DSM 5 - psychose - AZ Sint-Jan

DSM 5 - psychose
Dr. S. Geerts
Dr. O. Cools
28-11-2014
Dr. S. Geerts
Inhoud
DSM IV -> DSM 5
DSM IV: Schizofrenie als kernsyndroom
Even stilstaan bij “SCHIZOFRENIE”
Kritiek op DSM IV
Overzicht DSM 5
Dr. S. Geerts
Schizofrenie (1)
Epidemiologie:
Prevalentie schizofrenie (DSM IV): 1% van de bevolking
Incidentie: 1,5/10000/jaar
Bij schizofrenie: 10% suicide
Eerste psychotische opstoot: gem. 18-30 jaar
Neiging chronisch verlooop
Stigma
Dr. S. Geerts
Schizofrenie (2)
Risicofactoren:
- Genetische factoren (1000’en genen)
- M/V: 3/2
- Urbanisatie
- Migratie (vnl uit niet-Westerse landen)
- Cannabis
- Obstetrische complicaties
Geen risicofactor:
Sociaal-economische status ouders
Dr. S. Geerts
Schizofrenie (3)
Kraepeliniaanse visie – dementia praecox (1890)
Bleuleriaanse visie – schizofrenie (1910)
Schneideriaanse visie – First rank symptoms (1959)
Dr. S. Geerts
First-rank symptomen in schizofrenie
Auditieve hallucinaties
– Stemmen die tegen elkaar spreken
– Stemmen die het eigen handelen becommentariëren
– Eigen gedachten horen
Door anderen beïnvloed worden op gebied van het gevoel
Gedachten onttrekken/lezen/inprenten
Waan waarnemingen
Second rank:
katatone verschijnselen, wanen, stemmingsafwijkingen, affectieve vervlakking
Dr. S. Geerts
DSM IV - schizofrenie
A ≥2 kenmerkende symptomen elk gedurende 1maand een belangrijk deel van de tijd aanwezig
•
Wanen.
•
Hallucinaties.
•
Onsamenhangende spraak.
•
Ernstig chaotisch of katatoon gedrag.
•
Negatieve symptomen (vervlakking van het affect, gedachte- of spraakarmoede of apathie)
NB: slechts één symptoom uit criterium A is vereist indien de wanen bizar zijn, of wanneer first-ranks symptoom
B Sociaal en/of beroepsmatig functioneren. Vanaf het begin voor een belangrijk deel van de tijd, op een of meer
terreinen zoals werk, relaties of zelfverzorging duidelijk onder het niveau dat voor het begin van de stoornis werd
bereikt.
C Duur. ≥ 6 maanden ononderbroken aanwezig met ≥ 1 maand symptomen zijn die voldoen aan criterium A.
D Uitsluiting van schizoaffectieve stoornis of stemmingsstoornissen.
E Uitsluiting van het gebruik van middelen of een somatische aandoening.
F Samenhang met een pervasieve ontwikkelingsstoornis. Indien in voorgeschiedenis autistische stoornis of andere
pervasieve ontwikkelingsstoornis, wordt diagnose schizofrenie alleen gesteld indien er gedurende ≥ 1 maand
opvallende wanen of hallucinaties zijn.
