geestelijke gezondheidszorg en de weg naar vermaatschappelijking

GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG
EN DE WEG NAAR VERMAATSCHAPPELIJKING VAN DE ZORG
Het Brussels netwerk HERMESplus en zijn bijdrage tot de hervorming
van de Geestelijke Gezondheidszorg
Greta Leire, coördinator HERMESplus
Tijdens de Interministeriële conferentie van 28
september 2010 engageerden de Federale Overheid en de gemeenschappen zich om de intra- en
extramurale diensten in de Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ) te versterken. De Gids “Naar een
betere GGZ door de realisatie van zorgcircuits
en-netwerken” (zie www.psy107.be onder “diverse documenten”) werd op 28 april 2010 goedgekeurd. De realisatie ervan werd in de schoot
gelegd van 19 pilootprojecten (11 in Vlaanderen, 6 in Wallonië en 2 in Brussel) die in 2 golven
(2012/2013) voor een periode van 3 jaar werden
erkend.
België is een buitenbeentje in Europa omdat ons
land enerzijds een enorm hoog aantal psychiatrische bedden telt (+/- 150 per 100 000 inwoners)
en anderzijds een dringende nood heeft aan optimalisering van de GGZ. Eén Belg op vier kampt met
psychische problemen waarvan de helft kan leiden
tot een ernstige aandoening. De gezondheidsenquête van 2013 toonde duidelijk aan dat deze cijfers aanzienlijk hoger liggen voor Brussel (40 %) en
verder blijven stijgen voor de rest van België.
Vermaatschappelijking van de zorg
De Wereldgezondheidsorganisatie roept op tot
een “vermaatschappelijking” van de zorg gezien
evidence based onderzoek in verschillende landen
heel duidelijk aantoont dat gemeenschapsgerichte
zorg beter aansluit bij de noden van de personen
met een psychische of psychiatrische problematiek en tot betere resultaten leidt. De FOD Volksgezondheid ontwikkelde in de voorbereidingsfase
van de hervorming van de GGZ nauwe samenwerkingsverbanden met buitenlandse projecten (zoals
Birmingham, Triëste, Amsterdam, Rijsel en Yvelines) om haar werkmodel uit te bouwen.
Er wordt ingezet op:
• Desinstitutionalisering: door bedden af te bouwen en de vrijgekomen middelen in te zetten
in ambulante zorgvormen;
• Inclusie: rehabilitatie kan enkel geconcretiseerd worden als er nauw samengewerkt wordt
met onderwijs, arbeid, cultuur en sociale huisvesting, enz.;
• Decategoralisatie: intensifiëring van de intersectorale samenwerkingen en realiseren van
zorgcircuits;
• Intensifiëring: van de zorg in de ziekenhuizen;
• Consolidatie: door het progressief regulariseren van verschillende pilootprojecten (federaal, gemeenschappen en gewesten) in een
globaal ggz-concept.
BRUSSELS WELZIJNSNIEUWS
U bedenkt waarschijnlijk als lezer -net als wij- dat
dit torenhoge intenties zijn die veel tijd, inzet,
coherentie, creativiteit, afstemming en politieke
goodwill vragen voor de volgende jaren en decennia.
•
20 • oktober-december 2014
een waardevol alternatief aan te bieden, …) en het
is dan ook de uitdaging voor een netwerk van heel
diverse partners om te evolueren naar een gezamenlijke keuze over wat we “samen willen doen”
in naam van the “big issue”. Uiteraard is dit de
“vermaatschappelijking van de zorg”. Om als netwerk een echte meerwaarde te creëren, lijkt een
collectieve aanpak de enige weg tot kleine en grotere successen.
De gemeenschaps- en herstelgerichte aanpak kan
vele gezichten krijgen als er voldoende creatief
wordt gedacht en als de overheid ook openstaat
voor de groeiende nood aan bijkomende financieringen die de ontbrekende schakels in het zorg- en
welzijnsaanbod kunnen transformeren tot valabele
en innoverende initiatieven.
Gedeelde zorg?
