HOOFDSTUK 1 – Een jonge natie en haar grondwet (1776

HOOFDSTUK 1 – EEN JONGE NATIE EN HAAR GRONDWET (1776-1865)
Intropagina's (pagina 8-9)
1 Waarom eisen de inwoners van Boston dat het Britse schip met thee aan boord
vertrekt?
Volgens een nieuwe wet van het Britse parlement moet er voor het invoeren van deze
Britse thee voortaan belasting worden betaald (invoerrechten). Veel Amerikanen zijn
daar fel op tegen.
2 Waarom zijn de mannen uit Boston die in actie komen verkleed als Indianen?
Daarmee willen ze duidelijk maken dat ze onderdrukt worden, net als de indianen. (En
waarschijnlijk wilden ze ook niet herkend worden.)
3 Waarom weigeren de Amerikanen al tien jaar lang om belasting te betalen aan de
Britse overheid?
Ze vinden dat de Britse regering niet het recht heeft belastingen op te leggen, omdat zij
in het Britse parlement niet vertegenwoordigd zijn.
4 Hoe ‘eindigde’ het conflict tussen de Amerikaanse kolonisten en de Engelse regering?
De Amerikaanse kolonisten verklaren zich in 1776 onafhankelijk; ze zetten de Britse
regering dus aan de kant en kiezen zelf een regering.
Oriëntatiekennis (pagina 10-11)
1 Leg uit welk verband er is tussen de Verlichting en de democratische revoluties die
rond 1800 uitbraken.
Verlichte denkers verspreidden ideeën over gelijkheid en vrijheid, die de kritiek op de
politieke en sociale verhoudingen versterkte en zo de gevestigde orde ondermijnde.
Waar die gevestigde orde weigerde hervormingen door te voeren (zoals de Franse
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / havo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 1
1
koning, die als absoluut vorst bleef regeren), werd zij met een revolutie
omvergeworpen.
2 Waarom verzetten vooral de zuidelijke staten van Amerika zich fel tegen een verbod
op slavernij?
Omdat zij na 1800 steeds afhankelijker waren geworden van slavenarbeid op hun
katoenplantages, en de verkoop van katoen was hun voornaamste inkomstenbron.
3 Welk verband is er tussen slavernij en de industriële revolutie?
Door de industriële revolutie ontstond de textielindustrie. De vraag naar katoen (als
grondstof voor die textielindustrie) nam sterk toe, en daarmee ook de behoefte aan
goedkope arbeid om de katoen te plukken. Slavernij leverde die goedkope arbeid. Je
kunt dus zeggen dat de industriële revolutie een prikkel gaf om slavernij in stand te
houden.
1.1 De staatsinrichting van de VS (pagina 12-13)
De Amerikaanse grondwet
1 Waarom wilden de Amerikanen na hun onafhankelijkheid geen sterke regering?
Ze hadden slechte ervaringen met de Britse regering en hadden moeten vechten voor
hun vrijheid. Een sterke overheid zou de Amerikanen opnieuw allerlei regels en
belastingen kunnen opleggen. Dat wilden ze niet, ze wilden hun eigen zaken regelen, vrij
van overheidsbemoeienis.
2 Waarom kwamen in 1787 afgevaardigden bijeen om een nieuwe grondwet te maken?
De losse samenwerking van de staten, zonder een duidelijk centraal gezag, bleek niet
goed te werken. Er waren nieuwe afspraken nodig over de verdeling van macht tussen
de centrale regering en de deelstaten. In de grondwet werden die afspraken vastgelegd.
3 Wat hield de ‘Bill of Rights’ in?
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / havo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 1
2
De ‘Bill of Rights’ was een aanvulling op de grondwet, waarin de rechten van de
Amerikaanse burgers zijn vastgelegd, zoals de vrijheid van meningsuiting en het recht
op wapenbezit.
4 Waren de Verenigde Staten vanaf het begin een democratie?
Nee. Eerst konden alleen mannen met een zeker bezit hun stem uitbrengen. Pas later
werd het kiesrecht uitgebreid tot eerst alle blanke mannen, daarna alle mannen (ook
voormalige slaven), en ten slotte, in 1920, ook vrouwen.
Scheiding der machten
5 Over welke zaken beslist de federale overheid?
De federale overheid beslist over buitenlandse politiek, defensie, financiën en het
economisch verkeer tussen de deelstaten.
6 Leg uit wat de essentie is van de ‘trias politica’.
De essentie van de ‘trias politica’ is dat er drie soorten macht zijn: wetgevende macht,
uitvoerende macht en rechtsprekende macht. Die machten moeten niet in handen van
één persoon of groep zijn; ze moeten elkaar juist kunnen controleren.
7 Wie heeft in de Verenigde Staten de uitvoerende macht?
De president. Die stelt een regering samen en benoemt de belangrijkste ambtenaren.
Ook is hij opperbevelhebber van het leger.
8 Wie heeft in de Verenigde Staten de wetgevende macht?
Het Congres. Dat bestaat uit de Senaat, waarin elke deelstaat twee vertegenwoordigers
heeft, en het Huis van Afgevaardigden, waarin het aantal vertegenwoordigers per staat
afhangt van het inwonertal.
9 Welke rol en welke macht heeft het Hooggerechtshof?
Het Hooggerechtshof is de hoogste rechterlijke macht. Het kan wetten en besluiten
verbieden die volgens de opperrechters in strijd zijn met de grondwet. Ze controleren
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / havo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 1
3
dus de president, die de uitvoerende macht heeft, en het Congres, die samen met de
president wetten opstelt.
10 Wat wordt bedoeld met ‘imperial presidency’?
Daarmee wordt bedoeld dat de president teveel macht heeft gekregen en als een soort
keizer (min of meer een alleenheerser dus) kan regeren. Sommige Amerikanen vinden
dat.
11 Welke argumenten pleiten tegen de bewering dat de president ‘keizerlijke’ macht
heeft?
Deelstaten kunnen met eigen wetgeving de gevolgen van federale wetten (van de
president dus) beperken. Bovendien kan een president zonder medewerking van het
Congres maar weinig uitrichten, vooral in de binnenlandse politiek niet.
Republikeinen en Democraten
12 Leg uit dat de Democratische Partij en Republikeinse Partij veel lossere organisaties
zijn dan politieke partijen in Europa.
Politici die in het Congres gekozen worden, vertegenwoordigen vooral het district of de
staat die ze afvaardigt; er is geen partijleider die één centrale koers uitzet. Binnen beide
partijen zitten dus zowel behoudende als radicale Congresleden.
13 Leg uit dat de rol van de twee partijen in de loop der tijd veranderde.
In de 19e eeuw was de Republikeinse Partij de meest progressieve partij (tegen
slavernij, voor gelijke rechten), vanaf de jaren 1930 was de Democratische Partij dat
(voor sociale wetgeving, voor een overheid die ingrijpt in de economie); de
Republikeinse Partij werd de partij die opkwam voor de belangen van het bedrijfsleven
en de conservatieve burgers.
1.2 Van grondwet tot burgeroorlog (pagina 14-15)
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / havo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 1
4
De groei van Amerika
1 Hoe zag de Amerikaanse samenleving er rond 1800 uit?
De VS waren aan agrarische samenleving van vier miljoen blanke, meestal protestantse
en van oorsprong Engelse of Ierse inwoners die op een relatief smalle strook langs de
oostkust leefden.
2 Hoe zag de Amerikaanse samenleving er uit ten tijde van de burgeroorlog?
De VS waren nog steeds een overwegend agrarische samenleving, maar er was meer
commerciële landbouw en in het noorden waren er fabrieken en steden. De bevolking
was vooral door immigratie gegroeid tot 30 miljoen, die zich over een groot deel van het
continent hadden verspreid, daarbij geholpen door de ontwikkeling van de spoorwegen.
Manifest Destiny
3 Wat wordt bedoeld met ‘Manifest Destiny’?
De overtuiging dat het de (door God opgedragen) taak van de Amerikanen was om het
hele continent in westelijke richting in bezit te nemen en te beschaven.
4 Wat hield de ‘Monroe-doctrine’ in?
Het door president Monroe in 1823 geformuleerde uitgangspunt dat de Amerikanen als
enigen zeggenschap hadden over Amerika; Europa mocht zich daar niet mee bemoeien
(zoals de VS zich omgekeerd ook niet met Europa zou bemoeien).
De Amerikaanse Burgeroorlog
5 Waarom leidde het heffen van hoge invoerrechten tot spanningen binnen de VS?
Het geïndustrialiseerde noorden had voordeel van die invoertarieven, het agrarische
zuiden had er alleen maar last van (hogere prijzen bijvoorbeeld).
6 Waarom nam in de zuidelijke staten de vraag naar slavenarbeid toe?
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / havo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 1
5
Aan de snel groeiende Britse textielindustrie kon veel katoen verkocht worden. Het
zware werk op de katoenplantages werd gedaan door slaven; daarvan waren er dus
meer nodig.
7 Waarom verklaarden de zuidelijke deelstaten zich in 1860 onafhankelijk?
Omdat de nieuw gekozen president Lincoln een tegenstander van slavernij was. De
zuidelijke staten wilden voorkomen dat hij ook in het zuiden de slavernij kon afschaffen,
en scheidden zich af.
