Zwakbegaafde kinderen worden gezien als
problematischer*
• Zwakbegaafde kinderen spelen vaker alleen….
• Risico op misbruik/mishandeling is 77% hoger**
• Zwakbegaafde kinderen (5 jaar oud) hebben een 4,5
x hoger risico om te overlijden voor hun 10e
levensjaar.**
*Fenning e.a. 2007, **Emerson 2017
Zwakbegaafdheid als kwetsbaarheid
• Kwetsbaarheid is aantoonbaar aanwezig
• Beperkingen in het executieve functioneren en
werkgeheugen*
• Andere ‘slaaparchitectuur’**
• Kwetsbaarheid op alle gebieden…
• Vaker financiële problemen, vaker werkeloos...***
• hoger risico op obesitas, slechtere algemene gezondheid
• 2x hoger risico om te overlijden op jonge leeftijd***
• Hoger risico op problematisch middelengebruik****
• Vaker problemen met justitie...*****
*Alloway 2010, **Esposito en Carotenuto 2010
***Emerson 2017, ****Van der Nagel 2017, *****Telegraaf 2011; Kraal 2016
Setting
Risicofactoren voor psychische
problemen
Lage socialeconomische status
Slechte Problemen op school
woonomstandigheden
Ouders met
Peer pressure
psychische
problemen
Middelengebruik in
de zwangerschap
Onveilige hechting
Ondervoeding
Trauma,
misbruik/
mishandeling
Alcohol/
drugsgebruik
Laag zelfbeeld
Slechte voeding
Discriminatie
Geweld/
criminaliteit
in de buurt/
omgeving
Crimineel/
Antisociaal
gedrag
Werkeloosheid
Lichamelijke
aandoeningen
Sociale
exclusie
Schulden/
Armoede
Rouw
Alcoholproblemen
Slechte
sociale
voorzieningen
Leeftijd
Schematic overview of risks to mental health over the life course
(Adapted from: Foresight project, 2008; Kieling et al, 2011; Fisher et al, 2011)
Maar in de GGz…
• Ongeveer 2-2 ½% van de patiënten onder
behandeling in de GGZ worden geclassificeerd als
zwakbegaafd.
• Werkelijke percentages liggen veel (en veel) hoger….
• 20%?
• 45%?*
• > 60%?
• Consensus is 30%**
*Nieuwenhuijs ea. 2017, **Ten Doeschate & Wieland 2017
In de GGz….
• Vaker behandeld met medicatie (ook polyfarmacie)
en minder vaak met psychotherapie*
• Vaker suicidepogingen/suicidaal gedrag**
• Maar we herkennen ze niet….
*Hassiotis e.a. 2008,**Hassiotis e.a. 2011
Herkennen van zwakbegaafdheid
• Wist u dat we daar heel slecht in zijn?
• Zelfs in een onderzoek….*
Heeft uw patiënt misschien een IQ < 85?
Positieve predictieve waarde: 52%
Van Els & Wieland 2016
Komt een vrouw met een laag
IQ bij de GGZ…..
Klachten van Magda
• Mijn ballonnetje was helemaal leeg
• Ik brabbelde maar wat
• Alle beelden van vroeger komen ‘s nachts terug
• Ik lag alleen maar op de bank
• Ik stond te schoffelen en wist niet meer wat voor
en achter was
• Mijn leven staat op losse schroeven, ik val in een
ravijn
Magda in de GGZ
Huisarts
Pauze
GGZ om de
hoek intake
Pauze
GGZ om de
hoek trauma
Pauze
Poli+
GGZ om de
hoek IQ
Lange
pauze
Specialistisch
centrum
Wat ging er goed ?
•Goede beschrijving van de
klachten
•Mooie hypothese over
achterliggende diagnose:
complexe PTSS
•Vermoedelijke lagere IQ is
herkend
Waar ging het mis?
• Bejegening en communicatie
• IQ onderzoek als stap naar ‘way-out’
• Diagnostiek
• Fragmentatie van de zorg?
• Handelingsverlegenheid bij
behandelaren?