HERMESplus
Het Brusselse 2-talige pilootproject “HERMESplus”
werd op 1 januari 2013 officieel erkend als het
enige Belgische experiment waar geen ziekenhuisbedden werden afgebouwd. Minder middelen dus,
maar een flinke dosis engagement om met diverse
partners te experimenteren en hen rond de tafel
én de patiënt te krijgen in het kader van gezamenlijk gedragen projecten.
Het niet-asilaire (wat neerkomt op een geringe aanwezigheid van psychiatrische bedden voor
langdurige zorg of T-bedden) karakter van Brussel
heeft er in belangrijke mate toe bijgedragen dat in
de loop van de voorbije decennia een grote kennis
en ervaring rond het bieden van langdurige zorg in
een ambulant en gemeenschapsgericht kader werd
ontwikkeld. HERMESplus wenst dus in de eerste
plaats om de bestaande initiatieven zichtbaarder
te maken, samen te brengen en meer wederzijdse afstemming te creëren, eerder dan een nieuwe
voorziening op te richten.
• een betere kennis van elkaar en onderling vertrouwen;
• een meer mobiele, outreachende aanpak van
de zorg;
• een permanente zoektocht naar vernieuwende
en kwaliteitsvolle samenwerkingsmodellen;
• het faciliteren en dynamiseren van transversale ontmoetingen en afstemmingen binnen het
netwerk.
Het werkmodel van de overheid voorziet een integrale aanpak binnen 5 functies die de volgende
zorgdimensies en levensdomeinen bevatten:
• Functie 1: preventie, diagnose, vroegdetectie,
promotie van de GGZ en last but not least samenwerking met de eerstelijnswerkers;
• Functie 2A: mobiele crisisinterventie in het
leefmilieu van de patiënt;
• Functie 2B: mobiel en gevarieerd aanbod van
langdurige psychiatrische zorg voor complexe
problematieken;
• Functie 3: rehabilitatie en sociale inclusie;
• Functie 4: kortdurende en intensieve ziekenhuisopnamen;
• Functie 5: gespecialiseerde woonvormen.
oktober-december 2014 • 21
•
BRUSSELS WELZIJNSNIEUWS
De knelpunten in het Brusselse zorglandschap zijn
talrijk (denk maar aan de lange wachtlijsten in instellingen, gebrek aan middelen voor een stevige
back up vanuit de GGZ voor de overbelaste eerstelijnswerkers, gebrek aan duurzame kansen op integratie voor de psychiatrische patiënt, het gebrek
aan communicatie en overleg tussen de verschillende hulpverleners, chronische woonproblematiek, gebrek aan middelen om draaideurpatiënten
Binnen het organisch gegroeide en louter horizontaal georganiseerde netwerk HERMESplus, lijkt het
wel dat het voorgestelde model van “gedeelde
zorg” een aangepaste ingangspoort is om nog meer
richting en structuur te geven aan het netwerk.
Dit is onze horizonlijn voor de toekomst en het realiseren ervan vraagt veel overleg en gezamelijke
operationele en strategische uitgangspunten en
vertaalt zich onder meer in:
HERMESplus heeft voor alle functies ingezet op
functieverantwoordelijken (Nl/Fr) en werkgroepen. Het strategisch comité van het netwerk beseft meer en meer dat de grootste uitdaging ligt
in het op gang brengen van projecten die inzetten
op de transversale dimensie van de zorg want het
netwerk is meer dan de som van de 5 functies.
Tandemplus
Eén van de goedlopende projecten binnen HERMESplus is “Tandemplus”, dat in het leven werd geroepen in juni 2013 en dat staat voor een centraal
telefonisch onthaal (02 201 22 00, iedere werkdag
bereikbaar van 9u tot 15u) waar hulpverleners
maar ook familieleden en patiënten terecht kunnen voor informatie over het aanbod GGZ in Brussel.
Binnen Tandemplus wordt er constant gewerkt
aan uitbreiding van de kennis van de omvangrijke geestelijke gezondheidssector en er wordt tegelijkertijd geparticipeerd aan werkgroepen van
belendende sectoren (zoals mentale handicap,
thuislozenzorg, OCMW, …) om zo globaal mogelijk
te kunnen adviseren.