8 Wat was de inzet van de Amerikaanse burgeroorlog en hoe eindigde deze?
De zuidelijke staten wilden onafhankelijk zijn en de slavernij handhaven; de noordelijke
staten wilden de opstandige staten – zonder slavernij - laten terugkeren in de VS. De
burgeroorlog eindigde in een overwinning van het noorden en daarmee de afschaffing
van de slavernij in heel de VS. President Lincoln werd uit wraak voor die maatregel
vermoord.
HOOFDSTUK 2 – DE VS WORDEN EEN WERELDMACHT (1865-1918)
Intropagina's (pagina 18-19)
1 Waarom werd het Woolworth Building het ‘achtste wereldwonder’ genoemd?
Het was met afstand het hoogste gebouw van de wereld, dat boven alles uittorende als
een kathedraal.
2 Waarom stond het Woolworth Building symbool voor Amerika en kapitalisme?
Steeds maar groter bouwen paste bij de groei van de bevolking, die in een eeuw tijd was
vertwintigvoudigd. De bouw van wolkenkrabbers was in trek vanwege de hoge
grondprijs en vanwege het prestige dat zulke opzienbarende gebouwen opleverde; vaak
waren het succesvolle ondernemers die deze gebouwen lieten bouwen. En één gebouw,
zoals het Woolworth Building, bood onderdak voor duizend bedrijven.
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / havo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 1
6
3 Gebruik de tijdbalk. Welke twee perioden worden onderscheiden in de buitenlandse
politiek van de VS? Leg ook uit waarom 1883 als ‘keerpunt’ is gekozen.
De periode van tot 1883 was een periode van isolationisme, de periode na 1883 was er
één van imperialisme (bemoeienis met de buitenwereld dus). Gekozen is voor 1883 als
keerpunt, omdat in dat jaar opdracht werd gegeven voor de bouw van een grote,
moderne oorlogsvloot. Dat besluit liet zien dat de VS zich meer met de wereld om zich
heen wilden gaan bemoeien.
4 Gebruik het kaartje. In welke periode was het aantal immigranten het hoogst?
In de periode 1900-1910. Ook goed: in de periode 1880-1920.
Oriëntatiekennis (pagina 20-21)
1 Waarom kon het Woolworth Building alleen in de ‘tweede fase’ van de industriële
revolutie gebouwd worden?
In die tweede fase ontstond de staalindustrie en vindingen als elektrische liften en
elektrisch licht. Zonder die dingen zou bouwen en bewonen van wolkenkrabbers niet
mogelijk zijn geweest.
2 Leg uit hoe de industrialisatie het modern imperialisme bevorderde.
Dankzij de industrialisatie beschikten de Europese landen over superieure bewapening
en konden ze een agressiever koloniaal beleid voeren, gericht op annexaties. Door de
industrialisatie ontstond ook concurrentie tussen de Europese landen om grondstoffen en
afzetmarkten voor die industrie; er ontstond een wedloop om koloniën in bezit te nemen
(voor een ander ermee aan de haal ging).
3 Welk verband is er tussen de sociale kwestie, democratisering en de opkomst van
politiek-maatschappelijke stromingen?
In de 19e eeuw ontwikkelden veel West-Europese landen zich tot een parlementaire
democratie, waarin steeds meer mannen mochten stemmen (democratisering). Dat
leidde tot de opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen en later partijen die met
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / havo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 1
7
hun idealen van vrijheid (liberalen) en gelijkheid (socialisten) om de gunst van de kiezer
streden. Zowel liberalen als socialisten hadden oog voor de erbarmelijke
omstandigheden waarin de arbeidersklasse leefde en werkte. Aan die ‘sociale kwestie’
moest iets gedaan worden, vonden ze.
4 Welke rol speelden de VS in de Eerste Wereldoorlog?
Ze besloten na drie jaar, in 1917, aan geallieerde zijde (dus Engeland, Frankrijk,
Rusland) mee te gaan vechten en droegen zo bij aan de geallieerde overwinning in
november 1918.
2.1 De VS worden een industrienatie (pagina 22-23)
Grootste industrienatie
1 Welke veranderingen vonden plaats in de VS tussen 1870 en 1914?
De bevolking groeide stormachtig, van 40 naar 100 miljoen, vooral door immigratie. En
Amerika werd een industriële samenleving, met snel groeiende industriële productie en
snel groeiende steden (gevoed door een snel groeiende landbouw).
2 Welke twee omstandigheden waren gunstig voor de industrialisatie?
De VS beschikte zelf over veel grondstoffen (steenkool, ijzer, olie), en, dankzij de
massale immigratie, over een eindeloze stroom aan goedkope arbeidskrachten.
3 Welke rol speelden de spoorwegen in de ontwikkeling van de VS?
Dankzij de spoorwegen ontstond er één nationale economie: producten konden snel en
eenvoudig naar alle uithoeken van het land worden vervoerd. Dankzij de spoorwegen
werd ook een steeds groter deel van het continent ontgonnen; het landbouwareaal
verdubbelde na de burgeroorlog.
4 Noem vier belangrijke uitvindingen uit de periode 1860-1900.
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / havo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 1
8
De telegraaf; de telefoon; de gloeilamp; elektrische straatverlichting, trams en liften;
huizen voorzien van stroom.
Kapitalisme
5 Wat wordt bedoeld met ‘corporaties’?
Grote ondernemingen, die voldoende kapitaal hebben voor grote investeringen, eigen
onderzoek en grote reclamecampagnes.
6 Waarom vormden ondernemers kartels en trusts?
Om de onderlinge concurrentie te beperken (bij veel concurrentie moeten bedrijven de
prijs laten zaken en daalt hun winst). Kartels zijn bedrijven die afspraken maken, trusts
zijn bedrijven die samengevoegd worden.
Sociale problemen
7 Leg uit onder welke voorwaarden en omstandigheden veel Amerikaanse arbeiders
moesten werken.
Hun lonen waren laag, hun arbeidsomstandigheden waren slecht: ongezond en
gevaarlijk. Wie arbeidsongeschikt raakte of werkloos, had niets meer, want er waren
geen werknemersverzekeringen en geen sociale uikeringen.
8 Uit welke gebieden kwamen rond 1900 de meeste nieuwe immigranten?
Uit Zuid-Europa (met name Italië) en Oost-Europa (Polen, Rusland, OostenrijkHongarije).
9 Wat was ‘Ellis Island’?
Een eiland voor de kust bij New York waar alle immigranten werden ontscheept om ze te
onderzoeken en te beslissen of ze het land in mochten. (Je zou dus kunnen zeggen: een
groot sorteerstation.)
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / havo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 1
9
10 Met welke economische problemen kampten boeren en kleine ondernemers aan het
einde van de 19e eeuw?
Kleine ondernemers konden niet op tegen de concurrentie van de grote bedrijven
(bijvoorbeeld een speciaalzaak tegenover een groot warenhuis); boeren kwamen in
problemen door te snelle groei, die leidde tot overproductie, dalende prijzen en
problemen om de leningen waarmee die groei was bekostigd, terug te betalen.
Bovendien misbruikten de spoorwegen hun onmisbaarheid door absurd hoge tarieven te
rekenen voor het vervoer van graan.
2.2 De overheid grijpt in (pagina 24-25)
Socialisme en vakbonden
1 Leg uit dat de federale overheid niet zo liberaal handelde als ze beweerde.
De federale overheid had vooral oog voor de belangen van de kapitalisten. Zo werd de
Amerikaanse industrie beschermd door invoertarieven (dus geen vrije markt, maar
protectionisme).
2 Waardoor ontstond in de publieke opinie weerzin tegen het socialisme?
Door gewelddadige incidenten waarbij stakende of demonstrerende arbeiders, opgehitst
door revolutionaire socialisten, slaags raakten met de politie. Veel Amerikanen zagen het
socialisme als iets on-Amerikaans, als een Europese ziekte die ‘de nieuwe wereld’
bedreigde.
3 Wat wilde de American Federation of Labor?
Geen omwenteling, maar verbetering: meer loon, kortere werktijden, betere
arbeidsomstandigheden.
Het populisme
4 Wat wilden de populisten van de People’s Party?
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / havo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 1
10
Dat de regering de kant koos van de ‘gewone man’ en niet die van het bedrijfsleven: dat
ze geld stak in de modernisering van de landbouw en een einde maakte aan de macht
van de spoorwegen en de banken.
5 Waarom boekte de People’s Party weinig succes?
Het populisme richtte zich teveel op het agrarische en kleinsteedse Amerika en tegen het
industriële Amerika. Het kreeg daardoor weinig steun onder arbeiders en in steden.
De Progressives
6 Wat wilde de Progressive Movement?
Minder macht voor de grote ondernemingen, die in het geheim zaken regelden met
politici; het bestuur moest opener en democratischer. De regering moest misstanden
bestrijden, zoals kinderarbeid, prostitutie en drankmisbruik. Te grote sociale
tegenstellingen waren niet goed voor het land.
7 Wat probeerden de progressieve presidenten Roosevelt en Wilson te bereiken?
Ze wilden de overheid actief laten optreden tegen de hebzucht van de kapitalisten en de
uitwassen van de industrialisatie, zoals prijsafspraken en ongezond voedsel. Algemeen
belang moest zwaarder wegen dan eigenbelang.
