Time-Out - Helen Janssen

De Nadelen van ‘Time-Out’ a)
door
Aletha Solter, Ph.D.
Meer informatie over alternatieven voor ‘time-out’ is te vinden in de boeken van Aletha Solter:
Baby’s weten wat ze willen, Het ongedwongen kind, en De taal van huilen.
Copyright © 1992, 2000 door Aletha Solter. Geen enkel deel van dit artikel mag worden gereproduceerd,
elektronisch of mechanisch, zonder schriftelijke toestemming van de auteur. Dit artikel is oorspronkelijk
gepubliceerd in Mothering magazine, herfstnummer van 1992. Het is geviseerd en bijgewerkt in 2000.
n.b. Aletha Solter gaf in het voorjaar 2005 toestemming voor de vertaling in het Nederlands en publicatie van dit
artikel door Jacqueline Evenblij en Hanneke van Hasselt.
website www.awareparenting.com
Omdat geïnteresseerde ouders en opvoeders zich bewust zijn geworden van de gevaren van
lichamelijke straf, is ‘time-out’ een populaire opvoedingsmethode geworden. Kinderen die
zich hebben misdragen moeten rustig in een stoel zitten of worden naar hun kamer gestuurd
om tot rust te komen en na te denken over hun gedrag. Na een tijdje mogen ze weer
terugkomen in de groep of in het gezin op voorwaarde dat ze zich ‘netjes’ gedragen. De
aanbevolen tijdsduur is meestal 1 minuut per leeftijdsjaar, en kinderen die de stoel of kamer
te vroeg verlaten, worden teruggestuurd om alsnog de volle tijd uit te zitten. Sommige boeken
raden aan om daarnaast volledige stilte op te leggen, en wordt die stilte verbroken, dan start
de tijd opnieuw. In ieder geval wordt de ouders een snel en gemakkelijk resultaat beloofd.
‘Time-out’ komt oorspronkelijk voort uit het behaviorisme, gebaseerd op het werk van de
psycholoog B.F. Skinner. Zijn theorie over ‘operante conditionering’ b) beweert dat kinderen
zich op een bepaalde manier zullen gedragen als ze hiervoor beloond worden (‘positieve
bevestiging’) en ongewenst gedrag kan worden verminderd door beloning te onthouden of
pijn te doen (beide opvoedingsmethoden worden ‘bestraffen’ genoemd). Skinner zelf was van
mening dat elke vorm van straf onjuist was om het gedrag van kinderen de baas te zijn. [1].
Maar toch, terwijl een pak slaag steeds minder gebruikt wordt in de Verenigde Staten, is het
onthouden van liefde en aandacht een acceptabele manier van ’de baas zijn’ geworden.
Nader bekeken
Het gebruik van ‘time-out’ lijkt minder kwetsend dan een tik geven, slaan of schreeuwen,
omdat er geen lichamelijk of verbaal geweld gebruikt wordt. Daarom wordt het gezien als
een zekere mate van vooruitgang in ons continue streven naar een betere wereld voor onze
kinderen.
Volgens veel opvoeders en psychologen is ‘time-out’ echter niet zo onschuldig als het lijkt en
is het bovendien een emotioneel schadelijke methode om kinderen op te voeden. Sterker nog,
de ‘National Association for the Education of Young Children’ heeft ‘time-out’ toegevoegd
op de lijst van schadelijke opvoedingsmethoden, samen met lichamelijke straf, bekritiseren,
beschuldigen en vernederen. [2]
Goed beschouwd is ‘time-out’ een autoritaire benadering en kan als zodanig alleen werken
bij kinderen die geleerd wordt de macht en autoriteit van de volwassenen te accepteren.
Kinderen die zich volgens deze regels hebben leren te gedragen, weten dat de gevolgen van
ongehoorzaamheid erger zijn dan het opvolgen van bevelen. Kinderen die niet in een
1
autoritaire omgeving zijn opgegroeid, zullen waarschijnlijk weigeren om op een stoel of in
een andere kamer te blijven zitten.