Bejegening en communicatie
• Neem tijd om in de leefwereld van
uw patiënt in te voegen
• Hoe vertel ik het mijn patiënt
• Eigenlijk heel gewoon…..
• Eigenlijk heel leuk…….
IQ als ‘way-out’
• Wat zijn mogelijke signalen van
een lager IQ ?
• Hoe leg ik uit dat ik een IQ test
wil afnemen?
• Wees eerlijk over het waarom
van een IQ bepaling
Diagnostiek
• Blijf zo dicht mogelijk bij reguliere
instrumenten en richtlijnen
• Assisted Completion Format
• Betrek eventueel omgeving
• Check criteria met DM-ID
AQ
Multidimensionele blik
Intelligentie
Contextueel /
systemisch onderzoek
Psychologisch
onderzoek
Multidimensionele diagnose
Behandeling:
Geprotocolleerd Maatwerk
Het kind en het badwater
• Reguliere zorgprogramma’s en
behandelprotocollen zijn
uitgangspunt
• Aanpassen vergt grondige kennis
van oorspronkelijke methodiek
Valkuilen in de behandeling
Generalisatie &
Transfer
Zelfreflectie
Time management
Sociale obstakels
……
……
Komt een vrouw met een laag
IQ bij de GGZ…..
Herkenning
Erkenning
Aanpassing
Effectieve behandeling
Hoe dan?
Doe dan!
Maar……
hoe organiseren we dit?
Visie
De behandeling van psychiatrische
zwakbegaafde
stoornissen van zwakbegaafde
patiënten is een taak van de GGZ
GGZ pakt de handschoen op
Veranderingen
Praktische
verandering
op
operationeel
niveau
Gevoel van
urgentie
Beleidskeuzes
Voorstel t.a.v. urgentie
Door middel van onderzoek de
gevolgen van niet passende zorg
zichtbaar maken zowel op
menselijk niveau als financieel
Voorstel t.a.v beleid
Voorstel t.a.v beleid
• Eigen risico?
• stimuleren behandelbeleid voor deze
patienten.
• BGGZ met extra mogelijkheden
• Zorgsoort specifiek kunnen
onderhandelen
• Stimuleren van onderwijs,
zorgsoortontwikkeling en onderzoek
specifiek vanuit de GGZ (top klinisch!)
Voorstel t.a.v behandelaar
Inhoud:
Vanaf de start alert op bestaan van laag IQ
Volg de generieke zorgstandaarden en
richtlijnen/ protocollen aangevuld met de
Generieke Module psychische stoornissen
ZB en lvb
Kijk vanuit de multidimensionale bril.
Voorstel t.a.v. behandelaar
Primair proces
Vanaf de start alert op bestaan van laag IQ
(SCIL)
Focusteams: efficiënt en vakbekwaamheid
Doorverwijzen en/ of samenwerken
wanneer het te complex is
Magda
Huisarts
Pauze
GGZ om de
hoek intaker
Pauze
GGZ om de
hoek trauma
Pauze
Poli+
GGZ om de
hoek IQ
Lange
pauze
Specialistisch
centrum
Magda
Huisarts
GGZ om
de hoek
Doolhof van verwijslijnen nu
Matig
Bij iemand met een psychische
stoornis interfereert de
zwakbegaafdheid/ verstandelijke
beperking altijd.
Alleen de mate waarin scheelt
Ernstig
Risico
Er zijn aanwijzingen die duiden op hoog risico op
zelfverwaarlozing, decompensatie, suïcide, huiselijk
geweld ten gevolge van psychiatrische stoornis
Complexiteit
De zwakbegaafdheid interfereert slechts licht met het complexe
psychiatrische beeld. Het complexe psychiatrisch beeld vraagt
echter wel om multidisciplinaire behandeling binnen GGGZ
voor de psychiatrische stoornis.
Inschakelen sociale wijkteams/VGZ/veilig thuis etc
Gespecialiseerde GGZ (GGGZ)
Denk o.a. aan crisisdienst, Fact teams en opname
afdeling crisisdienst
Gespecialiseerde GGZ (GGGZ), stoornis specifiek.