8 Welk gevolg had de Eerste Wereldoorlog voor de Amerikaanse economie?
De federale overheid werd min of meer de baas over de hele economie om snel ten
kunnen omschakelen naar een oorlogseconomie (productie ten dienste van het
oorlogvoeren): ze stelde vast hoeveel geproduceerd moest worden en wees de daarvoor
benodigde grondstoffen toe.
2.3 Vrij, maar achtergesteld (pagina 26-27)
Reconstructie
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / havo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 1
11
1 Wat wordt bedoeld met de ‘Reconstructie’?
Met de reconstructie wordt een periode na de burgeroorlog bedoeld, waarin de
noordelijke staten probeerden de zwarte bevolking in het Zuiden tot gelijkwaardige
burgers te maken.
2 Waarom besloot het Congres de zuidelijke staten te ‘bezetten’?
Omdat de zuidelijke staten weigerden om de besluiten van het Congres, vastgelegd in
het 14e en 15e amendement (burgerrecht voor zwarten, stemrecht voor zwarten), uit te
voeren.
3 Hoe reageerde de blanke bevolking van de zuidelijke staten op deze bezetting?
Ze bleef zich fanatiek verzetten tegen de zwarte emancipatie, onder meer door de
oprichting van de racistische en gewelddadige Ku Klux Klan, die zwarten bang maakten
en vermoordde.
4 Hoe eindigde de periode van de Reconstructie?
Het Noorden slaagde er niet in het verzet tegen de zwarte emancipatie te breken en gaf
het op: alle federale troepen werden uit het Zuiden teruggetrokken.
Rassenscheiding
5 Wat hielden de Jim Crow-wetten in?
Deze wetten verboden dat zwarten gebruik maakten van dezelfde voorzieningen als
blanken; ‘blanke’ treinwagons, scholen, parken, hotels en ziekenhuizen werden voor hen
verboden terrein. Ze zorgden dus voor wettelijke geregelde segregatie.
Jim Crow was een bijnaam die blanken gaven aan (volgens hen) ‘domme negers’.
6 Hoe was de positie van zwarten in het Zuiden na de Reconstructie?
Slecht; op papier hadden ze bepaalde rechten, maar in praktijk waren ze vrijwel
rechteloos; duizenden zwarten werden straffeloos vermoord.
7 Waardoor was de economische positie van zwarten zo slecht?
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / havo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 1
12
In de industrie was er weinig werk voor hen, omdat ze onder druk van de blanke
arbeiders door werkgevers werden geweerd. In de landbouw hadden ze geen geld om
eigen grond te kopen en iets op te bouwen.
8 Wat hield ‘sharecropping’ in?
Zwarte boeren woonden en werkten op het land van plantage-eigenaren en moesten in
ruil daarvoor een deel van hun oogst afstaan.
Weinig verzet
9 Welke strategie volgde de zwarte leider Booker T. Washington?
Geen verzet tegen ongelijke behandeling, maar door onderwijs, goed gedrag en hard
werken respect van de blanken verdienen en zo aan verbetering werken.
10 Hoe reageerde de blanke bevolking op het optreden van Booker T. Washington?
Ondernemers en leidende politici, zoals de president, zagen hem als belangrijke zwarte
leider en steunden hem. De gewone blanke bevolking, vooral die in het Zuiden, vonden
het schokkend dat een zwarte behandeld werd als een belangrijk persoon en goed mens.
11 Hoe reageerden andere zwarte leiders op Booker T. Washington?
Zij vonden dat hij zich teveel aanpaste – dat hij zich te zachtaardig en meewerkend
opstelde tegenover de blanken dus.
12 Welke strategie volgde de zwarte leider W.E.B. Dubois?
Hij richtte een belangenvereniging op, de NAACP, en liet deze rechtszaken aanspannen
tegen zoveel mogelijk situaties van ongelijkheid. De zwarten moesten dus hun rechten
opeisen via de rechter.
2.4 Een wereldmacht in opkomst (pagina 28-29)
Nieuwe Frontiers
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / havo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 1
13
1 Welke twee oorzaken worden genoemd voor de overgang van isolationisme naar
modern imperialisme?
De VS waren de grootste industriële en agrarische producent ter wereld geworden. Om
hun producten overal ter wereld te kunnen verkopen, moesten ze zich meer op het
buitenland richten.
Het Amerikaanse nationalisme kon zich na 1900 niet meer richten op de verovering van
het Amerikaanse continent (want die was al voltooid). De ideeën over ‘Frontier’ en
‘Manifest Destiny’ gingen zich nu richten op verspreiding van de Amerikaanse
beschaving overzee.
2 Welke drie motieven voor modern imperialisme worden beschreven?
- Een economisch motief: buitenlandse markten openen, beschermen en overheersen.
- Een politiek motief: de Amerikaanse macht versterken.
- Een ideologisch motief: Amerikaanse principes overal in de wereld laten gelden.
Imperialisme
3 Op welke manier bemoeiden de VS zich in 1854 met Japan?
De VS stuurden oorlogsschepen naar Japan om het land te dwingen zijn havens open te
stellen voor Amerikaanse handelaren.
4 Waarom gaf het Amerikaanse Congres in 1883 opdracht tot de bouw van een nieuwe
vloot?
De Amerikaanse vloot was in verval geraakt: de houten zeilschepen waren aan het
wegrotten. Het Congres wilde een moderne oorlogsvloot om de overzeese
handelsbelangen te beschermen en een overzees rijk op te bouwen.
5 Hoe ontstond in 1898 de Spaans-Amerikaanse Oorlog?
In Cuba vochten rebellen tegen het Spaanse gezag. De VS stuurden een oorlogsschip om
de Amerikaanse burgers op Cuba te beschermen. Dat schip werd tot zinken gebracht,
wat voor de VS aanleiding was om Spanje de oorlog te verklaren.
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / havo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 1
14
6 Cuba werd een Amerikaans protectoraat. Wat hield dat in?
Cuba was wel een onafhankelijke staat, maar mocht geen zelfstandige buitenlandse
politiek voeren; op dat gebied namen de VS de beslissingen.
7 Hoe kregen de VS het gedaan een kanaal te bouwen door Colombia, terwijl dat land
dat helemaal niet wilde?
De VS steunden opstandelingen in de provincie Panama, waar het kanaal moest komen.
Met Amerikaanse hulp wisten de rebellen zich van Colombia af te scheiden. In ruil voor
die hulp gaf Panama de VS het recht om een kanaal te graven en dat kanaal onder
Amerikaans gezag te plaatsen.
8 Wat hield de ‘Open Door Policy’ in China in?
De VS wilden voorkomen dat Europese landen of Japan exclusieve handelscontracten
sloten in China – contracten dus waarmee andere handelslanden buitenspel werden
gezet. Iedereen moest handel kunnen drijven, of figuurlijk: de deur naar de Chinese
economie moest open blijven.
De Eerste Wereldoorlog
9 Welke houding namen de VS aan in het begin van de Eerste Wereldoorlog?
Officieel was het land neutraal, maar de meeste Amerikanen voelden meer sympathie
voor de Britten, en de VS leverden de Britten ook voedsel en wapens.
10 Hoe raakten de VS actief in de oorlog betrokken?
In februari 1917 maakte Duitsland bekend dat het alle schepen rond Groot-Brittannië,
ook Amerikaanse, zou torpederen. In diezelfde maand werd een Duits telegram aan
Mexico onderschept, waarin de Mexicanen werden verleid om de VS de oorlog te
verklaren. In reactie hierop vroeg de Amerikaanse president Wilson aan het Congres om
Duitsland de oorlog te verklaren.
HOOFDSTUK 3 – WELVAART, CRISIS EN OORLOG (1918-1945)
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / havo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 1
15
Intropagina's (pagina 34-35)
1 Waarover ging het lied ‘Brother can you spare me a dime?’
Dat lied ging over het gevoel van miljoenen Amerikanen die jarenlang hadden
meegewerkt aan de bouw van het moderne Amerika, maar nu werkloos waren en in
bittere armoede moesten leven.
2 Waarom vonden patriottische Amerikanen het lied on-Amerikaans?
Omdat dit lied niet optimistisch was met de boodschap dat als je de schouders eronder
zette alles wel goed zou komen, zoals andere Amerikaanse liedjes; dit lied was eerlijk en
realistisch, over de ellende van het hier en nu.
3 Gebruik de kaart (afbeelding 3.2). Welke drie staten hadden in 1940 de meeste
vertegenwoordigers het Huis van Afgevaardigden?
New York (47), Pennsylvania (36), Illinois (29).
4 Gebruik de tijdbalk (afbeelding 3.1). Welke twee perioden kun je onderscheiden in de
buitenlandse politiek van de VS?
Een periode van Open Door Policy, met actieve bemoeienis met het buitenland; en een
periode van Good Neighbour Policy, waarin van interventies werd afgezien.
Oriëntatiekennis (pagina 36-37)
1 Waarom dacht de Franse maarschalk Foch dat de Vrede van Versailles ‘geen vrede,
maar een wapenstilstand voor 20 jaar’ was?
De Duitsers voelden zich door de strafmaatregelen uit het vredesverdrag diep vernederd
en zouden vroeg of laat wraak willen, terwijl de maatregelen niet zwaar genoeg waren
om Duitsland uit te schakelen.