Subtypes: paranoïde, gedesorganiseerde, katatone, ongedifferentieerde en resttype
Dr. S. Geerts
Problemen met diagnose in DSM IV
Categoriaal (vs. spectrum)
Geen longitudinaal verloop
Variabiliteit binnen diagnose (subtypes)
Ernst kwantificeren
katatonie
Cognitieve beperkingen
Dr. S. Geerts
Dr. S. Geerts
Dr. S. Geerts
Dr. S. Geerts
Schizofreniespectrum en andere psychotische
stoornissen
Schizotypische persoonlijkheidsstoornis
Waanstoornis
Kortdurende psychotische stoornis
Schizofreniforme stoornis
Schizofrenie
Schizoaffectieve stoornis
Psychotische stoornis door middel/medicatie
Psychotische stoornis door somatische aandoening
Katatonie bij andere psychische stoornis
Katatonie door een somatische stoornis
Ongespecificeerde katatonie
Andere gespecifieerde SSS of andere psychotische stoornis
Ongespecificeerde SSS of andere psychotische stoornis
Dr. S. Geerts
Waanstoornis
Aanwezigheid van ≥ 1 waan (bizar/niet bizar) die ≥ 1 maand duurt
Criteria A van schizofrenie was nooit aanwezig
Geen ernstig dysfunctioneren, geen opvallend bizar gedrag
Bij manische/depressieve episodes waren deze gerelateerd aan
waanperiodes
Stoornis heeft geen andere medische verklaring en is niet beter verklaard
door een andere psychiatrische stoornis
Specifieer: type, bizar/niet bizar, duur, ernst
Folie à deux geschrapt uit DSM 5
Erotomanie, grootheidswanen, jaloersheidswanen, achtervolgingswanen,
somatische wanen
Dr. S. Geerts
Kortdurende psychotische stoornis
Aanwezigheid van ≥ 1 van de volgende symptomen waarvan minstens 1
symptoom (1), (2) of (3) moet zijn:
1. Wanen
2. Hallucinaties
3. Onsamenhangende spraak
4. Grotendeels gedesorganiseerd/katatonisch gedrag
Specifieer: m/z katatonie, ernst
Duur: 1 dag < x < 1 maand
Dr. S. Geerts
Schizofreniforme stoornis (1)
≥ 2 symptomen die 1 maand aanwezig zijn
waarvan minstens 1 symptoom (1), (2) of (3) moet zijn:
1. Wanen
2. Hallucinaties
3. Onsamenhangende spraak
4. Grotendeels gedesorganiseerd/katatonisch gedrag
5. Negatieve symptomen (verminderde emotionele expressie of avolitie)
Duur: 1-6 maanden
Depressieve/bipolaire stoornis werden uitgesloten
Niet te verklaren door somatische aandoening of medicatie
Specifieer
Dr. S. Geerts
Schizofreniforme stoornis (2)
Goede prognose als ≥ 2 van de volgende factoren:
– prominente psychotische symptomen binnen de 4
weken van de eerste zichtbare verandering in
gedrag/functioneren
– Verwardheid
– Goed premorbide sociaal en beroepsmatig
functioneren
– Afwezigheid van afvlakking of afgestompt affect
Specifieer: m/z katatonie, ernst
Dr. S. Geerts
Schizofrenie
≥ 2 symptomen die 1 maand aanwezig zijn waarvan ≥ 1 symptoom (1), (2) of (3) moet zijn:
1. Wanen
2. Hallucinaties
3. Onsamenhangende spraak
4. Grotendeels gedesorganiseerd/katatonisch gedrag
5. Negatieve symptomen
Functioneren is op meerdere niveaus verstoord gedurende ≥ 6 maanden, waarvan minstens 1
maand voldaan aan criterium A
Schizoaffectieve, depressieve en bipolaire stoornis werden uitgesloten
Niet gevolg van somatische aandoening of medicatie
Als ASS of communicatiestoornis in kindertijd kan diagnose enkel gesteld worden in aanwezigheid
van wanen of hallucinaties
Specifieer: katatonie, ernst
Geen subtypes meer (katatonie!)
Dr. S. Geerts
Schizoaffectieve stoornis
Ononderbroken periode van ziekte waarin een ernstige stemmingsstoornis
(depr/man) met gelijktijdig ook criteria A symptomen van schizofrenie
Wanen of hallucinaties gedurende ≥2 weken in afwezigheid van een
majeure depr/man episode gedurende de hele levensduur van de ziekte.