Hoe leert een kind de gevolgen van ongehoorzaamheid? Voorstanders van
‘time-out’ adviseren ouders om alle privileges te ontzeggen zoals TV, speelgoed, muziek,
enzovoorts, totdat het kind alle regels nakomt. Er is altijd de dreiging van verlies of meer
straf. In sommige families kan er zelfs een onuitgesproken dreiging van geweld zijn. Hoewel
de methode onschuldig genoeg lijkt, is er toch een geschiedenis van een straffende autoritaire
benadering nodig om kinderen te leren volgzaam genoeg te worden om te gehoorzamen.
Voorstanders zijn van mening dat ‘time-out’ geen vorm van straf is. Ze gebruiken termen als
‘consequent zijn’, ‘bezinningstijd’ of ‘rustpauze’ om de benadering wat vriendelijker te laten
klinken. De term ‘time-out’ heeft zelf ook een prettige associatie met een sportteam dat een
welverdiende rust neemt. Helaas kan deze niet-dreigende manier van praten ouders
misleiden en het idee geven dat het een onschadelijke benadering is.
Vanuit het gezichtspunt van een kind wordt ‘time-out’ zeker ervaren als een straf. Wie wil er
nou worden afgezonderd van de groep en totaal genegeerd worden? Het is zeer waarschijnlijk
dat kinderen deze manier van afgezonderd worden zien als in de steek worden gelaten en
verlies van liefde. En hoewel ouders vaak voorzichtig zijn door hun liefde te benadrukken en
onderscheid maken tussen kind en wangedrag (“Ik hou van je, maar nu moet je voor 5
minuten naar je kamer omdat wat je deed, echt niet mag”) komen hun daden sterker over dan
hun woorden.
Kinderen jonger dan zeven jaar hebben simpelweg nog niet het vermogen om woorden op
dezelfde wijze te verwerken als volwassenen dat doen [3]. Concrete ervaring en waarneming
van de werkelijkheid hebben een sterkere invloed dan taal. Geïsoleerd en genegeerd worden
wordt geïnterpreteerd als ‘Niemand wil nu bij me zijn. Daarom moet ik wel slecht en niet
geliefd zijn’, en geen enkel liefdevol woordje, hoe goed bedoeld ook, kan dit gevoel van
afgewezen worden te niet doen.
Niets is meer beangstigend voor een kind dat onthouding van liefde. En met die angst
verschijnt ook onzekerheid, angst, verwarring, woede, wrok en een lage eigenwaarde. ‘Timeout’ kan ook verlegenheid en vernedering veroorzaken, vooral in aanwezigheid van andere
kinderen. In de belevingswereld van een kind is ‘time-out’ niets anders dan straf.
Pijnlijke gevoelens is één aspect; de informatie die ‘time-out’ geeft over menselijke relaties is
een tweede. Welke boodschap geven we onze kinderen als we laten zien dat liefde en
aandacht handelswaar zijn die uitgedeeld of onthouden kunnen worden om macht over de
ander te willen hebben? Is dit een conflictoplossende vaardigheid die nuttig voor ze kan zijn?
Hoe zal het hun vermogen tot contact met vrienden beïnvloeden, en later met een partner of
collega’s? Zou het niet beter zijn om kinderen nuttige vaardigheden te leren om conflicten op
te lossen, in plaats van de boodschap uitzenden dat conflicten alleen op te lossen zijn door de
communicatie te verbreken?