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / havo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 1
16
2 Welke totalitaire ideologieën kwamen in de jaren 1917-1933 aan de macht?
In Rusland grepen in 1917 communisten de macht. In Italië grepen in 1922 fascisten de
macht. In Duitsland veroverden in 1933 de nationaalsocialisten onder leiding van Hitler
de alleenheerschappij.
3 Wat wordt bedoeld met de ‘gay twenties’?
De (kortstondige) opbloei van de Europese (en trouwens ook Amerikaanse) economieën;
voor het eerst na de Eerste Wereldoorlog ontstond weer welvaart en optimisme.
4 Welke rol speelde de economische crisis in de opkomst van de NSDAP en Hitler?
Door de economische crisis raakten in Duitsland miljoenen mensen werkloos en daarmee
zonder inkomsten. Veel Duitsers hoopten dat de NSDAP en Hitler hen weer toekomst
zouden bieden. (Ze verloren hun vertrouwen in de democratie, die de economische
problemen niet wist op te lossen, en hoopten op een krachtige leider die alles anders zou
aanpakken.)
5 Hoe en wanneer raakten de VS betrokken bij de Tweede Wereldoorlog?
De VS werden in december 1941 aangevallen door Japan; in diezelfde maand verklaarde
Hitler de oorlog aan de VS. Vanaf dat moment zouden de VS aan geallieerde kant
meevechten.
3.1 Welvaart in de jaren 1920 (pagina 38-39)
Red Scare
1 Wat wordt bedoeld met de ‘Red Scare’?
De angst voor communisme en socialisme in de Verenigde Staten, aangewakkerd door
de Russische revolutie en de oprichting van de Communistische Internationale, en ook
door de oprichting van twee communistische partijen in de VS zelf.
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / havo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 1
17
2 Waaruit bleek dat onder Amerikaanse arbeiders onvrede en onrust heerste in 1919 en
1920?
De aanhang van communistische en socialistische partijtje groeide, en miljoenen
arbeiders deden mee aan stakingen, waarbij soms geweld gebruikt werd.
3 Hoe reageerde de Amerikaanse overheid op deze spanningen?
De overheid trad hard op: duizenden mensen werden opgepakt en soms zonder proces
maanden vastgehouden. Honderden immigranten werden verbannen naar Rusland.
Economische groei
4 Welke ontwikkeling maakte de Amerikaanse industrie door in de jaren 1920?
De industriële productie verdubbelde, en vooral nieuwe industrietakken als de
elektrotechnische en de auto-industrie groeiden snel. De industrie ging massaal over van
stoomkracht naar stroom.
5 Leg uit hoe elektriciteit en automobiliteit bijdroegen aan andere economische
ontwikkelingen.
Doordat er stroom in huis was, ontstond een groot aanbod aan nieuwe, elektrische
huishoudelijke apparaten, zoals ijskasten, stofzuigers, wasmachines, waterkokers en
broodroosters. Ook de opkomst van radio en film werd zo mogelijk gemaakt.
De opmars van de auto leidde tot de bouw van wegen, en de komst van wegen maakte
het mogelijk om in buitenwijken (suburbs) te wonen, verder van het werk verwijderd.
De opmars van de auto leidde dus tot een enorme bouwgolf.
6 Wat wordt bedoeld met rationalisatie?
Het zo efficiënt mogelijk organiseren van werk. Kenmerkend voor rationalisatie is
bijvoorbeeld specialisatie, en het opdelen van productie in deelhandelingen om tijdwinst
te boeken.
7 Leg uit of er in de industrie veel concurrentie was.
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / havo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 1
18
In de eerste jaren was de concurrentie moordend; uiteindelijk bleven in de meeste
industrietakken maar een paar grote bedrijven over. (Tussen die bedrijven was de
concurrentie minder heftig; het kwam zelfs voor dat die grote bedrijven prijsafspraken
maakten en zo de concurrentie beperkten.)
New Capitalism
8 Leg uit welke factoren de massaconsumptie bevorderden.
Door de efficiënte manier van produceren werden veel producten goedkoper, terwijl
tegelijk de lonen stegen en de arbeidstijden werden beperkt. Er was dus meer inkomen
en meer tijd over om te consumeren. Reclame wakkerde het koopgedrag verder aan, en
mondde zelfs uit in het stimuleren van het lenen van geld om te kunnen consumeren.
Omdat de toekomst rooskleurig leek, vonden de meeste Amerikanen dat lenen geen
probleem.
9 Wat wordt bedoeld met ‘New Capitalism’?
Een economisch systeem waarin overheid en ondernemers samenwerken aan een
voortdurende groei van de welvaart, met hoge lonen, korte werktijden en goede
arbeidsomstandigheden, waarmee conflicten tussen werkgevers en werknemers verleden
tijd waren.
10 Waaruit bleek dat in de jaren 1920 de ‘Progressive Era’ (het progressieve tijdperk)
voorbij was?
In de jaren 1920 kozen de Amerikanen driemaal achtereen een conservatieve
Republikein tot president, mannen die (in tegenstelling tot de progressieve presidenten)
een blind vertrouwen hadden in het marktmechanisme en in grote bedrijven. Zelfs de
Democratische tegenstanders van deze presidenten geloofden in de vrije markt als
oplossing voor vrijwel alle problemen.
3.2 De crisis van de jaren dertig (pagina 40-41)
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / havo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 1
19
De economie stort in
1 Wat hield de Beurskrach van 1929 in?
Doordat handelaren op de beurs in paniek aandelen begonnen te verkopen, stortte de
aandelenhandel volledig in; aandelen verloren op zwarte donderdag zelf, maar ook in de
dagen en maanden erna, een groot deel van hun waarde.
2 Wat wordt bedoeld met de ‘Grote Depressie’?
De langdurige crisis in de Amerikaanse economie (ook wel recessie genoemd:
teruggang, of krimp van de economie), waarin banken, boeren en fabrieken in grote
aantallen failliet gingen en miljoenen mensen hun spaargeld, hun werk en hun huis
kwijtraakten.
Oorzaken van de Grote Depressie
3 Welke twee structurele zwakheden van de Amerikaanse economie worden genoemd?
(1) Overproductie: er werd meer geproduceerd dan de Amerikanen konden kopen. Om
toch van de welvaart te genieten, gingen veel Amerikanen geld lenen. (En als je
schulden hebt op het moment dat een crisis uitbreekt, zijn de gevolgen uiteraard veel
ernstiger.)
(2) Een aantal sectoren van de economie draaide al jarenlang slecht, vooral de
textielindustrie, de spoorwegen, de mijnbouw en de landbouw – de landbouw vooral
doordat na de Eerste Wereldoorlog de Europese landbouw zich herstelde en er veel te
veel producten op de markt kwamen en de prijzen kelderden.
4 Leg uit hoe het economische beleid van president Hoover de economische problemen
groter maakte.
Hij wachtte (te) lang met het helpen van banken en bedrijven die het moeilijk hadden,
bijvoorbeeld met een geldlening of met belastingverlaging. Daardoor gingen meer
banken en bedrijven failliet dan nodig was. Ook weigerde Hoover werklozen te helpen.
Dat miljoenen werklozen niets meer konden kopen, bracht de economie nog meer
schade toe (want winkels en bedrijven verkochten nu veel minder).
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / havo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 1
20
Roosevelt's New Deal
5 Wat hield de New Deal van president Roosevelt in?
Actief ingrijpen van de overheid in de economie met wetgeving die de economie op gang
moest helpen. De overheid bestelde grote publieke werken (bruggen, wegen,
vliegvelden, dammen), kocht landbouwoverschotten op (zodat de absurd lage prijzen
weer iets zouden stijgen), en steunde werklozen door ze een kleine uitkering te geven.
6 Welk verzet kwam er vanuit het zakenleven en het Hooggerechtshof tegen de New
Deal?
Zakenlieden verzetten zich tegen een wet die de positie van de vakbonden verbeterde
(en tegen de hoge belastingen die van de rijkeren gevraagd werden). Het
Hooggerechtshof verbood belangrijke wetten van de New Deal, omdat die volgens het
hof de federale overheid te veel macht zouden geven.
7 Wat wordt bedoeld met ‘de tweede New Deal’?
Nieuwe wetten van de federale overheid, gericht op hervormingen in de economie, zoals
versterking van de positie van de vakbonden en de verplichting van bedrijven en
werknemers om geld te reserveren voor pensioenen en werkloosheidsuitkeringen. Ook
ging de belasting voor de hoogste inkomens omhoog.
8 Was de tweede New Deal een succes?
Politiek gezien wel, want Roosevelt won in 1936 de verkiezingen met een recordaantal
stemmen, maar economisch gezien niet, doordat Republikeinen en conservatieve
Democraten de uitbouw van de New Deal met nieuwe wetten tegenhielden. Ook het
Hooggerechtshof werkte tegen, en met succes. In 1937 kwam de economie daardoor in
een nieuwe recessie.
De Tweede Wereldoorlog
9 Leg uit hoe de Tweede Wereldoorlog tot een krachtig economisch herstel leidde.
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / havo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 1
21
Doordat de VS aan de oorlog gingen meedoen ontstond een grote vraag naar wapens,
munitie, kleding, voertuigen, enzovoort. De Amerikaanse productie verdubbelde.