Symptomen van een majeure stemmingsstoornis zijn aanwezig gedurende
ziekte
Symptomen zijn niet te wijten aan een somatische aandoening of medicatie
Bipolair/depressief type
Specifieer: m/z katatonie, ernst, duur
Dr. S. Geerts
Psychotische stoornis door middel/medicatie
Wanen en/of hallucinaties aanwezig
Evidentie voor (1) en (2)
1. symptomen ontwikkelden zich tijdens of kort na middelenintoxicatie of
withdrawal of na medicatie-inname
2. De genomen substantie kan symptomen zoals supra produceren
Geen betere verklaring
Stoornis is niet enkel aanwezig tijdens de periode van delirium
Significante problemen in sociale, beroepsmatige of ander functioneren
Dr. S. Geerts
Psychotische stoornis door een somatische
aandoening
Prominente wanen of hallucinaties
Evidentie uit VG, klinisch onderzoek of labo dat de stoornis een direct
pathofysiologisch gevolg is van een somatische aandoening
Stoornis is niet enkel aanwezig tijdens periode van delirium
Significante problemen in sociale, beroepsmatige of ander functioneren
Specifieer: wanen/hallucinaties, ernst
Dr. S. Geerts
Katatonie
Als specifier dwars door de DSM 5
De klinische presentatie wordt gekenmerkt door ≥ 3 symptomen:
1. Stupor
7. Mannierisme
2. Katalepsie
8.sterotypie
3. Waxy flexibility
9. agitatie
4. Mutisme
10. grimassen
5. Negativisme
11. echolalie
6. Posturing
12. echopraxie
12 ipv 40 symptomen opgenomen
Dr. S. Geerts
Katatonie bij andere psychische stoornis
Andere psychische stoornissen:
•
•
•
•
•
•
•
•
schizofrenie
Kortdurende psychotische stoornis
Schizofreniforme stoornis
Schizoaffectieve stoornis
Psychotische stoornis door middelen
Bipolaire stoornis
Majeure depressie
Ontwikkelingsstoornis (vb. ASS)
De klinische presentatie wordt gekenmerkt door ≥ 3 symptomen
Dr. S. Geerts
Katatonie door een somatische stoornis
De klinische presentatie wordt gekenmerkt door ≥ 3 symptomen:
1. Stupor
4. Mutisme
7. Mannierisme
10. grimassen
2. Katalepsie
5. Negativisme
8.sterotypie
11. echolalie
3. Waxy flexibility
6. Posturing
9. agitatie
12. echopraxie
Evidentie uit VG, klinisch onderzoek of labo dat de stoornis een direct
pathofysiologisch gevolg is van een somatische aandoening
De stoornis is niet beter verklaard door een andere mentale stoornis
Stoornis is niet enkel aanwezig tijdens periode van delirium
Significante problemen in sociale, beroepsmatige of ander functioneren
Dr. S. Geerts
Ongespecificeerde katatonie
Toestandsbeeld waarbij symptomen die beschreven worden bij katatonie
klinisch significante stress of dysfunctioneren veroorzaken, maar waarbij de
etiologie van de mentale stoornis of de onderliggende somatische
aandoening onduidelijk is
Er wordt niet voldaan aan alle criteria voor de diagnose katatonie of er is
onvoldoende informatie om de diagnose te stellen.
Dr. S. Geerts
Andere gespecifieerde SSS of andere
psychotische stoornis
Significant dysfunctioneren op sociaal op beroepsmatig of andere
belangrijke domeinen
Niet aan alle criteria voldoen van een andere stoornis binnen SSS en
andere psychotische stoornissen.
–
–
–
–
Persisterende auditieve hallucinaties
Wanen met overlap stemmingsepisodes
Subklinische psychotische syndroom (APS)
Waansysteem bij partner met vriend met waanstoornis
Dr. S. Geerts
Ongespecificeerde SSS of andere psychotische
stoornis
Symptomen die beschreven worden bij SSS of andere psychotische
stoornis
Significant dysfunctioneren op sociaal op beroepsmatig of andere
belangrijke domeinen
Situaties waarin de clinicus kiest om niet te specifiëren (vb in situaties
waar er onvoldoende informatie is)
Dr. S. Geerts
Dr. S. Geerts
Sectie III
“Wachtkamer van diagnoses”
Dimensioneel systeem van Prof. Dr. J. Van OS
⇒ Scoring symptoomclustering ikv onderzoek
Attenuated psychotic syndrome
van Os J, Kapur S. Schizophrenia. Lancet 2009, Aug 22;374(9690):635-45.