Hoewel de problemen met ‘time-out’ voor het grootste deel onzichtbaar zijn, is één aspect
overduidelijk: op een zekere dag werkt het niet meer. Voorstanders van deze benadering
geven toe dat het alleen werkt tot ongeveer negen jaar. Kunt u zich voorstellen dat u uw
tiener, die wellicht groter is dan u, vertelt in een stoel te zitten, terwijl u hem negeert? Tieners
die enig gevoel van eigenwaarde hebben, zullen lachen om zo’n bevel. De puber-versie van
2
‘time-out’ is tieners grondregels leren door hen te verbieden in het weekend of ’s avonds uit
te gaan. Maar deze methode leidt alleen tot wrok, weerstand en bedrog.
Hoe dan ook, van elke methode die gebaseerd is op macht en autoritair optreden moet
uiteindelijk worden afgestapt, eenvoudigweg omdat ouders hun macht verliezen [4]. Ouders
van tieners komen volledig nieuwe problemen tegen wanneer hun goedwerkende
controlemethoden uiteindelijk ineffectief blijken te zijn. Aan de andere kant kunnen ouders
die van het begin af aan niet-autoritaire methoden gebruiken zowel de machtsstrijd
voorkomen, als de opvoedingsproblemen die zo vaak bij de puberteit horen.
Verborgen gevolgen
Het gebruik van ‘time-out’ leidt tot talloze problemen. Ten eerste, als we kinderen die huilen
en razen in ‘time-out’ opleggen, krijgen ze de boodschap mee dat we ze niet bij ons heen
willen hebben als ze van streek zijn. Er van overtuigd dat we toch niet luisteren, zullen ze vrij
snel niet meer naar ons toekomen met hun problemen.
Verder zullen deze kinderen leren hun gevoelens te onderdrukken, vooral wanneer we
aandringen op ’time-out’ in stil zijn. Zijn we vergeten dat huilen en razen gezonde
spanningsbevrijdende mechanismen zijn, die ons helpen ons van verdriet en frustratie te
bevrijden? [5,6,7] Hebben we de onderzoeksresultaten genegeerd dat stresshormonen worden
afgescheiden via tranen, waarbij mogelijk het effect van stress wordt verminderd en de
chemische balans in ons lichaam zich herstelt? [8] Als we kinderen leren tranen te
onderdrukken, zullen we zelfs hun vatbaarheid vergroten voor verschillende vormen van
emotioneel en lichamelijk uit balans zijn. De Zwitserse psychotherapeut Dr. Alice Miller
beweert dat één van de meest verwoestende dingen die we onze kinderen kunnen aandoen is
hun vrijheid te ontzeggen om hun boosheid en verdriet te uiten [9].
Een bijkomend probleem is dat gebruik van ‘time-out’ zich niet richt op de onderliggende
oorzaak van “verkeerd gedrag”. Kinderen reageren op een bepaalde wijze om goede redenen,
ook al zijn ze zich daar niet altijd van bewust. Het meeste ongewenste gedrag kan worden
uitgelegd door één van de drie factoren: het kind probeert een echte behoefte te vervullen, het
kind heeft niet genoeg informatie of is te jong om het te begrijpen, of het kind is van streek
(gefrustreerd, verdrietig, bang, in de war, jaloers of onzeker) [10]. Als we proberen hun
gedrag te veranderen zonder ons te richten op deze gevoelens en behoeften, helpen we de
kinderen niet veel verder. Waarom? Omdat het onderliggende probleem er nog steeds zal
zijn. Aan kinderen leren aan onze wensen te voldoen, zal dieperliggende problemen niet
oplossen.
Bijvoorbeeld, broertjes en zusjes die herhaaldelijk uit elkaar worden gehaald en naar hun
kamer worden gestuurd als ze ruzie maken, zullen leren niet meer te vechten waar hun ouders
bij zijn. Hun onopgeloste gevoelens van jaloezie en haat, daarentegen, worden indirect, via
omwegen geuit, of ze kunnen hun wrok met zich meenemen tot in hun volwassen leven.
Symptoombestrijding van een probleem lost het probleem niet op.