Doordat tegelijk miljoenen mannen in het leger gingen, ontstond een tekort aan
arbeidskrachten. Daardoor gingen meer vrouwen werken en wisten vakbonden betere
arbeidsvoorwaarden af te dwingen. Daardoor nam de welvaart toe.
3.3 De moeizame strijd tegen rassendiscriminatie (pagina 42-43)
Groeiend zwart zelfvertrouwen
1 Hoe was de positie van zwarten in het Noorden van de VS vóór de Eerste
Wereldoorlog?
Slecht: ze kregen de slechtst betaalde baantjes, werden het eerst ontslagen en leefden
(net als in het Zuiden) afgescheiden van de blanke bevolking; in de steden waren zwarte
ghetto’s.
2 Leg uit hoe de Eerste Wereldoorlog het zelfvertrouwen van de zwarte bevolking
bevorderde.
Veel zwarten werkten in de oorlogsindustrie en honderdduizenden dienden in het leger.
Daarmee leverden ze een serieuze bijdrage aan de Eerste Wereldoorlog; hun trots en
zelfvertrouwen namen toe, discriminatie werd minder als vanzelfsprekend geaccepteerd.
3 Waardoor braken in 1919 rassenrellen uit?
Blanke arbeiders in het Noorden zagen de zwarten als indringers, die door hun bazen
gebruikt werden om de lonen laag te houden; vakbonden steunden hen en probeerden
zwarten te weren. Maar veel zwarten in het Noorden lieten zich niet zomaar vernederen
en verzetten zich, wat uitmondde in rassenrellen.
4 Hoe verging het de zwarten in het Noorden van de VS in de jaren 1920?
De achterstelling duurde voort. De belangenvereniging van de zwarten, de NAACP,
groeide en er ontstonden nieuwe organisaties, maar deze boekten weinig succes; de
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / havo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 1
22
overheid trad hard op tegen protestacties en ook rechters kozen meestal partij tegen
zwarten.
De zwarten en de New Deal
5 Welke verlichting bracht de New Deal voor een deel van de zwarte bevolking en hoe
‘beloonde’ zij dat?
Eén op de drie zwarten kreeg steun en meer dan een miljoen zwarten vonden werk bij
overheidsprojecten. Het gevolg was dat veel zwarte kiezers niet langer op de
Republikeinen stemden, maar op de Democraten (de partij van Roosevelt en van de New
Deal).
6 Waarom schoten veel zwarten niet veel op met de New Deal?
Veel zwarte boeren kregen geen geld voor hun overschotten van de boerenorganisaties
die de wetten van de New Deal moesten uitvoeren. Zwarten werden ook van hun land
verdreven, om zo de overproductie terug te dringen. En zwarte werklozen kregen lagere
uitkeringen dan blanke werklozen, omdat ze anders meer zouden krijgen dan zwarte
arbeiders (!). Roosevelt durfde niet tegen deze praktijken op te treden; hij was bang
daarmee blanke kiezers te verliezen.
7 Leg uit wat de rechtszaak tegen de zwarte tieners in Alabama duidelijk maakt over de
positie van de zwarte bevolking in het Zuiden van de VS.
De rechtszaak maakt duidelijk dat zwarten in het Zuiden niet konden rekenen op een
eerlijk proces. Zelfs als het Hooggerechtshof opdracht gaf een rechtszaak over te doen,
besloot de jury van de plaatselijke rechtbank telkens weer de zwarten te veroordelen,
ook als er niet of nauwelijks bewijs was.
Zwarten in de Tweede Wereldoorlog
8 Leg uit dat de Tweede Wereldoorlog opnieuw leidde tot grootscheepse migratie door
zwarten van het Zuiden naar het Noorden van de VS.
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / havo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 1
23
Door de oorlog was er volop werk in de oorlogsindustrie, en die industrie bevond zich in
het Noorden. Meer dan een miljoen zwarten trokken op dat werk af.
9 Noem een overeenkomst en een verschil in de reacties op deze migratie.
- Overeenkomst: net als in de Eerste Wereldoorlog leidde het tot verzet van de blanke
bevolking en tot rassenrellen. In het leger werden zwarten gepest en zaten ze in aparte
eenheden.
- Verschil: de positie van zwarten verbeterde in deze oorlog wel, want president
Roosevelt verbood rassendiscriminatie in het leger en in de oorlogsindustrie, waardoor er
banen beschikbaar kwamen die eerder nog uitgesloten waren.
3.4 Jaren van isolationisme (pagina 44-45)
De VS en de Volkenbond
1 Noem twee belangrijke punten uit het 14-puntenplan van president Wilson.
(1) Zelfbeschikkingsrecht: volken die onafhankelijkheid wilden, hadden recht op een
eigen staat.
(2) De oprichting van een volkerenorganisatie die de internationale vrede en rechtsorde
moest bewaken; bij conflicten moest het oordeel van deze volkenbond de doorslag
geven.
2 Welke kritiek kwam vanuit de Amerikaanse senaat op de bepalingen die Wilson over de
Volkenbond had geschreven?
Sommige (Republikeinse) senatoren wilden dat de VS zich helemaal niet zouden
bemoeien met Europa, dus geen lid van de Volkenbond moesten worden; de meeste
andere senatoren wilden wel meedoen, maar waren bang dat de VS door andere landen
gedwongen konden worden zich in een oorlog te storten; zij wilden dat het Congres
daarover het laatste woord zou krijgen.
3 Waarom werden de VS geen lid van de Volkenbond?
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / havo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 1
24
De Senaat weigerde het verdrag van Versailles goed te keuren, omdat president Wilson
weigerde het Congres het laatste woord te geven over besluiten van oorlog en vrede.
Daarmee werd ook het 14-puntenplan verworpen en konden de VS geen lid worden van
de Volkenbond.
Gematigd isolationisme
4 Hoe reageerde de Amerikaanse bevolking op de plannen van Wilson?
Eerst met enthousiasme, maar in 1919 verdween het geloof in zijn idealistische plannen;
de meeste Amerikanen vonden dat hun land zich zo min mogelijk met de rest van de
wereld moesten bemoeien.
5 Waarom was een volledige terugkeer naar het isolationisme in de jaren 1920
onmogelijk?
De VS hadden te grote politieke en economische belangen in de rest van de wereld; ze
konden zich niet veroorloven zich daar helemaal niet mee te bemoeien.
6 Leg uit dat de Amerikaanse houding tegenover Japan een voorbeeld was van Open
Door Policy.
De VS sloten verdragen met Japan (en met Europese landen) over de sterkte van hun
oorlogsvloten en over het met rust laten van China; de landen zouden elkaar niet
dwarsbomen bij hun pogingen om in China zaken te doen. Daarmee probeerden de VS
te voorkomen dat Japan de Chinese markt voor zichzelf hield. Het open houden van een
markt en een bepaald gebied (dus: iedereen kan daar handel drijven) wordt Open Door
Policy genoemd.
7 Waarom besloten de VS in 1923 de Duitse economie te steunen?
De VS hadden in de Eerste Wereldoorlog veel geld uitgeleend aan Frankrijk en Engeland.
Deze landen konden dat na de oorlog niet terugbetalen. De VS leenden in 1923 geld uit
aan Duitsland, zodat de Duitsers (via herstelbetalingen die ze volgens het hen opgelegde
vredesverdrag van Versailles moesten betalen) de Engelsen en Fransen konden betalen,
en Engeland en Frankrijk zo hun schulden aan de VS konden terugbetalen.
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / havo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 1
25
Latijns-Amerika
8 Waarom zou je de houding van de VS in Latijns-Amerika ‘economisch imperialisme’
kunnen noemen?
De VS hadden grote invloed en hielden toezicht op de economische politiek van veel
Latijns-Amerikaanse landen, om zo hun eigen investeringen en economische belangen te
beschermen.
9 Wat hield de Good Neighbour Policy van Roosevelt in?
De Good Neighbour Policy hield in dat de VS niet gewapend zouden ingrijpen en
economisch nauwer gingen samenwerken met landen op het westelijk halfrond.
3.5 De VS en de Tweede Wereldoorlog (pagina 46-47)
Neutraliteit
1 Wat hielden de neutraliteitswetten van 1935 en 1936 in?
Een verbod op het verschepen van wapens naar oorlogvoerende landen en op het lenen
van geld aan oorlogvoerende landen.
2 Hoe reageerde de Amerikaanse bevolking op het uitbreken van de Tweede
Wereldoorlog?
De meeste Amerikanen hoopten op een overwinning van de geallieerden, maar ze wilden
niet dat de VS aan de oorlog ging deelnemen.
Oorlogsdeelname
3 Wat hield de Land Lease Act in?
De Land Lease Act was een wet die het mogelijk maakte oorlogsmaterieel uit te lenen
aan de geallieerde mogendheden (met name Groot-Brittannië en de Sovjet-Unie).
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / havo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 1
26
4 Wat hield het Atlantisch Handvest in?
Het Atlantisch handvest was een gezamenlijke verklaring van de VS en Groot-Brittannië
(Roosevelt en Churchill), waarin onderlinge economische samenwerking, vrije zeeën,
ontwapening, zelfbeschikkingsrecht en de oprichting van een nieuwe volkerenorganisatie
werden aangekondigd – dingen die na de overwinning op nazi-Duitsland gerealiseerd
moesten worden.
