RUG - Template advanced ENG

24-Jul-17 | 1
Financiële organisatie van het
Nederlandse zorgsysteem:
Welke gezondheidseconomische principes liggen
ten grondslag aan het Nederlandse zorgstelsel?
April 26, 2016
Bernard van den Berg
Email: [email protected]
24-Jul-17 | 2
Achtergrond
• De gereedschapskist van de gezondheidseconoom voor
artsen in een notendop
• Nadruk op medische zorg
 Prikkels voor zorgaanbieders
 Prikkels voor zorgvragers
• Samenstelling van het basispakket buiten beschouwing
24-Jul-17 | 3
Zorguitgaven als percentage BBP (OECD, 2013)
24-Jul-17 | 4
Zorguitgaven per sector (RIVM, 2011)
Sector
Absoluut in miljoen euro
Ziekenhuiszorg & medisch specialistische zorg
24.077
Ouderenzorg
16.396
Welzijnszorg
10.352
Genees & hulpmiddelen, lichaamsmaterialen
9.040
Eerstelijnszorg
8.537
Gehandicaptenzorg
7.584
Geestelijke gezondheidszorg
5.665
Totaal
89.381
24-Jul-17 | 5
Evolutie van zorgsystemen
• Vrije markt: ongelijke toegang tot zorg
• Organiseren van gelijke toegang tot zorg via publieke
financiering
• Kostenbeheersing via lapmiddelen zoals budgetten
• Introduceren van prikkels tot doelmatigheid
(Cutler, 2002)
24-Jul-17 | 6
Evolutie van het Nederlandse zorgsysteem
• Ziekenfondsen: toegang tot zorg voor mensen met laag
inkomen (<30.000 euro)
• Gevolgen kostenbeheersing:
 Tweedeling: ziekenfonds versus particulier
 Regionale verschillen
 Wachtlijsten (rechtszaken)
 Bedrijvenpoli discussie
 Algehele ontevredenheid
24-Jul-17 | 7
Waarom gereguleerde concurrentie?
• Kostenbeheersing onvoldoende prikkels voor
zorgaanbieders tot:
 Kwaliteitsverbetering
 Doelmatigheid
 Maatwerk: afstemming zorg op individuele vraag
• Prikkels tot kostenbeheersing van vrager (niet effectief)
 Eigen bijdrage
 Eigen risico
• Aanbod-geïnduceerde vraag
24-Jul-17 | 8
Waarom gereguleerde concurrentie?
Aanbod-geïnduceerde vraag
• Ongelijkheid in informatie tussen arts en consument
(informatie asymmetrie)
• Financiële en niet-financiële prikkels om zorgvraag
consument te beïnvloeden
• Aanbod-geïnduceerde vraag
 Meer/minder vraag dan in geval consument zelfde
informatie had gehad dan de arts
 Onnodig zorggebruik
24-Jul-17 | 9
Wat is gereguleerde concurrentie? De intuïtie
Een derde partij versterkt de relatief zwakke marktpositie
van de consumenten op de zorgmarkt (Enthoven, 1978)
Voorbeelden derde partij:
 Zorgverzekeraar
 Regionale zorginkopers (provincie)
 Patiëntenvereniging
 Clinical commissioning groups
24-Jul-17 | 10
Wat is gereguleerde concurrentie? Voordelen
• Voordelen collectief zorg inkopen namens consumenten
door concurrerende verzekeraars
 Stijging marktmacht consumenten
 Verkleinen van informatie ongelijkheid tussen
aanbieder en vrager
 Investeren in kennis en expertise die noodzakelijk is
om informatie ongelijkheid te verkleinen
Wat is gereguleerde concurrentie? De markten
(Schut & Rutten, 2001)
Consumenten
Zorgverleningsmarkt
Zorgverzekeringsmarkt
Zorgverzekeraars
Zorgaanbieders
Zorginkoopmarkt
Source: Lapré et al.., 2001
11
24-Jul-17 | 12
Perverse prikkels: Selectie
• Vrije zorgverzekeringsmarkt
 Verzekeraar: risicoselectie
 Consument: averechtse selectie
• Zorginkoopmarkt: risicoselectie door zorgaanbieders
24-Jul-17 | 13
Maatregelen selectie zorgverzekeringsmarkt
• Consument: verzekeringsplicht
• Zorgverzekeraar:
 Acceptatieplicht
 Nominale premie (verbod op premiedifferentiatie)
• Risicoverevening
24-Jul-17 | 14
Zorgkosten per inwoner (5,354 euro): naar leeftijd en geslacht (RIVM, 2011)
24-Jul-17 | 15
Risicoverevening
• Compensatie via het Zorgverzekeringsfonds
(Zorgverzekeringswet)
• Compensatie voor verschillen in:
 Leeftijd
 Geslacht
 Gezondheid
• Geen compensatie voor verschillen in:
 Aanbod-geïnduceerde vraag
 Inefficiënties
24-Jul-17 | 16
Andere regulering
• Gelijk basispakket voor iedereen
 Jaarlijks advies van het Zorginstituut
 Verzekeraar mag geen minimaal pakket aanbieden
• Prijsonderhandelingen (B-segment)
• Jaarlijkse keuze zorgverzekering
• Eigen risico
 Verplicht
 Vrijwillig
• Zorgtoeslag lagere inkomens
• Aanvullende verzekeringen: vrije markt
• Toezicht marktconcentratie: Nederlandse Zorgautoriteit
24-Jul-17 | 17
Functioneert het Nederlandse systeem
volgens verwachting?
• Variatie in jaarlijkse percentage van wisselaars
zorgverzekering
• Lagere uitvoeringskosten zorgverzekeraars
• Premies soms lager dan de normpremie van het
ministerie van VWS
• Fusies:
 Zorgverzekeraars
 Zorgaanbieders
• Kwaliteit: Waarom gaat ontwikkeling valide informatie
over kwaliteit zo langzaam?
24-Jul-17 | 18
Samenvatting
• Nederlandse gezondheidszorg is relatief duur
• Aanbod-geïnduceerde vraag belangrijker dan prikkels
voor zorgvragers
• De kern van het Nederlandse systeem is collectieve
zorginkoop namens consumenten
 Tegengaan aanbod-geïnduceerde
 Prikkels tot doelmatigheid
 Prikkels tot maatwerk
 Investeren in kennis en kwaliteitsverbetering
• Kan het systeem volgens verwachting functioneren
zonder valide kwaliteitsinformatie?
24-Jul-17 | 19
Discussie