Daarnaast is het telefonisch onthaal tevens de
ingangspoort voor hulpverleners indien zij geconfronteerd worden met patiënten in (psychologische of psychiatrische) crisis en zij zich onvoldoende gewapend voelen om dit alleen (of met het
bestaande netwerk) aan te pakken. En zij de vrij
“klassieke” uitweg van een hospitalisatie samen
met de betrokkene wensen te vermijden …
BRUSSELS WELZIJNSNIEUWS
Het 3-koppig multidisciplinair team van Tandemplus (functie 2A) is voortdurend op pad op zoek
naar gepaste hulpbronnen voor de persoon in crisis. De samenwerkingsverbanden zijn divers en
variëren constant: Centrum Geestelijke Gezondheidszorg, Service et Centre de Santé Mentale aan
Franstalige en bicommunautaire kant, sociale eerstelijnsdiensten, huisartsen, buurtwerk-initiatieven, Similes en ziekenhuizen (als een kortdurende
opname toch nodig blijkt).
Indien gewenst en aangewezen, kan Tandemplus in
de eerste fase ter plaatse komen en gedurende een
korte periode intensief zorg bieden en aansluitend
langdurige zorg organiseren. Tandemplus wordt ingezet op aanvraag van een huisarts of andere hulpverlener. De eerste ontmoeting met een medewerker van Tandemplus heeft plaats in aanwezigheid
van de hulpverlener die de aanvraag deed en de
patiënt. Een hulpverlener van een voorziening die
actief is in de zorg uit de omgeving van de patiënt
zal later deelnemen aan de bijeenkomsten.
Gezien Tandemplus een beperkte interventieduur
van 30 dagen vooropstelt, kunnen zij op deze wijze als het ware als “passeurs/doorverwijzers” naar
een “persoonlijk en optimaal netwerk” beschouwd
worden.
Zij zetten dagdagelijks de netwerkintenties van
outreachend en sector overschrijdend werken om
in daden zonder psychiater en ondervinden aan
den lijve hoe een aantal patiënten (gedurende
veelal meerdere jaren) niet of onvoldoende geholpen worden door de bestaande hulpverlening.
Er worden nauwgezet cijfers bijgehouden over het
reilen en zeilen van Tandemplus. Hermesplus heeft
heel duidelijk de intentie om met deze cijfers naar
de partners maar ook naar de betrokken overheden te stappen.
Het netwerk HERMESplus bevindt zich net in de
tweede helft van de experimentele periode van 3
jaar en nodigt momenteel al haar potentiële en
informele partners uit om een samenwerkingsakkoord te tekenen dat als eerste bedoeling heeft
om de bestaande goodwill van zovele instellingen
te laten evolueren naar een concreet engagement
in gezamenlijk gekozen projecten.
Er zitten alleszins een paar heel interessante initiatieven in de pijplijn voor 2015 (zoals intervisies
vanuit de GGZ voor huisartsen en eerstelijnswerkers, oprichten van een Clubhouse, studie rond de
samenwerking van de ziekenhuizen en de mobiele functie, …) en alle nog beschikbare middelen
zullen ingezet worden in concrete collectieve projecten die kunnen bijdragen tot meer gepaste en
buurtgerichte zorg.
En verder ...
De coördinatoren van het netwerk, Julie Sansdrap & Greta Leire, kunnen u dagelijks te woord staan indien u met vragen rond de hervorming
van de GGZ en de organisatie van het netwerk zit. Zij zijn uiteraard
ook constant op zoek naar wat er leeft in de verschillende sectoren
van het Brusselse zorg- en welzijnslandschap en toeren met overgave
rond in de bestaande initiatieven. Ze zijn bereikbaar via 02 201 12 13
• 22
• oktober-december
2014
of
0486
958 684 (Julie) en
0486 958 940 (Greta). Ga zeker eens een
kijkje nemen op onze website www.hermesplus.be.