5 Hoe raakten de VS uiteindelijk actief betrokken in de oorlog tegen Duitsland en Japan?
Japan viel (zonder voorafgaande oorlogsverklaring) de Amerikaanse vlootbasis Pearl
Harbour aan; daarop verklaarden de VS de oorlog aan Japan. Drie dagen later
verklaarden Duitsland en Italië (bondgenoten van Japan) de oorlog aan de VS, die
daarmee voortaan actief aan de kant van de geallieerden zouden meevechten.
Plannen voor na de oorlog
6 Leg uit waarom geregeld werd dat de leiding van de VN in handen kwam van de
geallieerden.
President Roosevelt wilde voorkomen dat de VN een krachteloze organisatie werd.
Daarom moesten de machtigste landen de leiding nemen; dat waren op dat moment de
VS, de Sovjet-Unie, Groot-Brittannië en China. (Frankrijk werd op aandringen van GrootBrittannië het vijfde vaste lid van de Veiligheidsraad.)
7 Leg uit wat in Jalta werd afgesproken over de Oost-Europese landen die door de
Sovjet-Unie bezet werden gehouden.
Die landen zouden tot de invloedssfeer van de Sovjet-Unie gaan behoren; de SovjetUnie had dus het recht om deze landen haar wil op te leggen.
8 Welke afspraak maakten de ‘Grote Drie’ in Jalta over Duitsland?
Duitsland werd verdeeld in vier bezettingszones, voor de VS, de Sovjet-Unie, GrootBrittannië en Frankrijk. Over hoe het na die bezetting verder zou moeten, wisten ze het
niet eens te worden.
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / havo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 1
27
HOOFDSTUK 4 – CONSUMPTIE, CONSENSUS EN KOUDE OORLOG (1945-1965)
Intropagina's (pagina 52-53)
1 Hoe, door wie en waarom werd president Kennedy vermoord?
President Kennedy werd vermoord door de waarschijnlijk gestoorde ex-marinier en
scherpschutter Lee Harvey Oswald, die vanuit een gebouw langs de route van een
rondrit door Dallas toesloeg. Het motief van Oswald is nooit opgehelderd, mede doordat
hij werd vermoord voordat hij terecht kon staan.
2 Waarom ervoeren veel mensen de moord op Kennedy als een keerpunt?
Omdat het (achteraf vooral) leek of tot die tijd alles goed ging en de welvaart alsmaar
groeide, terwijl na die tijd de stemming werd gedomineerd door grote binnenlandse
spanningen, de (weinig succesvolle en omstreden) oorlog in Vietnam en de afnemende
populariteit van de VS in het buitenland.
3 Gebruik de tijdbalk (afbeelding 4.1). Leg uit waarom sommige gebeurtenissen in zwart
staan en andere in rood.
Zwart staat voor gebeurtenissen in de binnenlandse politiek van de VS; rood staat voor
gebeurtenissen in de buitenlandse politiek van de VS.
4 Gebruik de kaart (afbeelding 4.2). Leg uit dat de Koude Oorlog het heftigst woedde in
Afrika en Azië.
Op het Amerikaanse continent, in West-Europa en in Australië vormden de westerse
mogendheden een aaneengesloten blok. In Afrika en Azië waren sommige landen prowesters, sommige landen pro-communistisch; duidelijk is dat de twee machtsblokken
daar het hardst ‘vochten’ (meestal figuurlijk) om invloed en bondgenootschappen.
5 Gebruik de tabel in de kaart (afbeelding 4.2). In welke oorlog was de kans om te
sneuvelen het grootst?
In de Amerikaanse burgeroorlog; de sneuvelkans was daar ruim zes procent.
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / havo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 1
28
6 Gebruik de tabel in de kaart (afbeelding 4.2). Welke ontwikkeling valt je op?
De ontwikkeling dat de sneuvelkans in oorlogen voor Amerikaanse soldaten in de
twintigste eeuw geleidelijk afnam (met alleen de Tweede Wereldoorlog als uitzondering
op die ontwikkeling); na de Tweede Wereldoorlog was die sneuvelkans 1 op 200; in
Afghanistan zelfs 1 op 3300.
Oriëntatiekennis (pagina 54-55)
1 Waar was (onder veel Europeanen) het ‘geloof’ in Amerika op gebaseerd?
Op de Amerikaanse welvaart, die zich na 1948 ook over West-Europa verspreidde; de
Amerikaanse bevrijding van de Duitse bezetting in de Tweede Wereldoorlog; de
economische steun van de VS aan Europa direct na de oorlog, en het Amerikaanse
bondgenootschap in de Koude Oorlog: de Amerikanen beschermden West-Europa tegen
de Sovjet-Unie.
2 Hoe stelden de VS zich op in de crisis rond Berlijn begin jaren 1960?
Passief: de VS grepen niet in toen de Sovjet-Unie een muur om West-Berlijn heen
bouwde, hoewel ze (bij monde van president Kennedy) daarna wel hun steun en
bescherming toezegden aan de West-Berlijnse bevolking.
3 Na de dood van Kennedy groeide de kritiek op Amerika, vooral onder jongeren. Welke
kritiek was dat?
Amerika was imperialistisch, het had een oppervlakkige en hebzuchtige nepcultuur, het
buitte arme landen uit en voerde oorlog in Vietnam, terwijl in Amerika zelf miljoenen
zwarten in armoede leefden.
4.1 Welvaart en wantrouwen (pagina 56-57)
Economische groei
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / havo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 1
29
1 Waarom vreesden velen dat de VS na de oorlog in een nieuwe depressie zouden
wegzakken?
Omdat in vredestijd de militaire productie (die voor heel veel werk zorgde) zou
terugwegvallen en miljoenen terugkerende soldaten een baan zouden zoeken – de vrees
was dat er geen werk voor hen was en dat de werkloosheid weer hoog zou oplopen.
2 Waarom kwamen die sombere voorspellingen niet uit?
De industrie wist zonder veel problemen over te schakelen van militaire productie naar
de productie van consumptiegoederen. Veel Amerikanen hadden in de oorlog geld
gespaard (er was nu eenmaal weinig te koop) en gingen dat nu uitgeven. En de regering
hielp teruggekeerde soldaten met de GI Bill om aan een baan, een studie of een huis te
komen, zodat de demobilisatie zonder grote problemen verliep.
3 Leg uit dat veel Amerikanen profiteerden van de economische groei in de jaren 1950
en 1960.
Doordat er veel werk was, profiteerden ook de lagere middenklasse en de blanke
arbeidersklasse: er was volop werk en met dat werk verdienden miljoenen van hen
genoeg om een auto te kopen en van het stadscentrum naar een ruimere woning met
tuin in de buitenwijken te verhuizen en allerlei consumptiegoederen te kopen, zoals tv’s,
vaatwassers, muziekinstallaties.
4 Leg uit op welke manier deze drie verschijnselen de economische groei bevorderden:
(1) babyboom, (2) arbeidsproductiviteit, (3) industrieel-militair complex
(1) Doordat er tussen 1945 en 1960 veel meer kinderen werden geboren dan in de
decennia daarvoor, was er een veel grotere vraag naar scholen, huizen, gezinsauto’s en
andere gezinsartikelen.
(2) Door automatisering en het gebruik van computers kon door minder mensen meer
worden geproduceerd; de productiekosten daalden dus, waardoor de prijzen omlaag
konden en veel luxe-artikelen voor een groot deel van de bevolking betaalbaar werden.
Ook in de landbouw nam de arbeidsproductiviteit toe (minder boeren produceerden
tezamen meer voedsel), waardoor de voedselprijzen laag konden blijven.
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / havo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 1
30
(3) Vanaf 1950 namen de uitgaven voor het leger weer sterk toe. De wapenindustrie
werd een belangrijk onderdeel van de economie (veel banen; veel verkoop ook aan het
buitenland), niet omdat dit militair gezien noodzakelijk was, maar doordat een netwerk
van belangenbehartigers ervoor zorgde dat het leger en de wapenindustrie volop werk
hielden. (De Koude Oorlog werd gebruikt om angstbeelden op te roepen van een tot op
de tanden bewapende vijand.)
Fair Deal
5 Wat wilden Democratische presidenten na de Tweede Wereldoorlog bereiken?
Ze wilden de New Deal van Roosevelt verder uitbouwen: de rechten van werknemers
moesten worden vergroot en de armoede moest door wetgeving van de overheid verder
worden teruggedrongen.
6 Wat hield de Fair Deal van president Truman in?
De Fair Deal was een programma om de New Deal uit te breiden, onder meer met een
algemene ziektekostenverzekering en investeringen in het openbaar onderwijs.
7 Waarom kwam van de Fair Deal weinig terecht?
De belangrijkste wetten uit de Fair Deal kreeg onvoldoende steun in het Congres: de
Republikeinen en de conservatieve Democraten stemden tegen.
McCarthyisme
8 Welke internationale gebeurtenissen zouden de toegenomen angst voor het
communisme kunnen verklaren?
In China hadden de communisten de macht overgenomen; en de Sovjet-Unie was aan
een atoombom gekomen (dus de VS waren hun machtspositie als enige atoommacht
kwijt).
9 Wat wordt bedoeld met McCarthyisme?
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / havo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 1
31
Het zonder bewijs en vaak zelfs zonder enige grond mensen mensen van communisme
beschuldigen – waarbij communisme zonder meer gelijk werd gesteld aan landverraad.
