Bijensterfte: oorzaken, gevolgen, maatregelen

Copernicus Institute
Aanbieding petitie Stop de Bijensterfte
Tweede Kamer, Den Haag, 24 november 2009
Bijensterfte:
oorzaken, gevolgen,
maatregelen
Dr. Jeroen P. van der Sluijs
Copernicus Institute for Sustainable Development and Innovation
Utrecht University
&
Centre d'Economie et d'Ethique pour l'Environnement
et le Développement,
Université de Versailles Saint-Quentin-en-Yvelines, France
Universiteit Utrecht
Copernicus Institute
Het belang van bestuivers
• 35% wereldvoedselproductie hangt af van
bestuivers (ook koffie en chocola)
• 80% van alle planten op aarde is voor
voortplanting en evolutie afhankelijk van
twintigduizend verschillende bijensoorten.
• Waarde bestuiving: 90 miljard US$ / jaar
Universiteit Utrecht
Copernicus Institute
Bijenvolksterfte NL 21%/jaar
- NL Hoger dan omliggende landen
- 21% is bijna 3x hoger dan natuurlijke volksterfte
- Ruim 2/3 van NL volksterfte: kenmerken verdwijnziekte
Bron: Nederlands Centrum voor Bijenonderzoek
www.beemonitoring.nl database-versie 24 Nov 2009
Universiteit Utrecht
Copernicus Institute
Imidacloprid:
Zeer krachtig
zenuwgif
Wordt opgenomen
in plant: hele plant
wordt giftig, ook
nectar en stuifmeel
Sinds 1994 beperkt
toegelaten, na 2004
erg ruim toegelaten
in NL
Giftigheid insecticiden: DL50=dosis waarbij 50% van bijen sterft
• Giftigste stof voor bijen die ooit is toegelaten
• 7297x zo giftig voor bijen als DDT
• Voor mensen en zoogdieren minder giftig
maar: in verband gebracht met Alzheimer en Parkinson
Universiteit Utrecht
Copernicus Institute
Gedragseffecten imidacloprid op
bijenvolken
Leervermogen
Vluchtfrequentie en duur
Herkennen volkgenoten
Verstoring motoriek
Bijendans
Afstandsbeoordeling
Tonguitsteekreflex
0,4 ng/bij
0,075-0,21 ng/bij
0,25-0,7 ng/bij
0,0022 ng/bij
0,5-1,4 ng/bij
2,5-7 ng/bij
0,1 ng/bij
verzwakken het volk waarna het volk vatbaarder
wordt voor ondervoeding ziekten en parasieten.
1 ng= een miljardste deel van een gram
Universiteit Utrecht
Copernicus Institute
Imidacloprid
verstoort
navigatie
Bij toenemende acute blootstelling aan imidacloprid vinden bijen
steeds moelijker de korf terug.
Het getal in elke staaf in het diagram is het aantal behandelde bijen in elk experiment
(Yang et al., 2009)
Universiteit Utrecht
Copernicus Institute
Wereld Bijencongres Apimondia 2009
15-20 september Montpellier
Conclusies: Bijensterfte is multifactorieel
systemische insecticiden (neonicotinoiden) en bijenziekten
zijn hoofdoorzaken
Universiteit Utrecht
Copernicus Institute
Apimondia rondetafel pesticiden
Systemische insecticiden:
• Zeer giftig voor honingbijen;
• Regelmatig acute effecten bij overdosering en tijdens
het zaaien van met insecticide gecoate zaden;
• Opgenomen in de sapstroom en maken bloemen,
stuifmeel en nectar giftig voor bijen;
• Bijen langs talrijke routes blootgesteld;
• Veroorzaken verzwakkende gedragseffecten bijen
• Bijen in toenemende mate chronisch blootgesteld
• Veldconcentraties ver boven geen-effect waardes
• Vesterking giftigheid bij combinatie andere
insecticiden aangetoond;
• Verhoging vatbaarheid voor ziekteverwekkers
aangetoond: o.a. Nosema en diverse virussen
Universiteit Utrecht
Copernicus Institute
Apimondia 2009 over
toelatingstests
• Huidige risicobeoordeling voor de toelating van
bestrijdingsmiddelen biedt geen bescherming
aan honingbijen
– moet drastisch op de schop
– Ook subletale effecten en chronische effecten
beoordelen
• Praktijkkennis imkers beter benutten
• Gebrek aan transparantie werkwijze ICPBR
(International Commission for Plant-Bee
Relationships) en EPPO (European Plant
Protection Organisation)
Universiteit Utrecht
Copernicus Institute
DE OPPERVLAKTEWATERVERONTREINIGING
CORRELEERT MET BIJENSTERFTE
Universiteit Utrecht
Copernicus Institute
Normoverschrijding 2007
Universiteit Utrecht
Copernicus Institute
Belangrijkste
teelten waar
Imidacloprid
is toegestaan
Universiteit Utrecht
Copernicus Institute
Nieuwe Vlaamse studie:
Hommels sterven na aanhoudende
blootstelling aan lage dosis imidacloprid
• Voor imidacloprid gehaltes van 200, 20, 2 and
0.2 ppm, trad 100% stefte op na
respectievelijk enkele uren , 14, 28 en 49
dagen
• De acute giftigheid voor hommels (LC50
waarde) van imidacloprid is 59 ppb.