Denk aan hoog specialistisch centrum voor
persoonlijkheidsstoornissen of eetstoornissen, autisme
Complexiteit
De zwakbegaafdheid infereert matig tot ernstig met het
complexe (licht, matige, ernstige) psychiatrische beeld. De
verwevenheid vraagt om een multidimensionale diagnostiek en
behandeling binnen een hoog specialistisch GGZ team
(psychiatrie en laag IQ) met meerdere disciplines
Gespecialiseerde GGZ (GGGZ)
hoog specialistische centra voor psychiatrie en laag IQ
binnen de GGZ
Er is een vermoeden van een in de DSM benoemde
stoornis
Duur en ernst van de symptomen beantwoorden aan
criteria van een in de DSM benoemde stoornis
Huisartsen zorg/ praktijk ondersteuner
GGZ(POHGGZ) of Verstandelijk Gehandicapten
Zorg (via sociale wijkteams) i.v.m. overvraging
Check: Zwakbegaafdheid interfereert licht met de lichte,
of chronische psychiatrische problematiek
Generalistische Basis GGZ (GBGGZ) en GGGZ
Voor beide vormen geldt dat bekwaamheid van de behandelaar in het behandelen van zwakbegaafde patiënten nodig is. Gegeven
deze bekwaamheid, kan zowel binnen de GBGGZ afhankelijk van de zorgvraag behandeling geboden worden.
Is men niet bekwaam? Dan naar samenwerken met de hoog specialistische GGZ
Complexiteit en Ernst psychiatrie
Top
klinische
GGZ
Gespecialiseerde GGZ
Hoog specialistische
GGZ
Patient
Generalistische GGZ
(B/SGGZ en POH-GGZ)
Zorg voor VB/ SWT
Complexiteit en Ernst zwakbegaafdheid/ verstandelijke beperking
Complexiteit en Ernst psychiatrie
Patient
Generalistische GGZ
(B/SGGZ en POH-GGZ)
Complexiteit en Ernst zwakbegaafdheid/ verstandelijke beperking
Complexiteit en Ernst psychiatrie
Hoog specialistische
GGZ
Patient
Generalistische GGZ
(B/SGGZ en POH-GGZ)
Complexiteit en Ernst zwakbegaafdheid/ verstandelijke beperking
Complexiteit en Ernst psychiatrie
Gespecialiseerde GGZ
Hoog specialistische
GGZ
Patient
Generalistische GGZ
(B/SGGZ en POH-GGZ)
Complexiteit en Ernst zwakbegaafdheid/ verstandelijke beperking
Complexiteit en Ernst psychiatrie
Gespecialiseerde GGZ
Hoog specialistische
GGZ
Patient
Generalistische GGZ
(B/SGGZ en POH-GGZ)
Zorg voor VB/ SWT
Complexiteit en Ernst zwakbegaafdheid/ verstandelijke beperking
Complexiteit en Ernst psychiatrie
Top
klinische
GGZ
Gespecialiseerde GGZ
Hoog specialistische
GGZ
Patient
Generalistische GGZ
(B/SGGZ en POH-GGZ)
Zorg voor VB/ SWT
Complexiteit en Ernst zwakbegaafdheid/ verstandelijke beperking
Gewenste situatie
• Behandelaren in de reguliere GGZ
herkennen zwakbegaafdheid.
• Passende verwijslijnen zijn
geïmplementeerd
• GGZ behandelaren in de reguliere GGZ
zijn bij lichte interferentie van
zwakbegaafdheid en psychiatrische
problematiek in staat tot passende
diagnostiek en behandeling.
Gewenste situatie
• Hoog specialistische GGZ teams voor
psychiatrie en een laag IQ zijn voldoende
beschikbaar voor patiënten en voor andere
hulpverleners uit de GGZ en andere echelons.
• In opleidingen binnen de GGZ is standaard
aandacht voor patiënten met een lager IQ
binnen de GGZ
• Er wordt specifiek beleid gemaakt voor het
verbeteren van de zorg aan deze patiënten
groep
.