4.2 Consumptiemaatschappij: consensus en kritiek (pagina 58-59)
Eisenhower
1 Waardoor wonnen de Republikeinen de presidentsverkiezingen van 1952?
Niet dankzij hun programma, maar dankzij de populariteit van hun kandidaat, de
oorlogsheld Dwight D. Eisenhower.
2 Waarom draaide de Republikein Eisenhower de New Deal en de Fair Deal niet terug?
Eisenhower was een gematigde Republikein - eigenlijk had hij zelf helemaal heen
uitgesproken politieke opvattingen. Hij voelde er niets voor om af te breken wat zijn
voorgangers hadden opgebouwd.
3 Waarom wilden na 1956 ook veel Republikeinen niet langer af van de New Deal en de
Fair Deal?
In de politiek was een zekere consensus ontstaan dat in de VS de zaken over het
algemeen goed geregeld waren; ingrijpende veranderingen waren niet nodig. Er was
veel geloof dat het in de toekomst alleen maar beter zou worden, ook voor de
arbeidersklasse.
Kennedy
4 Leg uit dat volgens (onder meer) Galbraith de armoede op den duur zou verdwijnen.
Galbraith dacht dat de economische groei op den duur welvaart voor iedereen zou
brengen; er zouden wel rijken en minder rijken zijn, maar armen uiteindelijk niet meer.
5 Welke kritiek had Galbraith op de Amerikaanse consumptiemaatschappij?
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / havo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 1
32
Volgens Galbraith werd er door Amerikanen te veel geld uitgegeven aan luxe-artikelen,
ook nutteloze nieuwigheden als elektrische broodmessen. Ook investeerde de overheid
te weinig in goed onderwijs, in gezondheidszorg, in openbaar vervoer, de binnensteden
en in het milieu – en alleen de overheid kon die publieke sector overeind houden.
6 Wat hield de New Frontier van president Kennedy in?
De New Frontier van Kennedy hield in dat er nieuwe doelen voor het Amerikaanse volk
werden gesteld: ditmaal niet de ‘verovering’ van het Amerikaanse continent, maar de
strijd tegen armoede (door een hoger minimumloon, een nationale
ziektekostenverzekering, openbaar onderwijs). Eigenlijk was dit dus een poging de Fair
Deal alsnog uitgevoerd te krijgen.
Johnson en de Great Society
7 Waardoor lukte het president Johnson om veel van Kennedy’s voorstellen door het
Congres te loodsen?
Dat kwam voor een deel door de schok van de moord op Kennedy: de vermoorde
president was zo populair, dat veel politici niet tegen de plannen durfden te stemmen die
hij voor zijn dood had gemaakt. Johnson wist daar handig gebruik van te maken, door te
benadrukken dat hij Kennedy wilde eren door zijn werk af te maken.
8 Wat hield de Great Society van president Johnson in?
De Great Society van president Johnson was een groot hervormingsprogramma voor de
Verenigde Staten: de Fair Deal moest worden uitgevoerd en zelfs nog worden uitgebreid
– een strijd tegen armoede en achterstelling dus.
9 Waardoor kon president Johnson een belangrijk deel van zijn Great Society uitvoeren?
President Johnson kon een groot deel van zijn Great Society uitvoeren doordat hij
voldoende steun had in het Congres (een grote meerderheid van de Democraten), en
doordat de economie groeide en de overheidsinkomsten stegen – er was dus voldoende
geld voor.
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / havo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 1
33
10 Waardoor ging het uiteindelijk toch mis met de plannen van Johnson?
De Vietnamoorlog ging de VS steeds meer geld kosten. Het Congres dwong Johnson om
dat geld weg te halen bij zijn plannen voor de Great Society. Bovendien nam de kritiek
op de overheid toe: die zou te groot en te machtig zijn geworden. De politieke steun
voor de Great Society brokkelde af.
4.3 Burgerrechten: succes en frustratie (pagina 60-61)
Segregatie onder druk
1 Welke sociale veranderingen plaatsten de burgerrechten van zwarte Amerikanen
opnieuw op de (politieke) agenda?
In de jaren 1940 en 1950 verhuisden miljoenen zwarten van het zuidelijke platteland
naar de industriesteden in het noorden; in de steden werd de stem van de zwarte
arbeidersklasse een politieke factor van belang. Bovendien ontstond er een zwarte
middenklasse. Vooral in deze middenklasse kwamen zwarten meer op voor hun rechten.
Doordat de zwarte middenklasse door blanken veel minder als bedreiging werd gezien,
nam de bereidheid om met hen samen te leven toe.
2 Waarover ging de rechtszaak Brown vs Board of Education of Topeka?
Over rassenscheiding in het onderwijs. Het Hooggerechtshof besloot dat die scheiding in
strijd met de grondwet was; scholen mochten niet langer zwarte leerlingen weigeren
vanwege hun huidskleur.
3 Waarom stuurde president Eisenhower federale troepen naar Little Rock?
In Little Rock besloot een blanke school in 1957 om zwarte leerlingen toe te laten. Toen
een deel van de blanke bevolking uit protest daartegen de straten onveilig maakte,
weigerde de gouverneur van Arkansas (de staat waarin Little Rock ligt) de leerlingen te
laten beschermen. Daarom besloot president Eisenhower de nationale overheid die
bescherming te laten bieden en federale troepen te sturen.
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / havo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 1
34
Martin Luther King
4 Wat hield de busboycot in Montgomery in?
Uit protest tegen de discriminatie in het openbaar vervoer besloten de zwarten in de
stad Montgomery een jaar lang niet langer de bus te nemen – wat de busmaatschappij
veel inkomsten kostte en negatieve publiciteit opleverde.
5 Welke strategie gebruikte de nieuwe burgerrechtenbeweging van Martin Luther King?
Geweldloos verzet: het organiseren van demonstraties, protestmarsen en sit-ins (in de
weg gaan zitten op plekken waar zwarten niet werden toegelaten, net zo lang tot ze
werden weggesleept of hun zin kregen).
6 Leg uit dat het geweld dat tegen zwarte demonstranten werd gebruikt de
burgerrechtenbeweging sterker maakte.
De demonstraties en sit-ins waren geregeld op televisie te zien. Iedereen kon daardoor
zien dat de zwarten zich vreedzaam gedroegen en weerloos waren; voor de blanke
agressie en gewelddadigheid was steeds minder begrip. De sympathie ging uit naar de
slachtoffers.
7 Wat hield de Civil Rights Act van 1963 in?
Het verbod op discriminatie in alle openbare gelegenheden. Daarmee zou segregatie
voortaan verboden zijn.
8 Waardoor kwam in het Congres uiteindelijk een meerderheid voor de Civil Rights Act?
Door de moord op Kennedy. Tot aan de dood van Kennedy was een meerderheid in het
Congres nog tegen zo’n wet. Toen president Johnson een paar dagen na Kennedy’s dood
zei dat Kennedy geëerd moest worden door zijn Civil Rights Act goed te keuren, durfde
bijna niemand daar nog tegen te zijn.
9 Leg uit onder welke omstandigheden de Voting Rights Act werd aangenomen.
Martin Luther King, die net de Nobelprijs voor de Vrede had gekregen, werd bij een
vreedzame demonstratie voor kiesrecht gearresteerd en afgevoerd. Veel Amerikanen
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / havo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 1
35
vonden dat een schande. Johnson gebruikte deze verontwaardiging om de Voting Rights
Act in te dienen – wetende dat Congresleden die tégen zouden stemmen zich daar niet
populair mee zouden maken.
Zwarte frustraties
10 Waardoor radicaliseerde de burgerrechtenbeweging?
Uit frustratie: op papier hadden zwarten nu gelijke rechten, maar in werkelijkheid
hadden ze nog volop te maken met racisme en discriminatie; onder zwarten was de
werkloosheid en armoede veel groter dan onder blanken.
11 Noem twee voorbeelden van radicale groepen uit de burgerrechtenbeweging.
(1) De Nation of Islam, een moslimgroepering die het zwarte ras superieur noemde en
niets met de blanken te maken wilde hebben.
(2) De Black Panthers, een radicale groep die met geweld de blanke heerschappij wilde
doorbreken.
12 Wat was de oorzaak van de rassenrellen in de ‘hete zomers’ van 1965 tot 1968?
Frustratie onder de zwarte bevolking dat ze nu wel politiek gelijkgesteld waren, maar
economisch en sociaal nog elke dag werden achtergesteld en een groot deel van de
zwarte bevolking in uitzichtloze armoede leefde.
4.4 De eerste jaren van de Koude Oorlog (1945-1949) (pagina 62-63)
De atoombom
1 Waardoor bleven na de Tweede Wereldoorlog alleen de VS en de Sovjet-Unie over als
grootmachten?
De landen die voor de Tweede Wereldoorlog nog machtig waren, waren verslagen
(Duitsland en Japan) en uitgeput (Engeland, Frankrijk). Het grote China was nog arm en
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / havo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 1
36
weinig ontwikkeld. De VS en de Sovjet-Unie waren de grootste overgebleven
industrienaties, beide met een enorm grondgebied en een grote bevolking.
