Portfolio

Portfolio
Gerrit Fronik
Inhoudsopgave
1
Uitgangspunten
1.1
Basisprincipe 17
1.2
Basisprincipe 19
1.3
Naast cognitieve doelen is er veel aandacht voor opvoedingsdoelen zoals
2
Dat rapporteren kan zijn
3
Portfolio
4
3.1
Een keuze
3.2
Wat is een portfolio
3.3
De samenstelling
3.4
Wanneer
3.5
Waarom portfolio
3.6
Wat doen de kinderen
3.7
Kenmerken van een goed portfolio
Wat zit er in een portfolio
4.1
Werkportfolio
4.2
Presentatieportfolio
4.3
De evaluatiemap
5
Voordelen van portfolio
6
Wat moet er aan vooraf gaan
7
Leer- en ontwikkelingsdoelen
8
Beoordeling van portfolio
9
Hoe samenstellen
10
Literatuur
Over toetsen en rapportage op jenaplanscholen is veel te doen. Zie hier voor deze publicatie.
Het is echter belangrijk om eerst naar de uitgangspunten van toetsing en rapportage te
kijken en daarna de vormgeving te realiseren.
In verband met de duidelijkheid geven we veel zaken puntsgewijs aan.
1 Uitgangspunten
1.1 Basisprincipe 17
In de school worden zelfstandig spelen en leren afgewisseld en aangevuld door gestuurd en
begeleid leren. Dit laatste is expliciet gericht op niveauverhoging. In dit alles speelt het
initiatief van de kinderen een belangrijke rol.
1.2 Basisprincipe 19
In de school vinden gedrags- en prestatiebeoordeling van een kind zoveel mogelijk plaats
vanuit de eigen ontwikkelingsgeschiedenis van een kind en in overleg met dit kind.
1.3 Naast cognitieve doelen is er veel aandacht voor opvoedingsdoelen zoals
•
Opvoeden tot inclusief denken
•
Opvoeden tot lid van een gemeenschap
•
Opvoeden tot een evenwichtig persoon
•
Opvoeden tot authenticiteit
•
Opvoeden tot creativiteit
•
Opvoeden tot kritisch denken
•
Opvoeden tot een democratische burger
Deze drie uitgangspunten zijn de basis waarop toetsing en evaluatie plaatsvinden.
Evalueren waar je mee bezig bent geweest en rapporteren aan anderen is essentieel voor het
leren. ( sociaal constructivisme)
2 Dat rapporteren kan zijn naar
•
het kind
•
de groepsleiding
•
de ouders
•
de inspectie
•
het vervolgonderwijs
In veel jenaplanscholen wordt geworsteld met het probleem hoe dat vorm te geven. Gezien
bovenstaande uitgangspunten is een meest ideale wijze van rapporteren het portfolio.
3 Portfolio
3.1 Een keuze
Er zijn in het onderwijs interessante ontwikkelingen over werken met een digitaal portfolio
(zie o.a. Mensenkinderen januari 2005: Jenaplanschool het Broekhoes)
Omdat het digitale portfolio nog in ontwikkeling is geven wij een aantal zaken weer over een
niet-digitaal portfolio.
3.2 Wat is een portfolio
Portfolio is een verzameling werkstukken van het kind gemaakt in een bepaalde periode.
De verzameling is zorgvuldig samengesteld. Uit al het werk wordt een weloverwogen keuze
gemaakt.
Volgens basisprincipe 19 wordt gerealiseerd dat een kind niet met anderen wordt vergeleken
maar met zijn eigen ontwikkeling: ‘Wat weet, kan en begrijp ik nu, wat ik eerst nog niet wist,
kon of begreep.’
3.3 De samenstelling
Een portfolio zou er als volgt uit kunnen zien:
•
werkportfolio
•
presentatieportfolio
•
de evaluatiemap ( inclusief vorderingenscores)
•
eventueel een persoonlijk briefverslag naar het kind van de groepsleiding.
3.4
Wanneer
Twee keer per jaar komt er een verslag naar de ouders.
•
Het presentatieportfolio wordt door het kind aan zijn ouders gepresenteerd.
•
De evaluatiemap kan worden ingezien.
•
Er is een gesprek met de groepsleiding.
•
Er wordt door de groepsleiding van het gesprek een kort verslag gemaakt.
3.5 Waarom portfolio
•
De traditionele manier van toetsen en botst met het idee van actief leren
•
Een evaluatie moet ook een leersituatie zijn.
•
De evaluatie wordt een actief leerproces.
3.6 Wat doen de kinderen
•
Kinderen kijken terug naar hun leerproces en hetgeen ze geleerd hebben
•
Ze analyseren en beoordelen hun werkwijze
•
Kijken naar oplossingsstrategieën en resultaten’
•
Formuleren zelf verklaringen voor leerresultaten
•
Kijken vooruit en stellen zichzelf nieuwe doelen.
3.7 Kenmerken van een goed portfolio
•
Het bevat een goed beargumenteerde selectie uit het werk van een kind
•
Het geldt voor een of meer vak- en ontwikkelingsgebieden.
•
Geldt voor een bepaalde periode
•
Komt tot stand in overleg tussen het kind en de groepsleiding.
