de grootste verdienste van het management van

Een praktijkgerichte benadering van
Organisatie en Management
© 2012 Noordhoff Uitgevers bv
Hoofdstuk 1 – Denken over organisatie en management
'Wie werkelijk weet, wordt over het algemeen
gekenmerkt door de bekwaamheid om zijn
kennis te onderwijzen.'
Aristoteles
Leerdoelen
© 2012 Noordhoff Uitgevers bv
•
Na bestudering van dit hoofdstuk:
– ken je enkele belangrijke denkrichtingen en
persoonlijkheden uit de geschiedenis van de
organisatiekunde
– heb je inzicht in de hedendaagse ontwikkelingen van het
vakgebied organisatiekunde
– kun je een relatie leggen tussen de denkrichtingen en
persoonlijkheden en de betekenis hiervan voor de wijze
waarop hedendaagse organisaties zijn gestructureerd
– kun je een aantal onderwerpen die in de overige
hoofdstukken van het boek worden behandeld, beter
plaatsen
© 2012 Noordhoff Uitgevers bv
Introductie
•
Organisatie en Management = Organisatiekunde
•
Organisatiekunde = een interdisciplinaire wetenschap die zich
bezighoudt met het bestuderen van het gedrag van
organisaties alsmede de factoren die dit gedrag bepalen en de
wijze waarop organisaties het meest doeltreffend bestuurd
kunnen worden
– organisatiekunde is beschrijvend (descriptief) en
voorschrijvend (prescriptief)
– interdisciplinair: elementen afkomstig uit andere
vakgebieden (bijvoorbeeld bedrijfseconomie, informatica,
marketing, psychologie, enzovoort) die worden gebruikt
voor een nieuwe benadering
– besturing: richting geven aan de processen binnen een
organisatie
– doeltreffend (effectief): de mate waarin de besturing
slaagt
© 2012 Noordhoff Uitgevers bv
Ontwikkeling van handel en ontstaan
van multinationale ondernemingen
•
Eerste internationale handelsondernemingen waren opgericht
en gesubsidieerd door nationale overheden met als doel hun
koloniale handelsbeleid te ondersteunen
– Voorbeelden: Engels Oost-Indische Compagnie,
Nederlandse Oost-Indische Compagnie, Frans WestIndische Compagnie
•
Bijna 90% van de 500 grootste bedrijven ter wereld zijn
gevestigd in Noord-Amerika, Europa en Japan
– Nederland is het thuisland van elf van de 500 grootste
bedrijven
– Voorbeelden: Shell, Ahold, Heineken
© 2012 Noordhoff Uitgevers bv
Multinationale ondernemingen
1600-2010
© 2012 Noordhoff Uitgevers bv
Denkrichtingen en persoonlijkheden
© 2012 Noordhoff Uitgevers bv
Periode voor de industriële revolutie
•
Start bij de oude wijsgeren! (Plato, Aristoteles)
•
Machiavelli (1469-1527, filosoof, diplomaat en schrijver)
– boek Il Principe (De vorst); inhoud gaat vooral over
behouden en uitbreiden van macht
•
Adam Smith (1723-1790), grondlegger van de moderne
economie
– boek An inquiry into the nature and causes of the wealth
of nations; productieve arbeid de bron van welvaart en
door arbeidsverdeling kan de productiviteit sterk worden
verhoogd
Scientific Management – Taylor
© 2012 Noordhoff Uitgevers bv
•
Taylor: grondlegger van een meer systematische benadering
van bedrijfsvoering. Hoofdpunten van Scientific Management
(Taylorisme) zijn:
1. Wetenschappelijke analyse van werkzaamheden en
uitvoeren van bewegingsstudies
2. Vergaande taakverdeling en training van arbeiders
3. Hechte en vriendschappelijke samenwerking tussen
leiding en arbeiders
4. Bedrijfsleiders verantwoordelijk voor analyseren van en
zoeken naar werkmethoden en het scheppen van
arbeidsvoorwaarden
5. Juiste man op de juiste plaats door zorgvuldige selectie
6. Invoeren van prestatiebeloning met als doel te komen tot
lagere productiekosten
© 2012 Noordhoff Uitgevers bv
General Management-theorie – Fayol
•
Fayol zijn bijdrage was nadrukkelijk gericht op de gehele
organisatie. Dit in tegenstelling tot Taylor die zich vooral
richtte op de productieafdeling
•
General Management-theorie legt verbanden tussen de
managementgebieden en de managementtaken
© 2012 Noordhoff Uitgevers bv
Bureaucratie – Weber
•
Bijdrage van Weber vooral gericht op overheidsorganisaties en
grote bedrijven vanuit een sociologische invalshoek
•
Kenmerken van een ideale bureaucratie:
1. Sterk doorgevoerde taakverdeling
2. Hiërarchische bevelstructuur
3. Nauwkeurig afgebakende bevoegdheden en
verantwoordelijkheden
4. Onpersoonlijke relaties tussen functionarissen
5. Werving op basis van bekwaamheden en kennis
6. Bevordering en beloning op basis van objectieve criteria
en procedures
7. Uitvoering van werkzaamheden volgens vaste
routineregels
8. Gegevens zijn vastgelegd in schriftelijke stukken
9. De macht van functionarissen is aan restricties gebonden
© 2012 Noordhoff Uitgevers bv
Human Relations – Mayo
•
Mayo bewees met zijn experimenten dat er naast objectieve
factoren ook subjectieve factoren zijn voor het resultaat
– Subjectieve factoren zijn aandacht, zekerheid, bij de groep
horen en waardering
•
Betekenis van Human Relations voor het vakgebied
leidinggeven; sociale vaardigheden zijn van groot belang (zie
ook Cijfers & Trends, pagina 18 uit boek)
© 2012 Noordhoff Uitgevers bv
Revisionisme – Likert e.a.