2 Op de conferentie van Potsdam (juli 1945) was de sfeer tussen de bondgenoten VS en
Sovjet-Unie veel slechter dan op de conferentie van van Jalta (januari 1945). Hoe kwam
dat?
De Amerikaanse president Roosevelt was overleden en zijn opvolger Truman kon slecht
met Stalin overweg. Nu Duitsland verslagen was, begonnen de VS en de Sovjet-Unie
elkaar openlijk te wantrouwen en verwijten te maken. De VS lieten weten een
atoombom te hebben; de Sovjet-Unie legde dat uit als een bedreiging.
Wederzijdse angst
3 Wat overtuigde de Amerikaanse regering ervan dat de Sovjet-Unie uit was op
wereldheerschappij en dus een bedreiging was voor de vrije westerse wereld?
Stalin vestigde na de oorlog dictaturen in de Oost-Europese landen die door de SovjetUnie waren ‘bevrijd’ en schermde die met een ‘ijzeren gordijn’ volledig van het westen
af.
4 Welke les trok de Amerikaanse regering uit de Tweede Wereldoorlog?
Tegen het fascisme was veel te laat opgetreden; door Hitler steeds zijn zin te geven,
was hij alleen maar brutaler en veeleisender geworden en was uiteindelijk een
wereldoorlog ontstaan. Dat mocht nooit meer gebeuren: aan het communisme - aan de
Sovjet-Unie dus – mocht geen enkele concessie worden gedaan, mocht geen enkel teken
van zwakte of aarzeling worden getoond.
5 Waarom dacht Stalin dat zijn land bedreigd werd door de VS? Geef ook aan hoe hij
voor veiligheid wilde zorgen.
Stalin zag het Amerikaanse streven naar vrijhandel als een bedekte vorm van
imperialisme: onder het mom van vrijhandel waren de Amerikanen alleen maar op
dominantie uit. De VS hadden in de oorlog relatief bescheiden verliezen geleden,
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / havo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 1
37
beschikten over atoomwapens en probeerden op verschillende plekken in de wereld het
communisme te bestrijden.
Stalin wilde voor veiligheid zorgen door de Oost-Europese landen een communistische
regering te geven, die moest doen wat in Moskou besloten werd.
Containment
6 Wat hield de Truman-doctrine in?
Het beleid om landen en regeringen die, waar dan ook ter wereld, te beschermen tegen
het communisme – met andere woorden: er alles aan doen om te voorkomen dat de
communisten er de macht kregen. Het communisme mocht zich niet verder verspreiden
dan het op dat moment al was.
7 Leg uit dat de Marshallhulp een onderdeel was van de containmentpolitiek.
West-Europa lag door de oorlog in puin. Omdat armoede werd gezien als een gevaarlijke
toestand (arme Europeanen zouden misschien communisme gaan zien als de oplossing
voor al hun problemen), werd de Marshallhulp ingezet: miljoenen Amerikaanse dollars
gingen naar de West-Europese landen. De groei van welvaart daar zou het oprukkende
communisme moeten tegenhouden.
8 Vat in drie regels samen wat de Berlijnse crisis van 1948-1949 inhield.
Uit woede over de invoering van een nieuwe munt in West-Berlijn liet Stalin alle wegen
naar de stad blokkeren. De VS besloten de stad nu via de lucht te bevoorraden en
hielden dat een jaar lang vol. Uiteindelijk hief Stalin de blokkade op.
9 Wat was het doel van de NAVO?
Het zorgen voor veiligheid van alle aangesloten landen, door uit te spreken dat een
aanval op één van hen zou worden opgevat als een aanval op allen. Een militair
bondgenootschap dus, bedoeld om de vijand (de Sovjet-Unie op de eerste plaats) af te
schrikken.
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / havo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 1
38
4.5 Wereldwijde Koude Oorlog (1950-1965) (pagina 64-65)
Dominotheorie
1 Door wie en waarom werd de Korea-oorlog gevoerd?
De Korea-oorlog werd gevoerd door het communistische Noord-Korea, dat gesteund
werd door China, en het door de Amerikanen en een aantal bondgenoten gesteunde
Zuid-Korea.
2 Hoe raakten de VS (militair) betrokken bij Vietnam?
In Vietnam had in 1945 een communist de onafhankelijkheid uitgeroepen. De vroegere
kolonisator Frankrijk wilde heel Vietnam heroveren. Toen dat niet haalbaar bleek, wilden
de Fransen zich uit Vietnam terugtrekken. De VS wilden niet dat heel Vietnam
communistisch werd en besloten zich actief met het conflict te bemoeien.
3 Wat hield de dominotheorie in en welke gevolgen had die theorie?
De dominotheorie stelde dat als het communisme in één land succes zou boeken
(bijvoorbeeld in Vietnam), er al snel veel meer landen zouden volgen; het communisme
moest dus koste wat het kost tegengehouden worden.
4 Leg uit dat de Koude Oorlog ook tot een wedloop in de ruimte leidde.
De Sovjet-Unie bracht in 1957 als eerste een satelliet in de ruimte en voerde in 1961 de
eerste bemande ruimtevlucht uit. Daarmee liet de Sovjet-Unie zien over enorm veel
kennis en technologie te beschikken, die zonder veel moeite ook voor militaire doelen
konden worden ingezet. De Amerikanen zagen de Russische successen als een
bedreiging, en reageerden met een ambitieus eigen ruimteprogramma.
Berlijnse Muur en de Cubacrisis
5 Waarom bouwde de DDR een muur om West-Berlijn heen?
Omdat steeds meer inwoners van de DDR hun land ontvluchtten. Ze deden dat via WestBerlijn, omdat ze van daaruit relatief eenvoudig naar het westen konden vluchten. De
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / havo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 1
39
muur moest dus voorkomen dat inwoners van de DDR West-Berlijn in konden – maar
zorgde er ook voor dat de West-Berlijners opgesloten zaten.
6 Wat hield de ‘Cubacrisis’ in? Vat samen in maximaal drie zinnen!
De Sovjet-Unie had kernwapens geleverd aan het communistische Cuba, dat dicht bij
Amerika ligt en daarmee een bedreiging voor de VS vormde. De Amerikaanse president
eiste op tv dat de raketten verdwenen, waardoor voor de Sovjet-Unie een stille aftocht
(zonder gezichtsverlies) onmogelijk was geworden. Doordat Sovjetleider in eerste
instantie agressief reageerde, leek de wereld een paar dagen lang op het randje van een
kernoorlog te verkeren: de ‘Cubacrisis’.
Escalatie in Vietnam
7 Waardoor laaide in Vietnam na 1960 het geweld op?
Noord-Vietnam organiseerde gewapend verzet in het door de VS gesteunde ZuidVietnam; de VS reageerden door meer militairen te sturen en zwaardere wapens in te
zetten, zoals napalmbommen.
8 Wat hield de Tonkinresolutie in?
De Tonkinresolutie gaf de Amerikaanse president toestemming om alle militaire
maatregelen te nemen die hij nodig vond om de Amerikaanse soldaten in Vietnam te
beschermen. In zekere zin was de resolutie daarmee het ‘echte’ begin van de
Vietnamoorlog. (Tot die tijd waren de VS terughoudend geweest: niet teveel soldaten
sturen, geen rechtstreekse bemoeienis met de strijd, alleen het Zuid-Koreaanse leger
ondersteunen).
9 Leg uit dat de Vietnamoorlog de VS dwong om opnieuw na te denken over de rol die
zij in de wereld wilden spelen.
Ondanks de inzet van een half miljoen soldaten en zware bombardementen wisten de VS
in Vietnam geen militair succes te boeken. Tegelijk nam in eigen land het verzet tegen
de oorlog (en de wrede manier van oorlogvoeren) toe. Nooit eerder was er zoveel
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / havo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 1
40
protest van Amerikanen geweest tegen hun eigen buitenlandse politiek. Dat gaf de
regering stof tot nadenken.
INSTAPVERHAAL: De aanval op Pearl Harbour (pagina 6-7)
1 Waardoor sloeg de Amerikaanse vloot in Pearl Harbour te laat alarm?
De naderende stippen op de radar werden uitgelegd als de Amerikaanse vliegtuigen die
op diezelfde dag verwacht werden, niet als vijandelijke vliegtuigen. (Dit mede omdat
Japan geen oorlogsverklaring had uitgestuurd.)
2 Wat wilde Japan bereiken met de aanval op Pearl Harbour?
De Amerikaanse vloot uitschakelen om onbedreigd de olievelden in Nederlands-Indië te
kunnen innemen; en de VS zo’n harde militaire klap uitdelen dat zij van oorlog zouden
afzien.
3 In welke zin was ‘Pearl Harbour’ een keerpunt in de Amerikaanse geschiedenis?
Vóór de aanval op Pearl Harbour probeerden de VS buiten conflicten elders in de wereld
te blijven. Na de aanval zouden ze proberen als wereldleider op te treden (en zich dus
met veel conflicten elders te bemoeien.)
4 Welke drie thema’s worden in dit katern behandeld?
1 de politieke en maatschappelijke gevolgen van de industrialisatie
2 de ontwikkeling van de burgerrechten, vooral van de zwarte bevolking
3 de buitenlandse politiek
© Noordhoff Uitgevers B.V.
Geschiedeniswerkplaats / De VS 1865-1965 / havo / antwoorden op de hulpvragen / hoofdstuk 1
41