Er is ouders wijsgemaakt dat kinderen een ‘time-out’ zullen gebruiken om hun daden te
overdenken en in enige mate hun zelfbeheersing terug te krijgen. In werkelijkheid, als
kinderen onaanvaardbaar, agressief of vervelend gedrag laten zien, zijn ze vaak zo vol sterk
opgekropte gevoelens dat ze niet in staat zijn helder te denken over hun manier van doen.
Veel zinvoller dan isoleren is een aandachtig luisteraar die het uiten van eerlijke gevoelens
3
kan aanmoedigen. De gezonde ontlading door praten, huilen of boos zijn kan zelfs herhaling
van ongewenst gedrag voorkomen.
Vasthouden van kinderen,die slaan of bijten, is veel effectiever dan ze afzonderen. Stevig
maar liefdevol vasthouden creëert veiligheid en warmte, terwijl andere kinderen beschermd
zijn tegen pijn gedaan worden. Het nodigt ook uit tot het uiten van echte gevoelens (door
huilen en boos zijn) terwijl het kind gerust wordt gesteld over de onverwoestbare ouderkindband [10]. Het lijkt tegenstrijdig maar is waar: kinderen hebben het meest aandacht en
liefde nodig, als ze het het minst lijken te verdienen. Een gewelddadig kind zeggen rustig te
zitten is zelden constructief en zal alleen maar verder bijdragen aan opgekropte woede en
gevoelens van vervreemding.
Het is niet nodig kinderen af te zonderen en te onthouden van onze liefde, om ze te leren hoe
ze zich moeten “gedragen”. Sterker nog, het is zeker mogelijk een kind te leren een
meewerkend en fatsoenlijk lid van de samenleving te zijn, zonder straf, beloning of welke
kunstmatige gevolgen dan ook te gebruiken. In plaats daarvan moeten we elke situatie als een
unieke uitdaging zien, en proberen flexibel en creatief te zijn, terwijl we onze kinderen de
liefde en het respect geven dat ze verdienen.
Noten
1.
Robert D. Nye, "B.F. Skinner and Radical Behaviorism," Three Views of Man (Belmont, CA:
Wadsworth Publishing Company, Inc., 1975), p. 51
2. "Avoiding 'Me Against You' Discipline," Young Children, Vol. 44, No. 1. (Washington DC:
National Association for the Education of Young Children, November 1988), p. 27.
3. Jerome S. Bruner, "The Course of Cognitive Growth," American Psychologist 19 (1964), pp. 1-15.
4. Thomas Gordon, Parent Effectiveness Training (Three Rivers Press, 2000), pp. 193-194.
5. Aletha J. Solter, The Aware Baby (Goleta, CA: Shining Star Press, 2001), pp. 39-41.
in het Nederlands: Aletha J.Solter Baby’s weten wat ze willen’ de Toorts, pp. 61-64
6. Aletha J. Solter, Helping Young Children Flourish (Goleta, CA: Shining Star Press, 1989), pp. 59.
in het Nederlands: Aletha J.Solter, Het ongedwongen kind de Toorts, pp. 133 18-21
7. Aletha J. Solter, Tears and Tantrums (Goleta, CA: Shining Star Press, 1998), pp. 13-32.
in het Nederlands: Aletha Solter, De taal van huilen, de Toorts pp.105, 137, 138
8. William H. Frey II, & Muriel Langseth, Crying: the Mystery of Tears (Minneapolis: Winston
Press, 1985), pp. 45-58.
9. Alice Miller, For Your Own Good: Hidden Cruelty in Child-Rearing and the Roots of Violence,
(New York: Farrar, Straus, Giroux), pp. 106, 259.
10. Martha G. Welch, Holding Time (New York: Simon & Schuster, Inc., 1988), pp. 42-43.
a. ‘time-out’ d.w.z. ‘tijdelijke onderbreking’
b. ‘operante conditionering’ d.w.z. ‘leren door het beloning-en straf-systeem’
4