•
Revisionisme is synthese tussen Scientific Management en
Human Relations
– Scientific Management: organisatie zonder mensen
– Human Relations: mensen zonder organisatie
– Revisionisme: mensen en organisatie
•
Belangrijke auteurs:
– Likert: linking pin (paragraaf 9.6)
– Herzberg: motivatie/hygiëne-theorie
– McGregor: Theorie X en Y (paragraaf 6.3.3)
Systeembenadering – Boulding
© 2012 Noordhoff Uitgevers bv
•
Volgens de systeemtheorie zijn organisaties een geheel van
samenhangende delen.
– integrale managementbenadering
© 2012 Noordhoff Uitgevers bv
Contingentiebenadering –
Lawrence/Lorsch
•
'There is not one best way of management'
•
De kunst van het ontdekken in welke situatie welke
managementtechniek het best kan worden toegepast
•
Belangrijke situationele variabele is de omgeving met
consequenties voor de te kiezen strategie, structuren en
systemen
Recente organisatietheorieën (1)
© 2012 Noordhoff Uitgevers bv
•
Hedendaagse 'goeroes'
– Philip Crosby: kwaliteitszorg in organisaties
– totale kwaliteitsmanagementtheorie en het 'zero
defects'-concept
– Henry Mintzberg: organisatieconfiguraties en strategie
– configuraties (ideaaltypen, zie hoofdstuk 9)
1. ondernemersorganisatie
2. machineorganisatie
3. professionele organisatie
4. divisieorganisatie
5. innovatieve organisatie
6. zendingsorganisatie
7. politieke organisatie
– strategie (zie hoofdstuk 3)
– beperkingen aan strategische planning
Recente organisatietheorieën (2)
© 2012 Noordhoff Uitgevers bv
•
Tom Peters: In Search of Excellence (samen met Robert
Waterman)
– kenmerken van excellente organisaties:
1. sterke actiegerichtheid
2. het onderhouden van een innige relatie met de klant
3. het creëren van ondernemerschap en zelfstandigheid
4. de werknemers zijn de belangrijkste bron voor
productiviteit
5. gedreven door waarden en overtuigingen
6. 'schoenmaker blijf bij je leest'
7. eenvoudige structuur met weinig ondersteuning
8. het bestuur is zowel centralistisch als decentralistisch
© 2012 Noordhoff Uitgevers bv
Recente organisatietheorieën (3)
•
Peter Drucker; invloedrijk managementgoeroe
– kennis als essentiële productiefactor
– de grootste verdienste van het management van de
20e eeuw is de vijftigvoudige verbetering van de
productiviteit van de fabriekswerker
– de grootste uitdaging van het management voor de
21e eeuw is om de productiviteit van de kenniswerker
op een vergelijkbare wijze te verbeteren
•
Michael Porter: professor aan Harvard met belangrijke
bijdragen op het gebied van de omgeving (vijfkrachtenmodel),
strategie (concurrentiestrategieën) en organisatieanalyse
(waardeketen)
•
Michael Hammer: herstructureren van bedrijfsprocessen door
middel van een procesgerichte manier van werken
– fundamenteel en radicaal herontwerpen van processen
© 2012 Noordhoff Uitgevers bv
Recente organisatietheorieën (4)
•
C.K. Prahalad: globalisering en innovatie
– globalisering vraagt een grotere samenwerking met de
klant
– innovatie door eerst te kijken naar de armsten (bodem
van de economische piramide)
•
Jim Collins: schrijver van Good to Great (2001)
– uitmuntende bedrijven kenmerken zich door:
1. niveau 5-leiderschap
2. eerst wie, dan wat
3. cultuur van discipline
4. de harde feiten onder ogen zien, zonder het
vertrouwen te verliezen
5. het egelconcept
6. technologie
7. het vliegwiel
8. de kern bewaken en vooruitgang stimuleren
© 2012 Noordhoff Uitgevers bv
Recente organisatietheorieën (5)
•
Kjell Nordstrom en Jonas Ridderstrale: veranderingen in
organisaties
– nieuwe generatie van businessgoeroes
– boeken o.a. Funky Business en Karaoke Capitalism
•
Gary Hamel: toekomst van management
– vervangen van oude managementprincipes zoals planning,
specialisatie en hiërarchie door nieuwe principes als
diversiteit, experimenteren en decentraal leiderschap
•
Eckart Wintzen: celfilosofie
– 'Wie snel groot wil worden, moet vooral klein blijven'
– Eckart's Notes, zie kader Advies, pagina 33 boek
© 2012 Noordhoff Uitgevers bv
Recente organisatietheorieën (6)
•
Don Tapscott: rol van nieuwe technologieën
– goed luisteren naar de 'netgeneratie' en ruimte creëren
om massaal samen te werken via het wereldwijde web
– ‘Get out of the way!'
•
Steve Jobs: meester van de eenvoud
– ‘Stay hungry stay foolish'
– zie kader Innovatie, pagina 35 boek, 'Steve Jobs is de
Henry Ford van deze tijd'