•
Geeft een beeld van de persoonlijke ontwikkeling en het leren van het kind zelf
•
•
Legt de norm voor de ontwikkeling en het leren bij het kind zelf
Wordt geïnterpreteerd op basis van door de school in samenspraak met het kind
ontwikkelde criteria.
4 Wat zit er in een portfolio
4.1 Werkportfolio
In het werkportfolio bewaren kinderen al het werk dat ze belangrijk vinden, zoals
•
Werkstukken waar ze mee bezig zijn
•
Werkstukken die klaar zijn
•
Kopieën van gemaakt werk
•
Foto’s (al of niet digitaal), van bijvoorbeeld beeldend werk
•
Video opnames van vieringen, interviews, leeskringen, enz.
•
Opnames van samenwerken met andere kinderen
•
Audiocassettes ( tekst of muziek)
•
Verslag van een proef, of excursie
•
Opgeloste rekenopgaven
•
Geschreven teksten, aangevuld met commentaar van de groepsleiding en/of het kind
•
Gedichten
•
Computerwerk
•
Geschreven of gesproken zelfevaluaties en/of zelfreflecties
•
Inbreng van andere kinderen
Er kan ook inbreng van thuis uit worden ingevoegd:
•
Tekeningen
•
Zelfgemaakte boodschappenlijsten
•
Gelezen boeken
•
Belangrijke tv programma’s
•
Favoriete muziek
•
Inbreng van ouders
•
Inbreng van andere kinderen
Het is belangrijk dat de vier basisactiviteiten: gesprek, spel, werk en viering goed tot hun
recht komen. Dit om eenzijdige nadruk op het cognitieve aspect te voorkomen. Een kind is
meer dan rekenen en taal alleen.
4.2 Presentatieportfolio
Zorgvuldig geselecteerde voorbeelden (afkomstig uit werkportfolio) van het beste werk van
het kind.
Werkstukken of gemaakt werk waar ze trots op zijn en dat ze aan anderen willen laten zien.
4.3 De evaluatiemap
In de evaluatiemap kunnen de zogenaamde ‘harde gegevens’ van het kind.
•
uitslagen van methodegebonden toetsen
•
uitslagen van overige toetsen
•
vorderingenscores
•
overig materiaal dat een overzicht geeft in hoeverre een kind de leerlijnen en
ontwikkelingslijnen volgt.
De evaluatiemap is een onderdeel van het kinddossier dat op school bewaard wordt en ter
inzage aan de ouders gegeven kan worden.
5 Voordelen van portfolio
•
Het geeft een gedetailleerd beeld
•
Het geeft een volledig beeld
•
De evaluatie gebeurt op een authentieke manier
•
Er is een afstemming tussen evaluatie en het onderwijsleerproces
•
De hier boven genoemde uitgangspunten komen uitstekend tot zijn recht, inclusief
opvoeden tot een kritische (positieve) persoon.
•
Leren met een portfolio spreekt de motivatie en de betrokkenheid van de kinderen aan
•
Ze worden zich meer bewust van hun eigen leerproces
•
Werken met portfolio stimuleert het zelfverantwoordelijk leren.
6 Wat moet er aan vooraf gaan
Portfolio moet gedragen worden door het team.
Er moet goed met ouders gecommuniceerd worden.
7 Leer- en ontwikkelingsdoelen
Daarnaast is het belangrijk dat het team een aantal leer- en ontwikkelingsdoelen vaststelt:
wat vinden wij belangrijk dat onze kinderen op onze school leren.
De bronnen daarvoor zijn onder andere de wettelijke kerndoelen en de daaruit afgeleide
specifieke schooldoelen en de eventueel gebruikte methodes.
8 Beoordeling van portfolio
Vanuit de leer- en ontwikkelingsdoelen worden de criteria vastgelegd:
•
Wat moeten onze kinderen precies weten, kunnen en begrijpen
•
Hoe moeten zij dat leren?
•
Hoe ziet een goed werkstuk, opname, tekst, gemaakt werk, enz er uit.
9 Samenstelling
Het samenstellen van het portfolio gebeurt door het kind samen met de groepsleiding.
Welk werk is nodig om samen uitspraken te doen over de kwaliteit en het tempo en de
diepgang van het leren en de ontwikkeling van het kind.
Aan welke criteria beantwoordt het leren en het ontwikkelen van het kind?
10 Literatuur
‘Werken met portfolio in de onderbouw’ Kansrijke Taal, Henk Hansma
‘Leren met portfolio’s; gebruiksmogelijkheden in het primair onderwijs’ Jos Castelijns en Brenda Kenter ( 2000)
‘De diepte in met leerlingportfolio’s Praktijkervaringen in het basisonderwijs’ Redactie: Jos Castelijns en Brenda Kenter ( 2003)
‘Structureel Coöperatief leren’ van Dr Spencer Kagan ( 2003)
‘Een digitaal portfolio in een Jenaplanschool’ van Leanne Jansen, Mandy Evers en Rieks Mulder ( Mensenkinderen januari 2005)
Presentaties van studenten van de Jenaplanopleiding van de Hogeschool Arnhem Nijmegen.
Ervaringen van Jenaplanschool De Donatushof te Bemmel.