• Aanbevolen maximale concentratie bij
toegelaten toepassingen ligt 3390x hoger!
Mommaerts et al., 2009
Universiteit Utrecht
Copernicus Institute
Imidacloprid Gebruik in Nederland
Oppervlakte met
Gebruik (hectare)
Gebruik in kg
1995:
1995:
5.335
1998: 22.631
668
1998: 4047
2000:
28.976
2000:
5473
2004:
40.007
2004:
6377
Bron: CBS
Bron: CBS
•2009 schatting: ruim 8000 kg/jr in Nederland
•Omgerekend DDT equivalenten ca 60 miljoen kg DDTeq in NL
(vergelijk piekjaar DDT 1959 wereldgebruik 80 miljoen kg)
Universiteit Utrecht
Bron: Key Facts and Figures 2007/2008, Strengthening Crops Securing Yield, Bayer CropScience, 2008
Copernicus Institute
Toelating Imidacloprid
in Nederland
•
•
•
•
•
•
•
•
1994: bloemisterijgewassen (onder glas) , zaden van suiker- en
voederbieten
1995: snijmaïs en korrelmaïs (zaaizaadbehandeling)
1996: pootaardappelen (grondbehandeling bij het poten)
1999: sierplanten in potten en bakken
2000: planten op terras en balkon
2002: zaden van sla
2004: appels , peren (2 keer per seizoen), aubergine, augurk, courgette,
komkommer, tomaat en paprika (teelt onder glas), lelie (gewas- en
dompelbehandeling), bloemisterijgewassen (vollegrond),
boomkwekerijgewassen en vaste planten
2007: Radicchio rosso, groenlof, andijvie, sluitkool, spruitkool,
boerenkool, bloemkool, zaadprei en prei (zaadbehandeling inclusief
dummy pil), onbedekte teelt van hop en in de pennenteelt van witlof,
bedekte teelt van Spaanse peper en paprika, bedekte teelt van gerbera,
chrysant, teelt van bloembol- en bloemknolgewassen, bolbloem- en
knolbloemgewassen
Bron: Databank College voor de Toelating van Gewasbeschermingsmiddelen en
Biociden (CTGB), Wageningen
Universiteit Utrecht
Copernicus Institute
Petitie
•
•
•
•
•
•
•
Moratorium neonicotine-insecticiden (imidacloprid)
Uitbreiding toelatingstests middelen
Onderzoek bijvriendelijke gewasbescherming
Meer wilde bloemen in openbaar groen
Bevordering imkerij
Meer multidisciplinaire aanpak van onderzoek
Betere handhaving normen bestrijdingsmiddelen in
oppervlaktewater
• Aanscherping oppervlaktewaternormen: bescherm
bijen
• Meldingsplicht aan imkers bij normoverschrijding
Universiteit Utrecht
Copernicus Institute
Meer informatie
www.bijensterfte.nl
[email protected]
Universiteit Utrecht